|
سه شنبه 12 اردیبهشت 1396ش، مراسم یادبود صد و دومین سالگرد نژادکشی ارمنیان با عنوان «ترکیه، نو عثمانی گری تحت لوای سیاست خارجی» با حضور جمع کثیری از هم وطنان ایرانی فارسی زبان در سالن اجتماعات باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات تهران برگزار شد.
در این مراسم، آرتاشس تومانیان، سفیر جمهوری ارمنستان در ایران؛ جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی؛ سردار طلایی، نایب رئیس شورای اسلامی شهر تهران؛ و گروهی از مورخان و کارشناسان مسائل ترکیه و منطقه حضور داشتند. همچنین، در این مراسم عکاس و اندیشمند ترک، اِرهان اریک، نیز حضور داشت که نمایشگاه عکسی را با موضوع «نگاه نسل های آینده» به تصویر کشیده بود. در ابتدای مراسم،آقای آناستاس دِرهوانسیان، از اعضای هیئت مدیرۀ مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور، در سخنانی ضمن خوشامدگویی به حاضران گفت: «صد و دو سال از این جنایت می گذرد و ما همچنان فریاد عدالت خواهی سر می دهیم زیرا باور داریم که انکار و فراموش کردن یک جنایت خود آغاز جنایتی دیگر است. نژادکشی ارمنیان فاجعه ای نیست که تنها گریبان گیر ارمنیان شده باشد بلکه تا به امروز نیز از طرق مختلف در حال وقوع است. ما وقتی از نژادکشی ارمنیان سخن می گوییم باید سیاست های نژادکشانۀ حکومت عثمانی و بعدها، جمهوری ترکیه را در امتداد با آن بررسی کنیم زیرا ماهیت امپراتوری عثمانی بر پایۀ این سیاست استوار بوده و گریبان دیگر اقلیت های ساکن در امپراتوری عثمانی یعنی دیگر مسیحیان و همچنین، مسلمانان علوی و کردها را نیز گرفته است. اقداماتی که امروز ترکیه در منطقه صورت می دهد با آنچه شخص اردوغان اعلام می کند بسیار متفاوت است و خود نشان دهندۀ این واقعیت است که ناباوری به حقوق بشر و اعتقاد به خشونت به منزلۀ ابزار رسیدن به قدرت،تبعیض، نفرت پراکنی و نشر دیدگاه های پان ترکیستی در داخل و خارج از مرزهای ترکیه همچنان بخشی تفکیک ناپذیر از سیاست های بنیادین ترکیه باقی مانده که به صورت افراطی گری و حمایت های مالی و معنوی از گروه های تروریستی چون داعش و دیگر گروه های تکفیری در سوریه و عراق قابل رؤیت است. امروز، نو عثمانیسم به منزلۀ پدیده ای انکارناشدنی، پایه و اساس رفتارهای توسعه طلبانۀ ترکیه قرار گرفته و کار را به جایی رسانده که دولتمردان ترکیه از تریبون های رسمی سخن از آرزوی دیرین خود، یعنی تجزیۀ همسایگان به ویژه ایران و سوریه و احیای امپراتوری عثمانی، می رانند. امپراتوری ای که در آخرین روزهای حیات خود پیامدی جز جنگ، ویرانی، آوارگی و کشتار بیش از دو میلیون نفر ارمنی،آشوری و یونانی را در پی نداشت.
بی توجهی به آن جنایات و بی پاسخ ماندن آنها که سبب شد در 1937م، دولت مصطفی کمال آتاتورک کشتارهای شیعیان، علویان، کردها و ارمنیان شهر درسیم را پایه ریزی کند و بعدها، نیز دولت های جانشین، قبرس شمالی را متصرف شوند و امروز، نیز حکومت رجب طیب اردوغان، با تکرار همان جنایت های بی پاسخ، مشارکتی مستقیم در کشتار مردم بی دفاع سوریه داشته باشد. از این روست که ما باور داریم محکوم ساختن اولین نژادکشى قرن بیستم از سوی کشورهای متمدن امروزی به ویژه ایران، که در این سال ها به تحریک ترکیه و برادر ناتنی اش باکو مورد هجوم نفرت پراکنان قومی قرار گرفته، تنها عامل بازدارنده از تکرار جنایت های مشابه در طول تاریخ خواهد بود. در آرزوی روزی هستیم که وجدان های بیدار بشری در کمال آرامش نظاره گر اجرای حق و حاکمیت قانون در سراسر دنیا باشند چراکه برقراری عدالت تنها تضمین کنندۀ صلح و امنیت پایدار در جهان است». در این مراسم، آرتاشس تومانیان، سفیر جمهوری ارمنستان در ایران؛ مهندس گئورک وارطان، نمایندۀ پیشین ارمنیان در مجلس شورای اسلامی و رئیس هیئت مدیرۀ کنونی باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات؛ فرشید باقریان، کارشناس مسائل ترکیه، قفقاز و کارشناس شبکۀ برون مرزی صدا و سیما؛ و دکتر کارن خانلری، نمایندۀ ارمنیان تهران و شمال کشور نیز سخنرانی کردند. نخستین سخنران مراسم، آرتاشس تومانیان، سفیر جمهوری ارمنستان در ایران، گفت: «در این جمع، مورخان و صاحب نظران بسیاری گرد هم آمده اند که با واقعۀ تاریخی نژادکشی ارمنیان به خوبی آشنا هستند. از این رو، من از زاویه ای دیگر به این موضوع خواهم پرداخت. مسئلۀ نژادکشی ارمنیان برای ارمنستان، جمهوری قراباغ و دیاسپورای ارمنی از حساسیت بالایی برخوردار بوده و دارای جایگاه ویژه ای است. همان گونه که مستحضر هستید جمهوری ارمنستان یک کشور نوپا و 25ساله است. در ابتدای استقلال ارمنستان، مسئلۀ نژادکشی مانند امروز از سوی دولت ارمنستان پیگیری نمی شد. نخستین بار از 1998م این موضوع جزو رئوس اصلی برنامه ها و سیاست های دولتی ارمنستان و وزارت امور خارجه قرار گرفت و اکنون، با شدت بیشتری نسبت به گذشته دنبال می شود. تا کنون کشورهای بسیاری نژادکشی ارمنیان را به رسمیت شناخته اند که این روند تا به امروز نیز ادامه داشته است. در 2015م، که ارمنیان در سرتاسر جهان یکصدمین سالگرد این واقعه را برگزار می کردند، ما شاهد نوعی همبستگی ملی بین ارمنیان ارمنستان، قراباغ و دیاسپورای ارمنی بودیم که در نتیجۀ آن، اعلامیه ای صادر شد که پیگیری شناسایی رسمی نژادکشی ارمنیان و بررسی عواقب و پیامدهای حاصل از نژادکشی را خواستار بود.
هم زمان با فعالیت های ارمنیان، ما شاهد ادامۀ سیاست های انکار دولت ترکیه در خصوص این موضوع هستیم ولی من امیدوارم که پیگیری های ما به زودی نتیجه خواهد داد». گئورک وارطان، رئیس هیئت مدیرۀ کنونی باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات، در سخنانی با اشاره به ابعاد گستردۀ جنایت دولت عثمانی علیه ارمنیان اظهار داشت: « سایۀ شوم این قتل عام نه تنها بر سر ملت ارمنی بلکه امروز نیز در منطقۀ خاورمیانه قابل مشاهده است. اگر نژادکشی صورت نمی‌گرفت، بدون تردید جمعیت ده میلیونی ارمنیان امروز دست کم بیست میلیون شده بود که این خود ضریب امنیت این قوم را بالا می‌برد چراکه گسست سیاسی و فرهنگی یکی از پیامدهای شوم این اقدام دولت عثمانی به شمار می‌آید. ارمنیان سرزمین‌های ارمنستان غربی خانه و کاشانۀ خود را در این نژادکشی از دست دادند که آثار منفی آن تا به امروز نیز ادامه دارد. حتی، در مورد آمایش سرزمینی و زبان ارمنی ضربه‌های بسیاری به ارمنیان وارد شد. مسلماً، اگر این نژادکشی نبود، وضعیت مناسبات خیلی بهتر از حالت کنونی بود. دولت کنونی ترکیه از حیث حقوقی مسئول پاسخ گویی به این نژادکشی است که متأسفانه، تا به امروز هیچ پاسخی از سوی آنان داده نشده است». این عضو جامعۀ ایرانیان ارمنی با اشاره به حضور فعال ارمنیان در صحنه‌های گوناگون در ایران عنوان کرد: « ارمنیان از گذشته تاکنون در رخداد‌های گوناگون جمهوری اسلامی ایران حضور داشته و خواهند داشت چنان که متخصصان ارمنی بسیاری در جامعۀ ایران حضور دارند و این روند همچنان ادامه دارد. بنابراین، گزافه‌گویی‌هایی مانند کوچ دسته جمعی اختیاری یا شورش علیه حاکمیت عثمانی را نوعی سرپوش گذاشتن از سوی دولت های مختلف ترکیه، از گذشته تا کنون، بر روی مسئلۀ نژادکشی ارمنیان می‌دانیم. تاریخ جهان شاهد است که ایران چگونه به خوبی و با دیدگاهی متفاوت با ارمنیان برخورد کرده است». سخنران اصلی مراسم، فرشید باقریان، کارشناس مسائل ترکیه، قفقاز، امریکا و کارشناس شبکۀ برون مرزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، به موضوع ترکیه، نوعثمانی گری تحت لوای سیاست خارجی پرداخت و در تشریح سیاست خارجی ترکیه از گذشته تاکنون گفت: «وضعیت سیاست خارجۀ هر کشوری تابع راهبردها و پروتکل های خاص خواهد بود اما سیاست خارجی به تنهایی نمی تواند بیانگر خط مشی خاص یک کشور باشد و مؤلفه های دیگری نیز باید مد نظر باشد. به همین دلیل اگر نگاهی از گذشته تا به امروز داشته باشیم، بدون تردید خواهیم دید که به دلیل مؤلفه های مختلف و فراز و فرود آنها بوده است که امروزه نوعثمانی گری را به چشم می بینیم . با توجه به وضعیت موجود و با نگاهی سطحی به منطقه درخواهیم یافت که سیاست خارجی کنونی ترکیه چندان موفق عمل نکرده است. مشابه این موضوع را در افغانستان شاهد بودیم، زمانی که نظامیان امریکا وارد آنجا شدند. از این نظر باید گفت سیاست داخلی ترکیه در مواجهه با احزاب و گروه ها موفق تر از سیاست خارجی آن بوده است». دکترکارن خانلری، نمایندۀ کنونی ارمنیان تهران و شمال کشور در مجلس شورای اسلامی، با تأکید بر مراسم سالروز نژادکشی ارمنیان عنوان کرد: « برگزاری مراسم یادبود این واقعۀ عظیم در حقیقت می‌تواند به احقاق حقوق جامعۀ ارمنیان، که از گذشته تاکنون پیگیر آن بوده‌اند، کمک شایانی کند چراکه اطلاع رسانی و زنده نگه داشتن این واقعۀ هولناک به هر ترتیب می‌تواند افکار عمومی حاضر در جهان را تا حدود زیادی با ابعاد این نژادکشی گسترده آشنا سازد و دولت عثمانی را بیش از پیش به جهانیان معرفی کند. وضعیت کنونی به گونه‌ای است که دنیا باید برای درک بهتر جنایت های صورت گرفته در منطقه از گذشته تاکنون آگاه شود و این امر مستلزم این است که تمامی رخدادها به سمع و نظر جهانیان رسد که یکی از این رخدادها نژادکشی ارمنیان به دست دولت عثمانی است که در حال حاضر در سوریه نیز شاهد آن هستیم.« در بخش دیگر مراسم، اِرهان اریک، عکاس و اندیشمند ترک، که عکس های خود را با عنوان «نگاه به نسل های آینده» به نمایش گذاشته بود، پشت تریبون قرار گرفت و در سخنانی، انگیزۀ خود را از برپایی این نمایشگاه عکس چنین تشریح کرد:  مجموعه ای از عکس های گرفته سده توسط ارهان اریک،عکاس و اندیشمند ترک،که با عنوان «نگاه به نسل های آینده» در این مراسم به نمایش گذاشته شده بود. «من در ترکیه در روستایی متولد شدم که سالیان طولانی ارمنیان،کردها و ترک ها در آن در کنار یکدیگر و به آرامی زندگی می کردند. هنگامی که نوجوان بودم فهمیدم خانه ای که ما در آن زندگی می کنیم در گذشته متعلق به یک ارمنی بوده است. در کنار آن خانه یک اتاق وجود داشت که صاحبان ارمنی خانه از آن محل برای پخت نان استفاده می کردند. ما آن اتاق را تبدیل به آخور حیوانات کرده بودیم. شبی در خواب صدایی به سراغم آمد،آن صدا گفت: ـ ما سال ها در این اتاق پخت و پز می کردیم و شما اکنون آن را تبدیل به آخور کرده اید.سراسیمه از خواب بلند شدم و این موضوع مرا منقلب کرد. شروع به تحقیق در مورد ارمنیان کردم و متوجه شدم که کشورم با آنها چه رفتاری داشته است.تصمیم گرفتم از هنرم، که عکاسی است، استفاده کنم و سهمی در شناساندن واقعه نژادکشی ارمنیان به جامعۀ ترک داشته باشم». در بخش پایانی مراسم، پیام همبستگی و همدردی هیئت اهل حق کردستان عراق، که در مراسم حضور یافته بودند، قرائت شد. همچنین، در این مراسم مِرِدیت موسسیان و لارا نازاریان دو نوجوان ارمنی، قطعاتی را با هارپ و ویلن اجرا کردند. |
فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 79
|
