 آرِگ مگردیچیان مهندس آرِگ مگردیچیان (1306ـ1393ش) را می توان بنیان گذار درس بارگذاری و طراحی سازه های فولادی به شیوۀ نوین در ایران شمرد، درسی که وی سال ها تدریس آن را در دانشگاه های تهران، دانشکدۀ پلی تکنیک (دانشگاه امیرکبیرکنونی) و دانشکدۀ فنی تبریز به عهده داشت. او وقت خود را مصروف پژوهش های علمی و نگارش مقاله و کتاب می کرد. کتاب های متعدد او در مهندسی سازه سال ها از مراجع معتبر دانشجویان و مهندسان به شمار می رفته و همچنان، از اعتبار ویژه ای برخوردار است. کتاب های طرح و محاسبۀ ایستایی (در سه جلد)، دینامیک سازه ها و مهندسی زلزله، قاب های شیب دار و قوسی فلزی، زلزله و شکل پذیری سازه های بتن آرمه و کتاب های دیگر ثمرۀ پژوهش های روزآمد او و ارتباط وی با علوم و فناوری روز و علاقۀ ذاتی او به انتقال دانش خود به نسل جوان کشور بوده است. آرِگ مگردیچیان در مهر 1306ش/ 1 اکتبر 1927م در محلۀ عزیزخان (کوچۀ پاریس) تهران به دنیا آمد. او کوچک ترین فرزند خانواده بود. سال های نخستین تحصیل او هم زمان شد با انحلال و تعطیل مدارس ارمنی کشور در دوران حکومت رضاشاه پهلوی که شش سال (1315 ـ 1321ش) به درازا کشید و به محرومیت کودکان و نوجوانان ارمنی از آموختن زبان مادری و آشنا شدن با فرهنگ ملی و قومی خود منجر شد. آرِگ نیز با محرومیت از تحصیل در مدارس ارمنی تحصیلات ابتدایی را در دبستان مهر و تحصیلات متوسطه را در دبیرستان های فیروزبهرام و البرز گذراند. وی پس از پایان دبیرستان به دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران راه یافت و در 1330ش دورۀ مهندسی راه و ساختمان را با رتبۀ اول در مقطع کارشناسی ارشد به پایان رساند و موفق به دریافت بورس تحصیلی از دانشگاه ایلینویز امریکا شد. مگردیچیان دورۀ کارشناسی ارشد دانشگاه ایلینویز را نیز در رشتۀ مهندسی سازه با رتبۀ ممتاز گذراند. وی پس از بازگشت به ایران به تدریس و تحقیق در دانشگاه مشغول شد.  مهندس مگردچیان (نفر نشسته در وسط) در جمع دانش آموختگان دانشگاه پلی تکنیک مهندس آرِگ مگردیچیان از 1348ش به عضویت هیئت علمی دانشگاه پلی تکنیک تهران برگزیده شد. وی در کنار فعالیت های دانشگاهی در پیشرفت مهندسی کشور سهم بسزایی داشته است. موارد زیر از مهم ترین فعالیت های وی به شمار می رود: 1. ریاست گروه تألیف و تحقیق آیین نامۀ 519 (نخستین آیین نامۀ بارگذاری ساختمان در ایران) 2. عضویت در هیئت مؤسس انجمن ایرانی مهندسان محاسب ساختمان 3. ریاست انجمن ایرانی مهندسان محاسب ساختمان 4. عضویت در شورای تدوین مبحث دهم مقررات ملی ساختمان 5. تدوین مبحث دهم مقررات ملی ساختمان 6. طراحی و محاسبات انواع سازه های بلند و مخازن 7. تهیه و تدوین روش های طراحی و محاسبات مخازن و دیگر سازه ها 8. طراحی سازه های صنعتی خاص مانند دریچه های سدها ، دکل های ماکرو ویو و غیره 9. همکاری در تدوین استانداردهای بخش ساختمان. مگردیچیان پس از سال ها حضور مؤثر در عرصۀ مهندسی کشور، در 1360ش به امریکا رفت و در لوس آنجلس اقامت گزید اما ارتباط او با همکاران و دانشجویانش همچنان برقرار ماند. وی در امریکا به تقاضای همکاران پیشین خود دست به تدوین مبحث دهم «مقررات ملی ساختمان» زد. از آن پس، بارها به دعوت مسئولان دانشگاهی برای شرکت در همایش ها و سخنرانی های علمی به تهران بازگشت و ثمرۀ مطالعات خود را در اختیار مهندسان و مشتاقان قرار داد. مهندس آرِگ مگردیچیان روز 12 مرداد 1393ش / 3 اوت 2014م پس از یک دورۀ درازمدت بیماری در لوس آنجلس درگذشت.  لوح نصب شده در ورودی آزمایشگاه در روز 28 مهرماه 1393ش، به یاد مهندس آرِگ مگردیچیان مراسم یادبود و بزرگداشتی در تالار همایش های مرکزی دانشگاه امیرکبیر، برگزارشد. مراسم بزرگداشت از سوی استادان و دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر با همکاری شماری از نهادهای فنی و مهندسی کشور برگزار شد. سندیکای شرکت های ساختمانی ایران، جامعۀ مهندسان مشاور ایران، سازمان نظام مهندسی ساختمان، مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی، دانشکدۀ فنی، کانون مهندسین فارغ التحصیل دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران، انجمن ایرانی مهندسین محاسب ساختمان، انجمن سازه های فولادی ایران و انجمن فارغ التحصیلان دانشگاه تبریز در شمار نهادهایی بودند که در برگزاری این مراسم همکاری داشتند. پیش از شروع مراسم، هیئت برگزارکننده و گروهی از استادان و مهمانان در آزمایشگاه در دست تأسیس مقاومت مصالح و تحقیقات سازۀ دانشکدۀ عمران و محیط زیست دانشگاه امیرکبیر حضور یافتند و طی مراسمی آزمایشگاه را به نام مهندس آرِگ مگردیچیان نام گذاری و از لوح نصب شده رونمایی کردند. در مراسم بزرگداشت، جمع کثیری از دانشجویان، همکاران و یاران شادروان مهندس آرِگ مگردیچیان و بسیاری از مدرسان و دانشجویان کنونی نیز، که استاد را از طریق کتاب هایش می شناختند، حضور داشتند. دکتر کارن خانلری، نمایندۀ ارمنیان تهران و شمال در مجلس شورای اسلامی و گروهی از اعضای انجمن معماران و مهندسان ارمنی ایران و انجمن دانشگاهیان ارمنی ایران نیز در تالار حاضر بودند. حضور مهندس علی اکبر معین فر، پیش کسوت جامعۀ مهندسی ایران، وزیر اسبق نفت، رئیس اسبق سازمان برنامه و بودجه و دوست و همکار قدیمی و هم کلاسی مهندس مگردیچیان در دانشکدۀ فنی، بر شکوه هرچه بیشتر این مراسم می افزود. در آغاز مراسم دکتر معتمدی، رئیس دانشگاه امیرکبیر، ضمن قدردانی از آن استاد فقید و گرامیداشت یاد و خاطرۀ او پیشرفت های دانشگاه امیرکبیر را مرهون تلاش های استادانی چون مهندس مگردیچیان دانست. مهندس علی اکبر معین فر نیز طی سخنانی مهندس مگردیچیان را از ماندگارترین چهره های مهندسی این مرز و بوم خواند. وی با اشاره به 67 سال پیشینۀ آشنایی، دوستـی و همـکاری بـا شــادروان مگردیچیـان از فعالیت های مشترکشان در زمینه های گوناگون سخن گفت، فعالیت هایـی چـون تدوین آیین نامه های فنی بـرای مـؤسسـۀ استاندارد و تـحـقیقـات صنـعتـی در کشـوری کـه هیـچ استــانــداردی نـداشـت و حـاصل آن آییـن نامــۀ شمارۀ 519 در استاندارد مـصالــح و بـارگــذاری ساختمان ها بود. وی گفت: «مگردیچیان از همکاران پرکار و علاقه مند کمیسیون های تدوین آیین نامه ها بود. در این آیین نامه، مسئلۀ ایمنی ساختمان ها در برابر زلزله گنجانده شد که تازگی داشت و به تدریج، در دفاتر مهندسی جایگاه خود را پیدا کرد». مهندس معین فر سپس از سال های جدایی گفت: «مهندس مگردیچیان به دنبال مشکلاتی که پس از انقلاب برایش پیش آمد به خارج از کشور رفت و پس از چند سال اقامت در خارج، طی نامه ای برای تدوین مقررات ملی ساختمان ـ مبحث ساختمان های فلزی ـ از ایشان دعوت به همکاری شد. با این نامه وی دست به کار شد و در مدتی کوتاه آیین نامه را آماده کرد و فرستاد. از آن پس چندین بار به ایران آمد و مورد استقبال و تشویق قرار گرفت. در تدوین این آئین نامه بحث پول مطرح نبود، عشق بود. او استادی بود که در کلاس نیز همین عشق را داشت. در کارهای مهندسی نیز همین طور بود». سخنران بعدی، دکتر اخوان لیل آبادی، از مهندس مگردیچیان به عنوان استادی فرزانه و معلمی پرتلاش و دلسوز یاد کرد و افزود: «بیشتر مهندسان عمران چه حضوری و چه از طریق کتاب های آن استاد از دانشجویان او بوده اند». وی گفت که مدت سیزده سال در جوار استاد عالی قدری چون مگردیچیان بوده و خود را شاگرد کوچک او می داند. او ادامه داد: «حضور استاد مگردیچیان در دانشکدۀ پلی تکنیک و آثاری که منتشر می کرد سبب جذابیت و محبوبیت دانشکده شد. تدوین آیین نامۀ 519، که استاد سهم بزرگی در آن داشت، آشفتگی و نابسامانی موجود در زمینۀ بارگذاری ساختمان ها را از بین برد». دکتر لیل آبادی، ضمن بر شمردن خصوصیات استاد، وی را فردی نکته سنج، دقیق و با حوصله خواند که همواره برای رسیدن به کنه مطالب می کوشید. وی گفت:« وقتی از استاد پرسیدم که آیا این دقت و حوصله ذاتی است؟ او پاسخ داد که خیر، اکتسابی است و تعریف کرد که در نوجوانی، در سه ماهۀ تابستان، به کارگاه زرگری پدر می رفت و زرگری می کرد. او به این کار علاقه مند شد و سرگرمی او شد و تا وقتی پدر در قید حیات بود به کارگاه او می رفت. استاد می گفت که این خصوصیات در او به همین دلیل به وجود آمده است». دکتر لیل آبادی در پایان افزود:« مهندس مگردیچیان عاشق فضای دانشگاه بود و با آنکه دفتر خصوصی داشت بیشتر اوقات خود را در دانشگاه می گذراند». مهندس خوانساری، دبیر کل سندیکای شرکت های ساختمانی، که پنجاه سال پیش دانشجوی مهندس مگردیچیان بود، گفت:« ایشان رشتۀ طراحی و بارگذاری سازه های فولادی را تدریس می کردند و کلاس درس استاد از بهترین کلاس ها بود. صداقت و دانش او برای همه ارزنده بود. ایشان حدود سی سال سابقۀ تدریس در زمینۀ ساختمان های فلزی و محاسبۀ ساختمان ها در برابر زلزله و بیش از 22 جلد کتاب و تعداد زیادی مقالات منتشر شده در کارنامۀ خود دارند». دکتر زاهدی، رئیس انجمن مهندسان محاسب ایران، نیز در سخنانی گفت: «مهندس مگردیچیان یکی از بنیان گذاران انجمن مهندسان محاسب در 1348ش بوده است و تا اوایل دهۀ 1360ش، که در ایران حضور داشت، همواره پشتیبان انجمن بود. دو دوره نیز ریاست هیئت مدیرۀ انجمن را به عهده داشت. بعدها نیز با ارائۀ مقاله یا شرکت در کمیسیون ها همواره در کنار انجمن ماند. آنچه مهندس مگردیچیان را شاخص کرد این بود که ایشان یکی از تأثیرگذارترین مهندسان سازۀ کشور بوده است». دکتر زاهدی همچنین گفت که استاد دو خصوصیت برجسته داشتند: «اول استادی ایشان بود که توانست شاگردان بسیاری را به جامعه تحویل دهد، شاگردانی که همه از او تعریف می کنند و این در سایۀ داشتن اطلاعات بِروز مهندسی و قدرت انتقال او بود. قدرت انتقال از خصوصیات اصلی او بود و این هنر است. خصوصیت دوم نشریات استاد بود. در دانشگاه های ما خط فکری بر محور ریاضیات است. در مهندسی فیزیک بر ریاضیات غالب است، چیزی که در کتاب های استاد نیز دیده می شود». وی افزود: « استاد مردی سلیم النفس و از افراد بی نظیری بود که فقدانش را همیشه احساس خواهیم کرد». دکتر صانعی نژاد، از دانشجویان نمونۀ زنده یاد مگردیچیان، گفت: «علاوه بر خصوصیاتی که دکتر زاهدی برشمردند استاد ویژگی دیگری نیز داشت و آن عشق بود. ایشان عشق به یاد دادن داشتند. بسیار وطن پرست و عاشق این آب و خاک بودند». دکتر مظلومی، نمایندۀ انجمن سازه های فولادی، گفت: «سال 1361 استاد مگردیچیان از سوی انجمن سازه های فولادی به پاس پشتکار و خدمات علمی در زمینۀ سازه های فولادی عنوان چهرۀ برجستۀ ساختمان های فولادی کشور را ازآن خود کرد». سخنران دیگر، دکتر مکنون، نیز با اشاره به نقش استاد در حرفۀ مهندسی گفت: «ایشان فراتر از تدریس در کلاس نقش آفرین بودند». وی سپس به پوستر بزرگ روی صحنه نزدیک شد و به نام همۀ دانشجویان استاد و به احترام خدمات او دست وی را روی پوستر به طور نمادین بوسید. دکتر بدیع، نمایندۀ نظام مهندسی ساختمان، مهندس مگردیچیان را استادی با کارنامه ای از جنس آفتاب نامید که جز کار نیک نکرد و گفت کارهای نیک او در آن جهان دیده خواهد شد. دکتر عسگری، آخرین سخنران مراسم، نیز با برشمردن سجایای مهندس مگردیچیان گفت: «ایشان جوّ مهندسی را به کلاس آوردند و فیزیک کار را به دانشجویان نشان دادند». وی افزود که استاد در کنار حس مهندسی احساسی لطیف و به موسیقی کلاسیک تسلط کامل داشت. در مراسم بزرگداشت زنده یاد مهندس مگردیچیان از اساتید برجسته و پیش کسوت، که از همکاران و دانشجویان ایشان بودند، با اعطای لوح سپاس قدردانی شد. در پایان، پیام های انجمن معماران و مهندسان ارمنی ایران و کانون فارغ التحصیلان دانشکدۀ فنی دانشگاه تبریز به مناسبت درگذشت و بزرگداشت این استاد بزرگوار قرائت شد.
|
فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 73
|
