|
مادامی که ترکیه به نژادکشی ارمنیان در 1915م اعتراف نکرده و دولت امریکا[2] آمادگی لازم را به دست نیاورده است تا با قبول آن حقیقت آشکار هم پیمان سیاسی خود را برنجاند، هیچ کس قالی یتیمان ارمنی را نخواهد دید. |
|
یاکوپ کونتسلر،[3] داروساز، جراح و مددکار اجتماعی اهل سوئیس از اتباع بیگانه ای است که طی 1915 ـ 1917م، در قلمرو امپراتوری عثمانی، از نزدیک شاهد کشتار ارمنیان[4] به دست سربازان و مزدوران حکومت عثمانی بوده و شرح کامل آنچه را که دیده درکتابی با عنوان سرزمین خون و اشک در 1921م به چاپ رسانده است.  یاکوپ کونتسلر شهادت عینی و راستین یاکوپ کونتسلر در ثبت وقایع دهشتناک 1915م نه تنها نقشی مهم در اثبات حقانیت ارمنیان جهان برای احقاق حقوقشان به منظور التیام زخم های اجتماعی حاصل از اولین نژادکشی قرن بیستم داشته بلکه اقدامات انسان دوستانۀ او هیچ گاه از حافظۀ ملت ستمدیدۀ ارمنی محو نشده و نخواهد شد. ارمنیان یاکوپ کونتسلر را برای فداکاری هایش در حمایت از کودکان ارمنی ای که به دلیل جنایت های ترک ها یتیم شده بودند «پدر یتیمان ارمنی» نام نهاده اند. دکتر کونتسلر و همسرش، الیزابت، که در بیمارستان خود درشهر اورفا[5] به مداوای بیماران مسیحی و مسلمان مشغول بودند، با بذل همتی فراموش نشدنی و قبول خطرات بسیار موفق شدند که هشت هزار طفل معصوم را از میان صد ها هزار کودک و نوجوان یتیم و بی خانمان ارمنی از کشتارگاه های ترکیه و مسیرهای مرگ جمع آوری و در مجتمع درمانی خود نگهداری کنند. یاکوپ و الیزابت کونتسلر، پس از تعطیل کردن بیمارستان خود در 1922م، انبوه یتیمان را به سلامت به سوریه (لبنان کنونی) منتقل و در یتیم خانه ای که خود تأسیس کرده بودند اسکان دادند. ساخت یتیم خانۀ دکتر کونتسلر از برنامه های کمیتۀ امریکایی امداد شرق نزدیک (ان ای آر) [6] بود که در پی درخواست هنری مورگنتاوو،[7] سفیر امریکا در استانبول و کمک بی شائبۀ مالی و حمایت انسان دوستانۀ دولت امریکا تشکیل شده بوده است.  هنری مورگنتاوو یاکوپ کونتسلر اصرار داشت محلی برای زندگی ایمن دختران نوجوان یتیم ارمنی، که برای ادامۀ زندگی در بهترین شرایط چاره ای جز بردگی و خدمتکاری در خانه های عرب ها و ترک ها نداشتند، به وجود آورد. یتیم خانۀ دکتر کونتسلر ـ در قریۀ غزیر[8] در 27 کیلومتری شمال بیروت و حدوداً، دویست کیلومتری غرب دمشق ـ نه تنها سقفی برای دختران بی پناه بلکه مرکزی برای کسب تحصیلات مقدماتی و آشنایی با حرفه های گوناگون بود. در یکی از همین کارگاه های حرفه ای یتیم خانۀ غزیر، چهارصد نفر از دختران نوجوان ارمنی، به تشویق کونتسلر و به پاس کمک های بی دریغ دولت امریکا در حمایت از یتیم خانه، در نوبت های شبانه روزی اقدام به بافت قالی ای کردند که قرار بود پس از اتمام به ملت امریکا تقدیم شود. انگشتان ظریف چهارصد دختر یتیم ارمنی طی ده ماه کار مستمر 266،404،4 بار گره بر تار های قالی زدند تا نقش هایی از گل و گیاه و حیوانات خیالی باغ عدن را بر پود آن بیافرینند. فکر کونتسلر، معلمان و طراحان به بار نشسته بود؛ نقش های زیبا و رؤیایی، کار هماهنگ و هدف دار و نیت خیر این کار، که همانا سپاسگزاری بود، می بایست آرامش، خودباوری و حس پیروزی خوبی ها را بر بدی ها به ذهن آغشته به درد و خون و مرگ دخترکان بازگردانده باشد. ارمنیان جهان هنوز هم دکتر یاکوپ کونتسلر را «پدر یتیمان ارمنی» می دانند. در مراسمی ویژه ای که در 2008م درحضور بازماندگان یاکوپ کونتسلر در ایروان برگزار شد. مشتی خاک، که از آرامگاه ابدی «پدر یتیمان ارمنی» در بیروت آورده شده بود، در محل یاد بود دائمی نژادکشی ارمنیان در ایروان به خاک سپرده شد. قالی دستباف غزیر، که بعد ها به قالی یتیمان ارمنی معروف شد، طی ماه ها کار نوبتی دختران یتیم خانۀ کونتسلر در 1924 و 1925م بافته و در پایان 1925م، به دست خود کونتسلر به امریکا فرستاده شد تا به کلوین کولیج،[9] سی امین رئیس جمهور امریکا، اهدا شود. کولیج، در سخنرانی کوتاهی در 4 دسامبر 1925م، در مراسم دریافت قالی، در پاسخ به دکتر جان فینلی،[10] رئیس کمیتۀ امریکایی امداد شرق نزدیک (ان ای آر) و سردبیر مجلۀ نیویورک تایمز، که هنگام رونمایی قالی یتیمان ارمنی در کاخ سفید گفته بود هر گره این قالی دستباف نمایشگر یکی از همبستگی های قلبی ناگسستنی دختران بافندۀ آن با ملت امریکاست، اعلام کرد: «قالی بسیار زیبایی که دستباف بچه های ارمنی یتیم خانۀ غزیر در لبنان است دریافت شد. این هدیۀ گران بها را در مقام سپاس برای آنچه که ما توانستیم برای آن ها انجام دهیم دریافت می کنیم و آن را به منزلۀ نیت پاک و خوب آن ها نسبت به ملت ایالات متحدۀ امریکا می دانم. این قالی جایی پر ارج در کاخ سفید خواهد داشت تا یادآور همزیستی خوب مردمان روی کرۀ خاکی باشد». کولیج فرش نفیس یتیمان ارمنی را تا 1928م، یعنی تا پایان دورۀ ریاست جمهوری خود، در اتاق آبی کاخ سفید نگه داشت و پس از پایان دورۀ ریاستش آن را به خانۀ خود برد. وارثان رئیس جمهور فقید، در 1985م، قالی را به کاخ سفید برگرداندند و تنها یک بار در 1995م در معرض دید عموم قرار گرفت و پس از آن در انبار کاخ سفید و دور از انظار نگهداری شد. حکایت قالی غزیر بار دیگر در 20 اکتبر 2013م، هنگام رونمایی کتاب رئیس جمهور کلوین کولیج و قالی یتیمان ارمنی، نوشتۀ دکتر هاکوپ مارتین درانیان،[11] بازگویی شد و باز هم مورد انتقاد محافل سیاسی و فرهنگی قرار گرفت. همه امید داشتند که قالی یتیمان ارمنی سرانجام پس از بیست سال زندگی مخفیانه از انبار کاخ سفید بیرون آید و نیمی از یک روز هم که شده در طی رونمایی ازکتاب درانیان، در مجتمع تحقیقاتی و موزۀ اسمیتسونیان[12] در واشنگتن، پایتخت ایالات متحدۀ امریکا، در معرض دید مشتاقان قرار گیرد. اما با وجود موافقت ضمنی ویلیام آلمان،[13] مدیر هنری کاخ سفید، در 12 سپتامبر 2013م نامۀ کوتاهی به مضمون زیر خطاب به برگزارکنندگان برنامه از مدیر کاخ سفید دریافت شد: « قالی غزیر جزئی از دارایی های دولت امریکا و نمایشگر روابط گرم و صمیمی بین دو ملت ارمنی و امریکایی است و مدیریت کاخ سفید سپردن آن را به موزه در این برهه از زمان به صلاح نمی داند». پا در میانی جان ای. هِفِرن،[14] سفیر امریکا در ایروان و آدام شیف،[15] نمایندۀ دموکرات و 31 نمایندۀ دیگر مجلس امریکا هم نتوانست به پاسخی منطقی، قابل قبول و منطبق بر روابط سالم اجتماعی دست یابد. گویا روابط سیاسی برتری محسوسی بر منطق و روابط اجتماعی دارد. برای همگان آشکار و مبرهن است که تصمیم کاخ سفید مبنی بر مخفی نگه داشتن قالی یتیمان ارمنی، صرفاً گویای تمکین دولت امریکا در برابر دولت ترکیه و ترس دولت ترکیه از آشکار شدن مدرکی دیگر در برابر دید جهانیان و آگاهی آنان از جنایت اسلافشان است.
پی نوشت ها: 1ـ قالی یتیمان ارمنی در منطقۀ غزیر، در شمال بیروت، در یتیم خانه ای به همین نام بافته شد و به همین دلیل از آن با عنوان قالی غزیر نیز نام می برند. 2ـ ایالات متحدۀ امریکا از جمله کشور هایی است که وقوع نژادکشی ارمنیان را به دست ترکیۀ عثمانی به رسمیت نشناخته است با وجود احتراز دولت فدرال امریکا از قبول واقعیت، تعداد 42 ایالت از پنجاه ایالت این کشور و مجلس نمایندگان امریکا در 2010م کشتار ارمنیان در 1915م را رسماً به عنوان نژادکشی شناخته اند. Jacob Kunzler 3ـ (تولد: هوندوویل سوئیس،1871م ـ وفات: بیروت لبنان، 1949م). یاکوپ کونتسلر همراه با همسرش، الیزابت، در 1899م به دعوت کمیتۀ امداد آلمانی دکتر لپسیوس به اورفا در ترکیۀ عثمانی مهاجرت کرد. او به سبب مردم داری و خلق خوشی که داشت در اندک زمانی روابط اجتماعی گسترده ای با اهالی چند ملیتی اورفا برقرار کرد. اقدامات بشردوستانۀ او و الیزابت طی 1914 ـ 1918م و سپس همکاری او با کمیتۀ امداد شرق نزدیک ایالات متحدۀ امریکا به رهایی بسیاری از ارمنیان تبعۀ ترکیه از مرگ انجامید. 4ـ اشاره به اولین نژادکشی قرن بیستم به دست سلاطین عثمانی و حزب اتحاد و ترقی، جانشینان آن ها، در سال های جنگ جهانی اول است. اقدامات حاکمان ترکیه در این سال ها منجر به کشتار و تلف شدن بیش از 1/5 میلیون تن از شهروندان ارمنی تبار ترکیه از تشنگی و گرسنگی شد. 5ـ اورفا، که در قدیم یدِسیا یا بین النهرین ارمنیان شناخته می شده است، شهری است در جنوب شرقی ترکیه در کنار مرز آن کشور با سوریۀ کنونی و در ساحل شرقی رود فرات که کرد ها و ترک ها هر دو در آن ساکن هستند. ارمنیان آن را شهری مقدس می دانند زیرا ابداع حروف زبان ارمنی در 1600 سال پیش در این شهر به تکامل رسیده است. شمار ارمنیان ساکن این شهر در 1914م، پیش از نژاد کشی، 25 هزار نفر ثبت شده است. Near East Relief Committee (NER)6ـ این کمیته در 1915م بنابر درخواست هنری مورگنتاوو، سفیر امریکا در استانبول و حمایت تئودور روزولت، رئیس جمهور امریکا، تأسیس شد. این کمیته، که کمک های مالی لازم را از طریق سفارت امریکا در ترکیه دریافت می کرد، در فاصلۀ 1915 ـ1930م (پایان کار کمیته) مبلغ 117،000،000 دلار هزینه کرد تا جان بخش کوچکی از بازماندگان ارمنی را نجات دهد. هاوارد م. ساچار( Howard M. Sachar)، تاریخ نویس امریکایی، معتقد است که ان ای آر موفق به نجات یک ملت شد. Henry Morgenthau 7ـ (تولد:آلمان، 1856 ـ وفات: امریکا، 1946م). حقوق دان، بازرگان و سفیر کبیر امریکا در ترکیۀ عثمانی در طول جنگ جهانی اول. 8ـ غزیر به معنای دورافتاده و منفک مناسبتی دارد با موقعیت جغرافیایی منطقه که با دره ها و کوه های متعدد از سرزمین های پیرامون خود جدا شده است. John Calvin Coolidge (1872 ـ 1933)9ـ رئیس جمهور امریکا بین سال های 1923 ـ 1929م. Dr. John H. Finley (1863 ـ 1940) 10ـ رئیس کمیتۀ امداد شرق نزدیک. Dr. Hagop Martin Deranian 11ـ تاریخ شناس و نویسندۀ امریکایی. مادر او از بازماندگان نژادکشی 1915م بود که به کمک کونتسلر از مرگ نجات یافت و به امریکا پناه برد. The Smithsonian Institution12ـ مجتمع تحقیقاتی و موزه. تأسیس 1846م و تحت سرپرستی دولت ایالات متحدۀ امریکا. William Allman13ـ John A. Heffern14ـ سفیر کبیر کنونی ایالات متحدۀ امریکا در ایروان. Adam Schiff15ـ نمایندۀ حوزۀ انتخابیۀ کالیفرنیا از حزب دموکرات ایالات متحده امریکا در مجلس نمایندگان ایالات متحدۀ امریکا. منابع: www.genocide-museum.am (eng/24.09.2011.php) www.smithsonianmag.com www.washingtonpost.com www.pri.org (/white-house-says-rug-gifted-calvin-coolidge-armenian-o…) www.dailynews.com www. petitions.whitehouse.gov/petition/share…orphan-rug…/pjNm7FBg |
فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 66
|
