|
1ـ انجمن خیریۀ بانوان ارمنی تهران  کاتارینه داویدخانیان،نخستین رئیس انجمن بین سال های 1905-1908م انجمن خیریۀ بانوان ارمنی تهران در مهر 1284ش(13 اکتبر 1905م) ـ اندکی پیش از پیروزی نهضت مشروطیت ـ در شرایطی که زنان از هر گونه حقوق اجتماعی محروم بودند، از سوی تنی چند از بانوان آگاه و تحصیل کرده، با درک واقعیت های اجتماعی وقت و با قصد یاری رسانی به مدرسۀ ارمنیان هایکازیان تهران (تأسیس 1249ش/ 1870م) و دستگیری از مستمندان و نیازمندان، بنیان گذاری شد و با سابقه ترین انجمن فعال ارمنیان در تهران است. اهداف اولیۀ انجمن عبارت بود از: ـ کمک مالی به مدرسۀ ارمنیان و تأمین آب آشامیدنی و سوخت آن ـ تأمین لباس، نوشت افزار و خوراک دانش آموزان نیازمند ـ تأسیس دبیرستان و هنرستان دختران ـ کمک مالی به خانواده های نیازمند، کودکان یتیم، زنان بیوه و از کار افتادگان، تأمین دارو و درمان آنان و هزینۀ خاک سپاری مستمندان ـ تأمین سر پناه برای مهاجران. دختران و زنان ارمنی هیجده سال و بالاتر می توانستند به عضویت این انجمن در آیند. منابع مالی برای تحقق اهداف انجمن شامل حق عضویت اعضا، اعانات و هدایای نقدی افراد، برنامه های درآمدزا مانند فروش کار های دستی بانوان و سود وجوه سپرده بود. در 1915م و سال های پس از آن، که نژادکشی ارمنیان به دست دژخیمان عثمانی در جریان بود و دامنۀ آن به شهرها و روستاهای غرب ایران نیز کشیده شده بود، انجمن در امداد پناه جویان و آسیب دیدگان ارمنی نقشی مؤثر داشت. در 1297ش (1918م)، نخستین کودکستان ملی ارمنیان تهران به همت انجمن خیریۀ بانوان ارمنی آغاز به کار کرد. پیش از آن، در 1289ش(1910م)، مارگاریت سارواریان نخستین کودکستان خصوصی را در تهران تأسیس کرده بود. در 1300ش (1921م)، بنا به مقتضیات وقت، شورای (رهبری) جامعۀ ارمنیان تهران فعالیت کلیۀ انجمن ها را متوقف ساخت. از آن پس تا 1309ش (1930م) اعضای انجمن با عنوان بانوان ارمنی سازمان صلیب سرخ به فعالیت ادامه دادند و به یاری آسیب دیدگان جنگ و آوارگان پرداختند و در کنار آن از دستگیری خانواده های مستمند نیز غفلت نمی کردند. از 1315ش (1936م)، که به دستور دولت وقت مدارس ارمنی در سراسر کشور تعطیل شدند، آموزش زبان و ادبیات ارمنی به دانش آموزان و نوآموزان ارمنی در رأس فعالیت های انجمن ها قرار گرفت. انجمن خیریۀ بانوان ارمنی تهران با جمع آوری کتاب های ارمنی از مدارس و انجمن ها، نزدیک به چهار هزار جلد کتاب فراهم آورد و با مرمت و صحافی آن ها کتابخانه ای دایر کرد و مسئولیت آن را به یکی از مدرسان زبان ارمنی سپرد. این کتابخانه، در شرایطی که طبع و نشر کتاب های درسی و غیر درسی ارمنی غیرممکن شده بود، بسیار مفید بود و تا سال ها به کار خود ادامه داد. سرانجام در اردیبهشت 1325ش (1946م)، این انجمن با شمارۀ 139 به ثبت رسید. در 1329ش (1950م) انجمن خیریۀ بانوان ارمنی در محوطۀ کلیسای قدیمی گئورگ مقدس، واقع در خیابان وحدت اسلامی (میدان شاهپور، بازارچۀ قوام الدوله)، خانۀ سالمندان کلیسا را تأسیس کرد و سالمندان بی خانمان را در آن اسکان داد. در حال حاضر، این مرکز، در آستانۀ شصت و چهارمین سال تأسیس، میزبان پانزده سالمند است که به رایگان از تمامی امکاناتی که انجمن فراهم می آورد بهره مند می شوند. در 1357ش (1978م)، انجمن خیریۀ بانوان ارمنی با خرید ساختمانی در خیابان بهار شیراز و بازسازی آن برای همخوانی با مقررات سازمان بهزیستی، آسایشگاه سالمندان سوسه مایریک را، که پذیرای پانزده سالمند است، راه اندازی کرد. این آسایشگاه در مهر 1358ش (اکتبر 1979م) افتتاح شد. از سالمندان این آسایشگاه ماهانۀ مختصری دریافت می شود. هر دو این مراکز اقامت سالمندان زیر نظر و با ضوابط سازمان بهزیستی اداره می شوند و در ارزشیابی سازمان بهزیستی، از نظر پاکیزگی، تغذیۀ سالمندان و خدمات پزشکی، در شمار بهترین خانه های سالمندان بوده و از رتبۀ یکم برخوردار شده اند. انجمن خیریۀ بانوان ارمنی عضو شبکۀ ارتباطی سازمان های غیر دولتی زنان جمهوری اسلامی ایران است و در مجامع سالانه و همایش هایی که برگزار می شود فعالانه شرکت می کند. انجمن با دیگر مؤسسات خیریه و نهاد های دولتی و غیر دولتی مانند سازمان بهزیستی، وزارت کشور، شهرداری، شورایاری محلی، کمیتۀ امداد امام خمینی، آسایشگاه کهریزک و مرکز خیریۀ دهش پور در ارتباط است. در 1384ش (2005م)، مراسم بزرگداشت صدمین سال تأسیس انجمن خیریۀ بانوان ارمنی، با حضور مقامات دولتی و مسئولان دیگر مؤسسات خیریه برگزار شد و مقاله ای نیز به مناسبت صدمین سال بنیان گذاری آن در این فصلنامه انتشار یافت.[1] هیئت مدیرۀ انجمن خیریۀ بانوان ارمنی شامل یازده عضو است که در جلسات مجمع عمومی برای مدت سه سال برگزیده می شوند و به طور افتخاری انجام وظیفه می کنند. ریاست هیئت مدیرۀ کنونی انجمن را خانم آنت دِر گریگوریان بر عهده دارد. اساسنامۀ انجمن حاوی همان خطوط اصلی است که در اهداف اولیۀ انجمن آمده که عبارت است از یاری رسانی به افراد و خانواده هایی که از امکانات کافی معیشتی بهره مند نیستند. در وضعیت کنونی، انجمن افزون بر ادارۀ خانه و آسایشگاه سالمندان به 120 خانوادۀ تنگدست کمک مالی می رساند و سالی دو بار، در روز های عید، بین آن ها و دیگر نیازمندانی که به انجمن مراجعه می کنند، خوار و بار و پوشاک توزیع می کند. انجمن همچنین هزینۀ دارو و درمان سی بیمار نیازمند، هزینۀ تحصیل پانزده دانشجوی نیازمند، هزینۀ کودکستان و شهریۀ سی کودک و دانش آموز بی بضاعت و هزینۀ اسکان چهار سالمند را در دیگر آسایشگاه ها می پردازد و در زمینۀ کاریابی نیز به جویندگان کار کمک می کند. این فعالیت های گسترده نیاز به منابع مالی فراوانی دارد که بخشی از آن از طریق سازمان بهزیستی و وزارت کشور تأمین می شود، سهم عمده ای نیز ازآن افراد نیکوکار جامعۀ ارمنیان است که از احسان اموالشان دریغ نمی ورزند. همچنین، انجمن با برگزاری برنامه های در آمد زا از قبیل نمایشگاه سالانۀ کار های دستی اعضای انجمن و فروش آن ها بودجۀ لازم را برای ادامۀ فعالیت ها تأمین می کند. 108 سال فعالیت انجمن خیریۀ بانوان ارمنی گویای سازماندهی درست، پشتکار و از خود گذشتگی چند نسل از بانوان ایثارگری است که بدون هیچ گونه توقع مادی کمر به خدمت محرومان و نیازمندان بسته و تکیه گاه آنان شده اند. خوشبختانه، احساس دستگیری از هم نوعان، که بانوان نسل های گذشته را به ایجاد این انجمن بر انگیخت، همچنان نسل به نسل منتقل می شود و امروزه نیز بانوان از خود گذشته، با صرف اوقات آسایش و منابع مالی و معنوی خود، روز به روز در گسترش دامنۀ فعالیت انجمن و ایجاد امکانات بیشتر برای کاهش درد های انسان ها تلاش می کنند و اجرشان لبخندی است که بر لبان نیازمندان آشکار می شود.
2ـ انجمن بانوان ارمنی انجمن بانوان ارمنی در 1318ش (1939م) پایه گذاری شد و اکنون، هفتاد و چهار سال از تأسیس آن می گذرد. در آن زمان، جامعۀ ارمنیان ایران، در کنار تنگنا های اقتصادی و معیشتی که گریبان گیر تمامی قشر های جامعه بود و سانسور شدید مطبوعات، با محدودیت های فرهنگی و آموزشی نیز مواجه بود. در 1315ش (1936م)، به دستور حکومت، تمامی مدارس ارمنی در سراسر کشور منحل شد و دانش آموزان مدارس ارمنی از آموزش زبان مادری محروم شدند. در کنار آن، فعالیت های فرهنگی این جامعه نیز تحت نظارت شدید قرار گرفت. محدویت های آموزشی و فرهنگی در مدت شش سال بسته ماندن مدارس ارمنی و محروم شدن نو آموزان و نوجوانان از آموزش زبان مادری و ارتباط با فرهنگ و سنت های خود و سیاست های اعمال خشونت، اندیشمندان و افراد جامعۀ ارمنیان را به شدت نگران کرده بود. به تدریج، آموزش زبان ارمنی در شرایط محدود از مدارس به خانه ها و زیرزمین ها انتقال یافت که البته نمی توانست فراگیر باشد. در این شرایط بود که اندیشۀ تشکیل انجمن بانوان ارمنی برای یاری رسانی به نسل نو خاستۀ ارمنی شکل گرفت و پایه گذاران آن نه تن از دختران دانش آموز دبیرستان نوربخش بودند. در سال های بعد، اهداف انجمن با نیاز های وقت جامعه هماهنگ شد و فعالیت های آن در زمینه های گوناگون آموزشی، فرهنگی و اجتماعی گسترش یافت و بسیاری از بانوان فرهیختۀ جامعۀ ارمنی به عضویت آن در آمدند یا مدیریت آن را بر عهده گرفتند. در زیر، نگاهی گذرا به برخی از فعالیت های انجمن بانوان ارمنی می اندازیم: فعالیت های آموزشی در زمینه های آموزشی فعالیت انجمن بانوان ارمنی با آموزش زبان مادری به دانش آموزان آغاز شد. با بازگشایی مدارس ارمنی در 1321ش (1942م)، انجمن در کنار هیئت امنای مدارس ارمنی دانایی و ارس به تأمین شهریه و رفع تنگنا های تحصیلی بسیاری از دانش آموزان نیازمند این مدارس و دیگر مدرسه ها پرداخت. در1340ش(1961م)، از سوی شورای خلیفه گری ارمنیان تهران مدرسۀ عالی زبان و ادبیات ارمنی، عمدتاً برای تعلیم و باز آموزی معلمان زبان ارمنی، راه اندازی شد. انجمن بانوان ارمنی در کنار شورای خلیفه گری به حمایت مادی و معنوی از این برنامه پرداخت، همچنین، هزینۀ تحصیلی شماری از دانشجویان رشتۀ زبان و ادبیات ارمنی را در دانشگاه اصفهان تقبل کرد و چند تن از دانشجویان مستعد را به هزینۀ خود برای تحصیل در رشته های گوناگون علمی و هنری به خارج از کشور فرستاد. این تلاش ها به زودی به بار نشست و گروهی از این دانش آموختگان جذب مدارس ارمنی شدند و به آموزش زبان مادری به نوباوگان پرداختند. از 1346ش (1967م)، انجمن بانوان ارمنی مدیریت مدرسۀ عالی زبان و ادبیات ارمنی را بر عهده گرفت. این دوره پس از چند سال وقفه بار دیگر در سال تحصیلی1360ـ1361ش (1981 ـ 1982م) با همکاری انجمن های بانوان و معلمان ارمنی کار خود را آغاز کرد. بخش اصلی هزینۀ این فعالیت را انجمن بانوان ارمنی از طریق گردآوری اعانات تأمین می کند و تا کنون بیش از چهارصد دانش آموخته داشته است که بیشتر آن ها آموزگاران زبان ارمنی مدارس بوده اند. هر ساله در جشن با شکوهی، گواهی نامۀ دانش آموختگان به دست خلیفۀ ارمنیان، که مدیریت افتخاری مدرسۀ عالی را بر عهده دارد، به ایشان اعطا می شود. افزون بر این فعالیت ها، راه اندازی کلاس های سواد آموزی برای زنان بی سواد و کم سواد، اعطای هزینه یا کمک هزینۀ تحصیلی به تعدادی از دانشجویان، تشکیل جلسات میزگرد و سخنرانی های تربیتی برای اولیای دانش آموزان مدارس ارمنی و بسیاری از اقدامات دیگر، که این مختصر مجال پرداختن به آن ها را ندارد، در کارنامۀ بیش از هفتاد سال فعالیت آموزشی انجمن بانوان ارمنی جای گرفته است. فعالیت های فرهنگی در زمینۀ فرهنگی و هنری انجمن بانوان ارمنی به تشویق هنرمندان، فراهم آوردن امکانات برای نمایش و عرضۀ هنر آنان به جامعه، برگزاری جلسات سخنرانی، بزرگداشت بانوان برجستۀ ارمنی و چهره های فرهنگی و هنری ـ چون کلارا آبکار، نقاش مینیاتور، بزرگداشت بیست بانوی ارمنی استاد دانشگاه در 1376ش به مناسبت شصت و سومین سال تأسیس دانشگاه تهران، برپایی نمایشگاه هایی از آثار هنری، کار های دستی و پوشاک سنتی، نمایشگاه های گل آرایی و آرایش سبزی ها، برگزاری مسابقۀ تهیه شیرینی و انواع سالاد ها و برپایی نمایشگاه در کنار آن، انتشار کتاب هایی از آثار بانوان در زمینه های گوناگون، تشکیل کلاس های آموزش گلدوزی، برگزاری جشن هایی به مناسبت اعیاد مذهبی و سنتی و بسیاری فعالیت های دیگر پرداخته که در ارتقای سطح دانش و آگاهی زنان و پرورش فکر و روح آنان بسیار مؤثر بوده است. آثار منتشر شدۀ انجمن بانوان ارمنی به این شرح است: ـ مجموعۀ آثار آرمنیا ساگینیان با عنوان آن ها هرگز باز نمی گردند، با ترجمۀ لئونتین معصومیان از زبان انگلیسی، 1338ش. ـ مجموعۀ آثار اِلِن بیوزاند که انجمن بانوان ارمنی در انتشار آن همکاری داشته است، 1339ش. ـ نمایشنامۀ درِ بسته، از ژان پل سارتر با ترجمۀ کناریک آواکیان،1342ش. ـ زن ارمنی و پوشاک او که پژوهش گروهی چندین تن از اعضای انجمن بود و در سی و پنجمین سال تأسیس انجمن به صورت آلبوم نفیسی منتشر شد،1354ش. در همین زمینه نمایشگاه باشکوهی نیز برپا شد که مورد توجه فراوان قرار گرفت. ـ جلوه های هنر تزیینی، اثر پژوهشی بانو سِدا کاراپتیان (با نام هنری سِگال)، که در قالب آلبوم نفیسی منتشر شد،1364ش. ـ کتاب آشپزی و شیرینی پزی با عنوان خوشمزه و خوشبو، 1378ش، که بار ها تجدید چاپ شده است. ـ تقویم دیواری با تصاویر پوشاک سنتی زنان ارمنی در ایران. همچنین، به ابتکار انجمن بانوان ارمنی، نمایشگاه های بسیاری تاکنون برپا شده که از آن جمله است نمایش آثار نقاشی آندرانیک تِجویان، سِدراک نازاریان، میشا شهبازیان، هاسمیک نرسیسیان، مانوش مگردیچیان، آشوت میناسیان، هاروطیون میناسیان، آرشالوس آقایان، نمایشگاه نقاشی های هنرجویان خانم لئونی تاشچیان در 1377ش، باعنوان « از عمق قرن ها»، به مناسبت هزار و هفتصدمین سال پذیرش مسیحیت از سوی ارمنیان، نمایشگاهی از تندیس های هنرمند ارمنی تبار فرانسوی، تیگران خوبه سیریان، نمایشگاه آثار گلدوزی بانوان ارمنی، نمایشگاه چهل و دو دست پوشاک تاریخی زنان ارمنی در شصتمین سالگرد نژادکشی ارمنیان. این نمایشگاه در 1369 و 1378ش تکرار شد و چند قطعه پوشاک تاریخی مردان ارمنی نیز در کنار پوشاک زنان به نمایش در آمد. در 1388ش (2009م)، انجمن بانوان ارمنی، به مناسبت هفتادمین سالگرد تأسیس، پوشاک زنان ارمنی را با آرایشی نو در تالار باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات، برای بازدید عموم، به نمایش گذاشت. در همان سال یک گروه تهیه کنندۀ فیلم از ارمنستان، به سرپرستی آرتور باختامیان، پوشاک نمایش داده شده در نمایشگاه را با اجرایی نمایشی و با به بهره گیری از هنر اعضای هنرمند انجمن های ارمنیان، به صورت فیلم در آورد. این فیلم نخستین بار در جشن هفتادمین سالگرد انجمن بانوان ارمنی نمایش داده و از شبکۀ اول تلویزیون ارمنستان نیز پخش شد. در نمایشگاه بین المللی حجاب، که به ابتکار مدیریت بخش فرهنگ و هنر زنان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برپا شده بود انجمن بانوان ارمنی با عرضۀ جامه های زنان ارمنی روستا های چهارمحال، فریدن و جلفای اصفهان مشارکت کرد. در 1377ش، انجمن با استقبال از فراخوان دفتر سازمان های مردم نهاد زنان در نمایشگاه کتابی شرکت کرد. همچنین، در فرصت هایی، در نمایشگاه های بین المللی که دولت جمهوری اسلامی ایران برپا کرده شرکت جسته، از آن جمله است نمایشگاه برپا شده، هم زمان با اجلاس کشور های اسلامی، در 1377ش، به مدت پنج روز.
فعالیت های برون جامعه ای با آنکه فعالیت انجمن بانوان ارمنی در جامعۀ ارمنیان و به ویژه جامعۀ زنان ارمنی بوده است، در طول هفت دهه، انجمن فعالیت هایی نیز در مقیاس گسترده تری داشته که فرهنگ و هنر ارمنی را به جامعۀ بزرگ ایران و میهمانان خارجی عرضه کرده است. در 1345ش (1966م)، در هجدهمین همایش شورای بین المللی زنان، که در تهران برگزار شد، انجمن بانوان ارمنی نیز شرکت کرد و در جشن باشکوهی که با حضور چند صد میهمان ایرانی و خارجی برپا شد جلوه هایی از فرهنگ ارمنی را به حاضران معرفی کرد. در 1359ش (1980م)، انجمن بانوان ارمنی با شرکت در همایش بین المللی ایکوم و سخنرانی و نمایش فیلم به معرفی هنرمندان ارمنی ایران پرداخت. انجمن با نمایش فیلم رنگ انار اثر سرگئی پاراجانف در محافل ارمنی و دیگر محافل، به شناساندن این چهرۀ جهانی و اثر ماندگار وی کمک شایانی کرده است. در سپتامبر 1995م (1374ش)، در چهارمین همایش بین المللی مقام زن، که با شرکت نمایندگان 189 کشور در شهر پکن برگزار شد، یکی از دو نمایندۀ جامعۀ ارمنیان ایران، عضو انجمن بانوان ارمنی بود. همچنین در 1999م (1378ش)، در همایشی که با شرکت نمایندگان نهاد های حقوق بشر و سازمان های غیر دولتی در ژنو برگزار شد، یکی از سه نمایندۀ ایران، لیدیا الوندیان، رئیس انجمن بود. انجمن بانوان ارمنی عضو شبکۀ ارتباطی سازمان های غیر دولتی زنان در جمهوری اسلامی ایران است و در برنامه ها، کلاس ها و جلساتی که به منظور تحکیم روابط بین سازمان های عضو تشکیل می شود حضور فعال دارد. تأسیس انجمن های محلی زنان به منظور بالابردن سطح فرهنگی و اجتماعی زنان ارمنی ساکن محله های ارمنی نشین تهران، انجمن بانوان ارمنی اقدام به تأسیس انجمن های محلی زیر کرده است: انجمن آرمنوهی در محلۀ ساسون (وحیدیه ـ نارمک) در 1353ش، انجمن آناهید در محلۀ زیتون (مجیدیه) در 1357ش و انجمن آنی در محلۀ سردارآباد (حشمتیه) در 1362ش. فعالیت های عمدۀ این انجمن ها در زمینه های فرهنگی، آموزش گلدوزی، سوزن دوزی و خانه داری، برگزاری اعیاد و آیین ها و تشکیل جلسا ت سخنرانی است. انجمن بانوان ارمنی تشکلی است غیر انتفاعی که هزینه های خود را از محل حق عضویت سالانۀ اعضا، کمک های افراد خیر و درآمد های حاصل از فروش سالانۀ کار های دستی و آثار هنری اعضا تأمین می کند. فعالیت هیئت مدیره و بازرسان انجمن به صورت افتخاری و ایثارگرانه صورت می گیرد. ریاست هیئت مدیره در دورۀ کنونی برعهدۀ خانم شوشان دِر هاکوپیان است. انجمن بانوان ارمنی، با هفتاد و چهار سال فعالیت، یکی از نهاد های پرتلاش جامعۀ ارمنیان بوده است و با آگاهی و درک رسالت خود و حضور همیشگی در تمامی زمینه های حیات فرهنگی و اجتماعی جامعۀ ارمنیان، چه از طریق برنامه های سودمند به ویژه در راستای ارتقای دانش و آگاهی زنان و چه با یاری رسانی به شورای خلیفه گری و دیگر انجمن ها و نهاد های اجتماعی جامعه، گام های مؤثری برداشته و فعالیت های آن در طول هفت دهه همواره با استقبال و اعتماد مردم، به ویژه زنان، رو به رو بوده است. 3ـ انجمن بانوان دوستدار کلیسا تا 1300ش(1921م)، در تهران، انجمن هایی چند فعالیت می کردند که هدف اصلی آن ها کمک به مدارس ارمنی، کودکستان ها، تهیدستان و آسیب دیدگان حوادث گوناگون بود. تأمین منابع مالی این کمک ها از طریق جمع آوری اعانات و اجرای برنامه های مختلف صورت می گرفت. در این سال، شورای (رهبری) جامعۀ ارمنیان تهران، که ادارۀ جامعۀ ارمنیان پایتخت را بر عهده داشت، بنا به مقتضیات وقت، تصمیم به انحلال تمامی انجمن ها گرفت. در 1306ش (1927م)، به پیشنهاد یسائی یسایان رئیس و دکتر وارتان هوانسیان نایب رئیس شورا، به منظور مساعدت زنان در ادارۀ امور کلیسا ها، از گروهی از بانوان دعوت به عمل آمد و سرانجام، در 1307ش (1928م) انجمن بانوان دوستدار کلیسا بنیان گذاری و هیئت مدیره ای مرکب از هفت نفر، به ریاست ویکتوریا پادماگریان، برگزیده شد. بنا به اساسنامۀ انجمن، بخشی از امور کلیسا های گئورگ مقدس و تادئوس ـ بارتوقیموس مقدس، از قبیل تزیینات داخلی کلیسا ها، فروش شمع، جمع آوری اعانات و امداد مستمندان به آن سپرده شد. عواید انجمن از حق عضویت، اعانات و نمایش فیلم حاصل می شد. در 1316ش( 1937م)، پس از انتخاب هیئت مدیرۀ جدید مرکب از نه تن، اساسنامۀ انجمن بازنگری و بند مربوط به کمک به مؤسسات آموزشی در آن گنجانده شد. با توسعۀ پایتخت و افزایش جمعیت ارمنی در حوالی خیابان های سی تیر و جمهوری اسلامی کنونی استفاده از کلیسای گئورگ مقدس واقع در خیابان وحدت اسلامی کنونی (میدان شاهپور) به دشواری صورت می گرفت. از سویی، در 1315ش (1936م) به دستور دولت مدارس ارمنی بسته شده بود و فضای مدرسۀ ارمنیان هایکازیان ـ داویدیان، در مجاورت کلیسای مریم مقدس کنونی، که آن زمان هنوز ساخته نشده بود، بدون استفاده مانده بود. با تصمیم شورای جامعۀ ارمنیان، تالار مدرسه با تغییراتی به کلیسا تبدیل و به نام مریم مقدس نام گذاری شد. در این تغییر و تبدیل، انجمن بانوان دوستدار کلیسا نیز بخشی از هزینه ها را بر عهده گرفت. با این اقدام دسترسی روزانه به کلیسا برای رفع نیاز های معنوی جامعه آسان شد و محیط مأنوس مدرسه، که تعطیلی آن موجب نگرانی و تشدید فشار های روانی مردم شده بود، باردیگر در برابر آنان گشوده شد. با تلاش و همیاری مادی و معنوی اعضای انجمن دوستداران کلیسا، در شرایط خفقان آور آن دوران، انجمنی به نام زارتونک (بیداری) تشکیل شد. این انجمن با به کارگیری معلمان بی کار شدۀ مدارس ارمنیان، کلاس های آموزش زبان ارمنی را تا سطح پنجم ابتدایی در خانه های اعضای انجمن دایر کرد. حقوق معلمان را نیز انجمن دوستداران کلیسا متقبل شد. انجمن های دیگر نیز کلاس هایی مشابه این کلاس ها دایر کردند. این تلاش ها تا 1321ش، که مدارس ارمنی بازگشایی شد، ادامه یافت. انجمن بانوان دوستدار کلیسا هشتاد و پنجمین سال فعالیت را پشت سر گذاشته است و همچنان در کنار شورای کلیسا ها به تلاش خود برای کمک به ادارۀ کلیسا ها و گسترش اصول اخلاقی و دینی در میان دوشیزگان و بانوان ارمنی ادامه می دهد.
در اساسنامۀ انجمن بانوان دوستدار کلیسا، در شرح اهداف آن، آمده است: «کمک به تزیین فضای درونی کلیسا ها، برگزاری سخنرانی یا اجتماعات در موضوعات دینی و اخلاقی برای تقویت روحیۀ وابستگی به کلیسای ارمنی در خانواده ها، تقویت سنن و مقدسات در جامعۀ ارمنیان تهران، تقبل شهریۀ دانش آموزان بی بضاعت. کمک به افراد مستمند و بسیار نیازمند. مساعدت در چاپ نشریات دینی و اخلاقی». انجمن بانوان ارمنی دوستدار کلیسا علاوه بر مساعدت مادی و معنوی در ادارۀ امور کلیسا های حوزۀ تهران برنامه هایی نیز به مناسبت های گوناگون برگزار کرده، مانند برپایی سالانۀ مراسم روز مادر، برگزاری جشن ها و اعیاد ملی و مذهبی، شرکت در برنامه های بزرگداشت چهره های بنام جامعۀ ارمنیان، تشکیل کلاس های زبان ارمنی و منشیگری، کمک های نقدی به مؤسساتی چون خانه های سالمندان، کمک مالی به بنیاد آموزش زبان ارمنی و تعلیمات دینی در مدارس ارمنی، بازدید های جمعی سالانه از کلیسای ارمنیان در قزوین، شرکت در مراسم گشایش کلیسای گرگان، بازدید از کلیسا و انجمن های بانوان ارمنی مشهد، برگزاری سفر های زیارتی و سیاحتی به ارمنستان و غیره. انجمن بانوان ارمنی دوستدار کلیسا عضو شبکۀ ارتباطی سازمان های غیر دولتی زنان جمهوری اسلامی ایران است. انجمن دارای هیئت مدیره ای مرکب از هفت نفر است که در مجمع عمومی برای مدت سه سال برگزیده می شود. ریاست انجمن به عهدۀ خانم سِدا بالیان است. 4ـ انجمن معماران و مهندسان ارمنی  تصویر روی جلد خبرنامه انجمن معماران و مهندسان ارمنی ش:9 و 12 – 2013م انجمن معماران و مهندسان ارمنی 28 سال پیش، در 1364ش (1985م)، به همت زنده یاد مهندس طوماس طوماسیان آغاز به کار کرد. چنان که در اساسنامۀ آن آمده، هدف از تشکیل انجمن گرد آوری مهندسان و معماران ارمنی ایران برای برقراری روابط و انتقال دانش و تجربه، یاری رسانی فنی و تخصصی به شورای خلیفه گری و نهاد های وابسته و ایجاد ارتباط با سازمان های مشابه در کشور و خارج از کشور است. فعالیت عمدۀ انجمن معماران و مهندسان ارمنی شامل برپایی جلسات سخنرانی، میز گرد و کارگاه های آموزشی در زمینۀ مباحث علمی و فنی است. در کنار رسیدگی به این امور انجمن از مسائل اجتماعی و فرهنگی نیز غافل نمی ماند و در فرصت های مناسب سخنرانی هایی در زمینه های مورد توجه اعضا ترتیب می دهد. بزرگداشت چهره های برجسته نیز از بدو تأسیس در زمرۀ فعالیت های انجمن قرار داشته است. از جملۀ این چهره های برجسته می توان به دکتر مگردیچ تومانیان، ریاضی دان و استاد ریاضی دانشگاه های ایران؛ دکتر آلنوش تِریان، فیزیک دان، ستاره شناس و نخستین استاد زن دانشگاه های ایران؛ دکتر گریگور دِر بوقوسیان، استاد و پایه گذار دانشکدۀ شیمی دانشگاه شریف؛ کلارا آبکار، هنرمند و نقاش مینیاتور؛ دکتر مارگوس آواکیان، کارشناس برجستۀ انرژی هسته ای؛ مهندس طوماس طوماسیان، بنیان گذار انجمن؛ مهندس آلدیک موسسیان، تدوینگر مقررات ملی برق ساختمان؛ مهندس لئون آهارونیان، نیکوکار، فعال اجتماعی و از چهره های شاخص صنعت حمل و نقل؛ دکتر گئورک ملیک کاراپتیان، استاد برجستۀ دانشگاه امیرکبیر در رشتۀ برق؛ نشان تانیک، هنرمند پیکره ساز؛ مهندس واروژان آراکلیان، معمار و شهرساز، فعال در زمینۀ اجتماعی و حفظ میراث فرهنگی؛ مهندس آرامائیس نرسیسیان، استاد دانشگاه و متخصص پتروشیمی؛ مهندس ادوارد ظهرابیان، مهندس معمار و طراح نشان هواپیمایی ملی ایران، هما؛ و دیگران اشاره کرد. از دیگر فعالیت های انجمن برپایی نمایشگاه ها و گردش های سیاحتی جمعی، بازدید از مراکز صنعتی و کارگاه های ساختمانی و نمایش فیلم در زمینه های گوناگون فنی ـ مهندسی است. انجمن دارای خبرنامه ای داخلی است که از آغاز تأسیس به صورت ماهانه و به زبان ارمنی منتشر می شود و حاوی شرح فعالیت های انجمن، زندگی نامۀ اعضای برجسته و برخی مطالب علمی و فنی است. انجمن معماران و مهندسان ارمنی دارای هیئت مدیره ای مرکب از هفت عضو است که در مجمع عمومی برای مدت دو سال انتخاب می شود. مهندس ادوارد هاروتونیان ریاست دورۀ جاری انجمن را بر عهده دارد. 5ـ انجمن معلمان ارمنی انجمن معلمان ارمنی در 1358ش (1979م)، مدتی پس از انقلاب اسلامی، در تهران آغاز به کار کرد. هدف از تشکیل آن برقراری ارتباط و انتقال تجربه بین معلمان ارمنی مدارس، به ویژه معلمان مدارس ارمنیان و معلمان بازنشسته، انتقال تازه های آموزش و پرورش به معلمان و آشناسازی آنان با رویکرد ها و شیوه های نوین در این زمینه از طریق سخنرانی ها و همایش ها، تشکیل کلاس های فوق برنامه برای دانش آموزان مقطع متوسطه و برپایی مسابقات علمی و هنری در مقاطع مختلف بوده است. انجمن دارای خبرنامه ای داخلی به نام اوسوتسیچ (معلم) بوده که از آغاز تأسیس به صورت ماهانه و به زبان ارمنی منتشر می شده اما مدتی است انتشار آن متوقف شده است. هیئت مدیرۀ انجمن، که در مجمع عمومی برای مدت دو سال برگزیده می شود، مرکب از پنج نفر است و ریاست آن را معلم بازنشسته، خانم تانیا وارطانیان، بر عهده دارد. در حال حاضر، فعالیت انجمن شامل گردهمایی ماهانۀ اعضا و برنامه های سخنرانی و برپایی مجالس در اعیاد و مناسبت های خاص است.
6ـ انجمن نویسندگان ارمنی ایران انجمن نویسندگان ارمنی ایران در 1340ش (1961م)، در تهران، به همت گروهی از شاعران و نویسندگان ارمنی تبار ایران بنیان گذاری شد. نخستین رئیس انجمن شاعر و نویسندۀ نامی ارمنی، آرام گارونه (1905ـ 1974م)، بود. پس از او مانوئل ماروتیان، نویسنده، بازیگر و کارگردان؛ آندره آموریان، نویسنده و پژوهشگر؛ گریش داویدیان، شاعر؛ آرسن مامیان، پژوهشگر؛ سورن آساتوریان، نویسنده؛ دکتر آلفرد دانیلیان، پزشک و نویسنده؛ ژرژ مارتیروسیان، شاعر و نویسندۀ طنز پرداز؛ و واراند، شاعر، در رأس هیئت مدیرۀ برگزیدۀ مجمع عمومی دوسالانه، ادارۀ امور انجمن را بر عهده داشته اند. ریاست هیئت مدیرۀ کنونی انجمن بر عهدۀ مهندس معمار و شاعر تورگوم دِر هاکوپیان است. اهداف انجمن نویسندگان ارمنی ایران عبارت است از: برقراری ارتباط بین نویسندگان و شاعران ارمنی در ایران و نیز بین نویسندگان ارمنی ایران و دیگر کشور های جهان، ایجاد امکانات برای معرفی آثار نویسندگان ارمنی ایران به دوستداران ادبیات و مساعدت در طبع و نشر آثار آنان، برقراری ارتباط بین نویسندگان ارمنی با نویسندگان فارسی نویس، برپایی جلسات نقد و بررسی آثار اعضای انجمن و دیگر نویسندگان و برگزاری جلسات سخنرانی و همایش در زمینه های ادبی. شماری از آثار منتشر شدۀ انجمن نویسندگان ارمنی ایران عبارت است از: ـ نویسندگان معاصر ارمنی ایران، 1964م. در این مجموعه 42 شاعر و نویسنده معرفی شده اند. – مجموعۀ اشعار وُستانیک، 1972م. – نویسندگان ارمنی ایران در پایان قرن، 1999م، در این مجموعه 33 شاعر و نویسنده معرفی شده اند. – گزیدۀ اشعار آرام گارونه، 2005م. این مجموعه به مناسبت صدمین سال تولد شاعر به چاپ رسید. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و برقراری ارتباط مستقیم با انجمن نویسندگان ارمنستان و امکان رفت و آمد متقابل، افق های تازه ای در فعالیت های انجمن نویسندگان ارمنی ایران گشوده شد و بسیاری از نویسندگان ارمنستان با سفر به ایران، در انجمن نویسندگان و دیگر مراکز فرهنگی، با نویسندگان ارمنی ایران و دوستداران ادبیات دیدار کردند و آثار و اندیشه های آنان معرفی و عرضه شد. در 1390ش، انجمن نویسندگان ارمنی ایران مراسم پنجاهمین سال فعالیت خود را برگزار کرد.
7ـ انجمن پزشکی ارمنیان ایران آغاز کار انجمن پزشکی ارمنیان ایران به دهۀ بیست خورشیدی و تشکیل هستۀ اولیۀ انجمن دانشگاهیان ایران باز می گردد، که با راه اندازی درمانگاهی در شرایط بسیار ابتدایی، برای یاری رسانی به قشر نیازمند جامعه، واحد درمانی معتبری را پی نهادند که اکنون به نام درمانگاه خیریۀ آودیس آودیسیان، در محلۀ نارمک در شرق تهران فعالیت دارد. در خرداد 1359ش (1980م)، به پیشنهاد هیئت مدیرۀ انجمن دانشگاهیان ایران، گروه پزشکی انجمن با هدف توسعۀ بیشتر فعالیت های اجتماعی، از آن انجمن جدا شد و به صورت واحدی مستقل با عنوان انجمن پزشکان ارمنی ایران، اعلام موجودیت کرد. در مجمع عمومی هیئت مؤسس، افراد زیر در سمت نخستین هیئت مدیرۀ انجمن برگزیده شدند: دکتر ادوارد وارطانی، دکتر زاوِن نِرسیسیانس، دکتر آلِک دِر بوغوسیان، دکتر اوشین هاکوپیان، دکتر آدلف رستمیان، دکتر آناهید یغیازاریان و دکتر ویگن زرگریان. انجمن پزشکان در آغاز فعالیت، با تلاش پیگیر و با همکاری شورای خلیفه گری تهران، درمانگاه آوِدیسیان را، که به دلایلی از فعالیت باز مانده بود، در خرداد 1360ش بازگشایی کرد؛ هم زمان، به درخواست شورای خلیفه گری در محله های ارمنی نشین نه مرکز امداد با تجهیزات ویژه برپا کرد؛ کلاس های ویژۀ کمک های اولیه تشکیل داد و کتابچه های راهنمای کمک های اولیه در ارتباط با موارد اضطراری زمان جنگ منتشر کرد و در دسترس مردم قرار داد. انجمن پزشکان ارمنی به موازات این اقدامات، به ارائۀ خدمات پزشکی به هشتصد تن از ارمنیان ساکن مناطق جنگی، که به پایتخت پناهنده شده بودند، پرداخت. از دیگر فعالیت های عمدۀ انجمن برگزاری سه همایش تخصصی برای ارتقای توانایی های حرفه ای اعضای انجمن در سال های جنگ تحمیلی، تهیۀمطالب پزشکی و بهداشتی برای پخش از رادیو جمهوری اسلامی ایران، چاپ مطالب پزشکی در ستون مخصوص در روزنامۀ آلیک، کمک مالی به درمانگاه آودیسیان، بزرگداشت پزشکان پیش کسوت، برگزاری سخنرانی های تخصصی و اجتماعی و شرکت در همایش های بین المللی بوده است. انجمن همچنین کتابچه هایی با عنوان های چرا سیگار می کشید؟ و توصیه هایی برای بهداشت دهان و دندان منتشر کرده است. با توجه به شمار چشمگیر متخصصان ارمنی دارای مدرک دکتری در عرصه های پزشکی و دیگر عرصه های وابسته، که همکاری مشترک آن ها محور اصلی انجمن را تشکیل می دهد، در مجمع عمومی فوق العاده در 18 تیر 1375 ش (1996م) نام انجمن به انجمن پزشکی ارمنیان ایران تغییر یافت. ریاست دورۀ کنونی هیئت مدیره بر عهدۀ دکتر نینا سعیدخانیان است. پی نوشت 1ـ نک: «در پاسداشت یکصد سال نیکوکاری و احسان. به مناسبت صدمین سالگرد تأسیس انجمن خیریۀ بانوان ارمنی». وارطان داویدیان، پیمان، ش 34 (زمستان 1384): 39 ـ 59. |
فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 66
|
