اشاره:

نمایشگاه چهره های تاثیرگذار ارمنی در هنر ایران

مناسبات موجود در بین اقوام ایرانی و ارمنی به قدمت تاریخ و فرهنگ آنان است. ایرانیان و ارمنیان، علاوه بر خویشاوندی نژادی، به دلیل همسایگی و هم  جواری مشترکات بسیاری در آیین  ها، باورها و دیگر زمینه  های فرهنگی با یکدیگر دارند. این همزیستی، که همواره با حسن نیت و مسالمت همراه بوده، خود منشأ آثاری ارزنده   شده است. با وجود این، همواره نیاز مبرم به شناساندن هرچه بیشتر فرهنگ و ادب و تاریخ و تمدن غنی ملت ارمنی وجود داشته است.

تأسیس مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور در 1361ش، به دست شماری از روشنفکران ارمنی، به همین منظور بوده و این مؤسسه توانسته است با فعالیت  های گستردۀ خود و از طریق همکاری  های متقابل با برگزاری جلسات سخنرانی، ترتیب دادن نمایشگاه  های هنری، تهیۀ فیلم  ها، ترجمه و چاپ کتاب  های متعدد، انتشار فصلنامۀ پیمان و غیره گام  هایی مثبت در این زمینه بردارد.

در طی این سال  ها، فعالیت  های مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور بازتابی گسترده   در بسیاری از رسانه  های خبری کشور داشته. عمدۀ دستاورد مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور جایگاهی است که به منزلۀ مرکزی قابل اطمینان برای پژوهشگران و خدمت  گزاران به تاریخ و فرهنگ و ادب کسب کرده است.

به جرئت می  توان گفت، به جز ارمنستان، تنها کشوری که هنر ارمنیان در آن رشدکرده و بالیده ایران است. این ادعا را، که هنر ارمنیان با هنر ایرانیان در هم آمیخته، می  توان با مطالعه و واکاوی آثار بر جای مانده از هنرمندان ارمنی – از ساخت سی و سه پل در اصفهان گرفته تا تذهیب  های استاد کلارا آبکار، نت  های موسیقی روبن گریگوریان و نقاشی  ها و بناهای بی  شمار به جای مانده از هنرمندان ارمنی – به اثبات رساند. از این رو، مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور، بنابر رسالت خود، مبنی  بر شناساندن فرهنگ ارمنیان به ایرانیان، معرفی بزرگان هنر ارمنیان را به جامعۀ ایرانی و نسل جوان ارمنیان امروز وظیفۀ خود دانسته و در این راستا به منظور یادآوری و تجلیل از هنرمندان ارمنی، که سبب سربلندی ارمنیان در ایران شده  اند، مبادرت به برپایی نمایشگاهی با عنوان ارمنیان ایران کرده است که به معرفی چهره  های تأثیرگذار و بعضاً، ماندگار هنری می  پردازد.

نمایشگاه چهره های تاثیرگذار ارمنی در هنر ایران

اندیشۀ برپایی نمایشگاهی که بتوان در آن به معرفی هنرمندان ارمنی ایران پرداخت به بیش از یک دهۀ پیش باز می گردد اما گستردگی مکتب های مختلف هنری و وجود هنرمندان بی  شمار سال  ها مانع از برپایی این نمایشگاه شد و از آنجا که مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور نهادی تخصصی در زمینۀ هنر نیست برپایی چنین نمایشگاهی می  توانست  همراه با احتمال خطای بسیار باشد اما پس از یک دهه بررسی و جمع  آوری اطلاعات و کسب تجربه در زمینۀ برپایی نمایشگاه  هایی با مقیاس کوچک  تر و برگزاری همایش  ها و بزرگداشت  های مختلف – نظیر مراسم بزرگداشت دست  اندرکاران ارمنی سینما و تلویزیون ایران(1370ش)، بزرگداشت سه مینیاتورساز ارمنی (1379ش)، بزرگداشت سه معمار ارمنی(1381ش) در تهران و ایروان، نمایشگاه کلیساهای ارمنیان ایران(1382ش)، نمایشگاه صنعت چاپ و مطبوعات ارمنیان (1384ش)، برگزاری شب ادبیات ارمنی(1384ش)، بزرگداشت دکتر آرمن حق نظریان(1388ش) و بزرگداشت روبن گریگوریان(1390ش) – و از همه مهم  تر با وجود فصلنامۀ پیمان، که حالا دیگر بیش از پانزده سال از تاریخ انتشار آن می  گذشت و به منزلۀ مرجعی معتبر در کتابخانه  های دانشگاه  های ایران در اختیار محققان و دانشجویان قرار داشت و مطالبی مستند دربارۀ هنرمندان ارمنی را شامل می  شد و منبعی موثق در این زمینه به حساب می  آمد، عزم مؤسسۀ برای برپایی این نمایشگاه در 1391ش راسخ  تر شد.

هئیت مدیرۀ مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور، در دی 1390ش، دست به تشکیل گروهی متشکل از دوازده تن از اعضای جوان و با تجربۀ مؤسسه زد. این گروه کار خود را با تقسیم سر  فصل های مختلف نمایشگاه در بین اعضا – که شامل معماری، گرافیک، عکاسی، نقاشی، پیکره سازی، نمایش و سینما، باله، شعر و ادبیات و صنایع دستی می  شد – آغاز کرد.

در همان ماه های نخست، مقرر شد که اعضای گروه، برمبنای سرفصل  های تعیین شده، به تحقیق و تفحص پردازند و نام  هنرمندان ارمنی را استخراج کنند و به گروه انعکاس دهند. از این  رو، اعضای گروه فعالیت خود را به صورت انفرادی و با برگزاری جلسات متعدد با هنرمندان و منتقدان هنری و تحقیق و تفحص در اسناد و مدارک موجود آغاز کردند و پس از شش ماه فهرست اولیه  ای را مشتمل بر نام چهارصد هنرمند ارمنی ارائه دادند. فهرست تهیه شده شامل نام  هایی می  شد که یا بیشترشان در قید حیات نبودند یا از سال ها پیش در خارج از کشور زندگی می  کردند و امکان دسترسی به آثار این هنرمندان، در محدودۀ زمانی مشخص، امکان  پذیر نبود. از سویی نیز، به دلیل محدودیت مکانی، معرفی همۀ هنرمندان ارمنی ممکن نبود و کار اصلی و دشوار اعضا درواقع از  این زمان و در مواجهه با این مشکل آغاز شد. از این  رو، اعضای گروه، با برپایی جلسات مکرر و یاری جستن از دیدگاه های کارشناسان و منتقدان هنری، در نهایت تصمیم به گزینش هنرمندان و آثار آنها بر اساس فعالیت مستمر هنری،کسب جوایز و افتخارات، پایه  گذاری مکتبی خاص و طراحی و به جای گذاشتن اثری ملی گرفتند و نمایشگاهی را  با عنوان معرفی چهره های تأثیر  گذار ارمنی در هنر ایران برپا ساختند. پس از تقسیم  بندی موضوعات در نهایت نمایشگاه شامل بخش  های زیر شد:

گالری نقاشان، شامل معرفی هفده هنرمند همراه با ارائۀ آثار آنان

گالری سینما و تئاتر، شامل معرفی 29 هنرمند

گالری عکاسان، شامل معرفی هشت هنرمند

گالری موسیقی، شامل معرفی هجده هنرمند

گالری پیکره  سازی، شامل معرفی چهار هنرمند

گالری گرافیک، شامل معرفی پنج هنرمند

گالری معماری، شامل معرفی دوازده هنرمند

گالری طلا و جواهر سازی، شامل معرفی دو هنرمند

بخش تاریخچۀ صنعت چاپ در ایران

نمایش لباس  های محلی بانوان ارمنی نقاط مختلف ایران، شامل پانزده نمونه

پخش فیلم  های مرتبط با هنرمندان ارمنی در گالری  ها

اجرای روزانۀ پیانو و ساز قانون در گالری ممیز به دست هنرمندان ارمنی.

در این نمایشگاه در مجموع 105 تابلو به صورت عکس و پانزده تابلوی اصل از نقاشان ارمنی و پانزده نمونه از لباس  های محلی ارمنی به نمایش گذاشته شد.

نمایشگاه معرفی چهره  های تأثیر  گذار ارمنی در هنر ایران در 30 دی 1391ش، به طور هم  زمان، در چهار گالری استاد ممیز، پاییز، زمستان و استاد میرمیران خانۀ هنرمندان ایران گشایش یافت و میزبان عموم علاقه  مندان و بازدیدکنندگان شد.

در طول برپایی نمایشگاه، نزدیک به یازده هزار تن از نمایشگاه بازدید و خبرگزاری  های مختلفی نظیر مهر، جمهوری اسلامی، ایسنا، ایرنا، فارس و آریا و روزنامه  های آلیک، بانی  فیلم، مردم  سالاری، اعتماد، شرق و شبکه  های تلویزیونی پرس  تی  وی، خبر، جام  جم و پایگاه  های اینترنتی مختلف در مورد آن اطلاع  رسانی کردند.

هیئت برگزارکننده، در طول برپایی نمایشگاه، با دعوت از برخی هنرمندان سرشناس ارمنی نظیر لوریس چکناوریان، خانم لیلیت طریان، دکتر سیمون آیوازیان، سرژ آواکیان و واروژکریم مسیحی ضمن استفاده از تجربه  های آنان برای توضیح آثار هنرمندان در بخش  های مختلف، برای بازدیدکنندگان، مصاحبه  هایی را نیز با شبکه  ها و رسانه  های مختلف خبری ترتیب داد که در چند نوبت از شبکه  های مختلف صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد.

ابتدا، مقرر بود که نمایشگاه تا 6 بهمن 1391ش برپا باشد اما به علت استقبال بی  نظیر هم  وطنان و بنا به درخواست مدیریت خانۀ هنرمندان دو روز به این مدت اضافه شد و نمایشگاه در 8 بهمن 1391ش به کار خود پایان داد.

بیانیۀ هیئت برگزار کننده در خصوص نمایشگاه

هنر ارمنیان ایران بخشی تفکیک  ناپذیر از هنر ایران است. از همین رو، کوشش شد تا نمایشگاهی نسبتاً کامل از هنر ارمنیان ارائه شود. بدون شک، نمایشگاه  هایی از این دست کاستی  هایی هم خواهند داشت. از این  رو، هیئت برگزار  کنندۀ نمایشگاه وظیفۀ خود می  داند به علت کاستی  های موجود از تمام هنرمندان گران  قدری که نامشان در این نمایشگاه از قلم افتاده پوزش بخواهد و امیدوار باشد در آینده با همفکری و یاری جستن از دیدگاه  های این عزیزان کاستی  های موجود را برطرف سازد. همچنین، باید از همۀ کسانی که در برپایی این نمایشگاه به ما یاری رساندند تشکر کنیم.