سردبیر محترم مجلۀ پیمان

با درود، از طریق دوست گرانمایه ام، خاچیک خاچر، مطلع شدم که در آخرین شمارۀ مجلۀ پیمان مطلب مفصلی دربارۀ صادق هدایت و داستان «تجلی» او آمده است و با کمک کارکنان مجله آن را دریافت کردم که تشکر می کنم و مطلبی هم در همین زمینه نوشته ام که پیوست است.

جهانگیر هدایت

«تجلی» خیلی قشنگ متجلی شد‏

دوست گرانمایه ام خاچیک خاچر، که خود نویسنده و ضمناً مترجم آثار صادق هدایت است، اطلاع داد که در مجلۀ پیمان ـ که توسط ‏ارامنه چاپ می شود ـ مطالب جالب و خواندنی ای آمده که از جمله نوشته مفصلی است از دکتر قوام الدین رضوی زاده با عنوان «‏چهرۀ هنرمند در تجلی صادق هدایت»، که دربارۀ صادق هدایت و داستان «تجلی» اوست. مجله را برایم فرستادند. در این مقاله ‏روابط صادق هدایت با ارامنه بسیار دقیق و جالب به طور واقعی و حتی در داستان «تجلی» نیز آمده است .‏

در واقع روابط صادق هدایت با ارامنه را به سه بخش می توان تقسیم کرد: اول روابط او با دوستان نخبۀ ارمنی اش در تهران ـ ‏بعد روز خودکشی او، که آخرین دیدار انجام نشده اش در پاریس با آقای سانژر و همسرش است و بعد به طور مجازی در داستان ‏‏«تجلی». این داستان تنها داستان کوتاه صادق هدایت در مجموعۀ سگ ولگرد است که تمام شخصیت ها، به جز ویولونیست، ارمنی ‏هستند و وقایع در یک محلۀ ارمنی نشین اتفاق می افتد و داستانی کاملاً ارمنی است.‏

عده ای این داستان را یکی از بهترین و سنگین ترین آثار هدایت می دانند که به طور باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است. ‏

«تجلی» داستانی به شدت متأثر از عشقی پنهانی و توجهی هنرمندانه است. بنیاد صادق هدایت این داستان را، که توسط خانمی خوانده شده، ‏در سایت های صوتی بین المللی گذاشته که لینک آن از این قرار است:‏

http://www.mediafire.com/…/kmsqvqgwlkcig…/Tajalli%282%29.mp3‎

http://www.4shared.com/mp3/Yuacz5whce/Tajalli__1_.html

صادق هدایت شرح حال زن جوانی که شوهر پیری دارد و او را دوست ندارد و عاشق مرد جوانی است به طور مبسوط شرح می دهد. ‏ضمناً ویولن نواز پیری که زیر ناکامی ها و عشق های مرده خرد شده از شخصیت های اصلی است. زن جوان، که شوهر شکم ‏گندۀ کله طاسی دارد و او را دوست ندارد، عاشق مرد جوانی است که نزد ویولن زن تمرین می کند و ویولن زن، که روی صحنه ‏موقع نواختن سرناد شوبرت یک قهرمان است، در واقع مرد حقیر پاک باخته ای است که زندگی مفلسی دارد و نقش زن جوان ‏در پایمال شدن آخرین آرزوی ویولن زن چنان ماهرانه نوشته شده که یکی از بهترین داستان های کوتاه صادق هدایت است.‏

صادق هدایت با ارامنه به طور کلی روابطی دوستانه داشت که لرتا هایراپتیان، همسر عبدالحسن نوشین؛ آندره سوروگیان (درویش)، ‏نقاش و هنرمند برجسته؛ آرداشس آوانسیان؛ آبیگ آواکیان، نویسنده؛ شاهین سرکیسیان، بنیان گذار تئاتر نو؛ و مارکار قرابگیان، شاعر و ‏نقاش؛ از نمونه های بارز دوستی هدایت با ارامنه می باشد.‏

ارتباط او با ارامنه در آخرین روز زندگی اش هم خود نکتۀ مهمی است. صادق هدایت، که با توسل به گاز خود را از رنج های ‏زندگی رهانید، فکر کرده بود که انتشار گاز در ساختمان محل زندگی اش ممکن است مشکلاتی را به بار آورد و برای جلوگیری از ‏حادثه ای احتمالی با آقایی ارمنی به نام سانژر و خانمش قرار گذاشت روزی که خودکشی کرده بود به دیدنش بروند همین موجب شد که ‏به بوی گاز در آپارتمانش مشکوک شوند و پلیس بیاید و بقیه قضایا … . ‏

به طور کلی مقالۀ دکتر قوام الدین رضوی زاده دربارۀ روابط صادق هدایت با ارامنه، داستان «تجلی» و صحنۀ پایان زندگی ‏صادق هدایت علاوه بر آنکه استوار بر حقایق است فوق العاده جالب است و لازم می دانم از اداره کنندگان فصلنامۀ پیمان و ‏دکتر قوام الدین رضوی زاده، که با مطالعه و دقت بسیار مقاله خود را مرقوم داشته اند، تشکر کنم.‏