هراند دینک

هراند دینک در 15 سپتامبر1954 میلادی در یک محلهٔ ارمنی نشین به نام چاوش اغلو[1] در مالاتیا[2] به دنیا آمد. پدرش، سارکیس دینک، از اهالی گورون[3] و مادرش، گولوارت، از اهالی کانگال[4] سیواس[5] بود. خانوادهٔ دینک ساکن شهر مالاتیا و جزو قشر کم درآمد جامعهٔ ترکیه بودند.

آنها در1961 م درحالی که هراند پسربچه ای هفت ساله بود به استانبول مهاجرت کردند. اختلاف شدیدی که بین پدر و مادر هراند وجود داشت در نهایت باعث جدایی آنها شد و از آنجا که مادر هراند در آن شهر سرپناهی جز خانهٔ برادر نداشت به ناچار به آنجا نقل مکان کرد. دایی هراند، که خانواده ای پرجمعیت را اداره می کرد، توانایی نگهداری دینک و دو برادرش را نداشت لذا از خواهرش خواست تا آنها را به پدرشان بسپارد اما مادر هراند، که راضی به این کار نبود، تصمیم گرفت آنها را به محل نگهداری کودکان بی سرپرستِ گِدیک پاشا[6] وابسته به کلیسای پروتستان ارمنی بسپارد. او پسر کوچک خود، هراند، را به آنجا برد و درخواست کرد تا پسرش را بپذیرند. سرپرست آن مرکز، هراند گیوزلیان، با بیان اینکه این مرکز برای نگهداری کودکانی است که هیچ کسی را برای سرپرستی ندارند از پذیرش هراند خودداری کرد اما چند روز بعد زمانی که خبردار شد دینک به همراه دو برادر خود سرگردان خیابان های استانبول شده هر سه را به آن مرکز آورد و تعلیم و تربیت آنها را بر عهده گرفت.

از همان زمان بود که هراند با خط، زبان و ادبیات ارمنی و ترکی آشنا شد. علاوه بر این، گیوزلیان کودکان این مرکز را با تاریخ ارمنستان و به ویژه، وقایع ناگواری که در [7]1915 بر ارمنیان ارمنستان غربی مقیم امپراتوری عثمانی گذشته بود آشنا می ساخت. هراند هشت سال در این مرکز به سر برد و تحصیلات ابتدایی خود را در آنجا به پایان رساند. گیوزلیان در خاطرات خود دربارهٔ هراند می نویسد: ((هر سه برادر کوشا و ساعی بودند ولی هراند یک ویژگی خاص داشت، بسیار جسور و بی باک بود)).

بعد از اتمام تحصیلات ابتدایی، هراند وارد دورهٔ متوسطه شد و تحصیلات خود را در مدرسهٔ شبانه روزی ارمنی سورپ خاچ تیبروانک[8] به اتمام رساند.

سپس، در دانشکدهٔ علوم دانشگاه استانبول در رشتهٔ جانورشناسی مشغول به تحصیل شد. در همین زمان و در سن بیست سالگی، با دختری به نام راکل[9]، که از دوران کودکی در همان مرکز نگهداری کودکان بی سرپرست با او آشنا شده بود، ازدواج کرد.

پس از اتمام تحصیلات در رشتهٔ جانورشناسی، دینک تصمیم گرفت تحصیلات عالیهٔ خود را در رشته ای که به آن علاقه ای وافر داشت؛ یعنی، فلسفه ادامه دهد. بنابراین این بار در رشتهٔ فلسفهٔ دانشگاه استانبول مشغول به تحصیل شد و شاید در این دوران بود که به مسائل سیاسی نیز علاقه مند و وارد حزب کمونیست ترکیه (مارکسیست ـــ لنینیست)[10] شد. در همین دوران تحصیل در دانشگاه، فعالیت های اجتماعی خود را نیز در میان جامعهٔ ارمنیان استانبول آغاز کرد و ابتدا در کنار شنورک گالوستیان[11]، پاتریارک[12] وقت ارمنیان ترکیه و سپس در کنار همسرش در مقام مسئول مرکز نگهداری کودکان بی سرپرست ارمنی مشغول به کار شد و البته، دوران سربازی خود را نیز در هنگ پیاده نظام دنیزلی[13] در ارتش ترکیه به پایان رساند. دینک در این زمان صاحب سه فرزند بود، دو دختر و یک پسر.

او پس از بازگشت از خدمت سربازی به همراه برادران خود یک مغازهٔ فروش کتاب و لوازم التحریر را نیز اداره می کرد.

اما فعالیت های فرهنگی و سیاسی اش در مورد جامعهٔ ارمنیان ترکیه از1990 م به طور جدی آغاز شد. ابتدا، در روزنامهٔ مارمارا[14]، با تخلص جوتاک[15] بر کتاب هایی که دربارهٔ تاریخ ارمنستان در ترکیه به چاپ می رسیدند نقد می نوشت و در نهایت، با تلاش های فراوان در1996 م به کمک چند تن از دوستانش و حمایت های پاتریارک وقت نشریه ای به نام آگوس[16] را تأسیس کرد.

هراند دینک

از این تاریخ به بعد بود که دینک با مقالات خود در این نشریه، که به صورت هفته نامه و به دو زبان ارمنی و ترکی به چاپ می رسید، ابتدا در جامعهٔ ترکیه و سپس در ارمنستان و در اندک زمانی حتی در اروپا و ایالات متحده شناخته شد و سیل انتقادات و تشویق های متفکران و منتقدان نشان داد که او قدم در راهی پرمعنا و البته، پرخطر نهاده است!

او در مورد مسئلهٔ ارمنی و کشتار دسته جمعی ارمنیان نظرات نو و بدیعی را مطرح کرد. هدف اصلی او ارائه راه حلی برای پایان دادن به موضوع مورد اختلاف ارمنیان و ترک ها طی چندین دههٔ اخیر بود. آگوس نشریه ای کاملاً مردمی محسوب می شد که علاوه بر بیان این مسائل مشکلات جامعهٔ ارمنیان ترکیه را نیز مطرح می کرد. دینک بانی عقیده ای خاص برای تحقق این مسائل بود و در این راه از هیچ تلاشی دریغ نکرد.

سردبیری آگوس این امکان را به او داد تا به نحوی شایسته تر برای تحقق این اهداف حرکت کند و البته، می دانست برای این منظور باید راهی طولانی بپیماید.

دینک خیلی زود مورد توجه سازمان ها و جریاناتی که در زمینهٔ حقوق بشر و آزادی بیان فعالیت می کنند قرار گرفت. او در سال 2005 مفتخر به دریافت نشان تقدیری از جامعهٔ حقوق بشر ترکیه شد و یک سال بعد، برای تلاش در راه تحقق آزادی عقیده و بیان نشان روزنامه نگار شجاع مجلهٔ آلمانی اشترن[17] را دریافت کرد. در همین سال، نشان مشابه ای نیز از کشور هلند گرفت و به خاطر شجاعتی که در بیان مسئلهٔ کشتار دسته جمعی ارمنیان به کار برده بود نشان بجرنسون[18] نروژ را نیز دریافت داشت.

اما خیلی زود به خاطر افکار و عقایدش مخالفانی نیز پیدا کرد. او برای مطرح کردن اندیشه هایش در مورد کشتار دسته جمعی ارمنیان در1915 سه بار بر اساس مادهٔ 301 قوانین ترکیه، که هرگونه توهین به هویت ترک را ممنوع می سازد، مورد محکومیت قرار گرفت و در 7 اکتبر2005، بر اساس رأی دادگاه قضایی شیشلی[19] به شش ماه حبس محکوم شد. البته، پیش از آن نیز بر اساس مادهٔ 301 دوبار به پای میز محاکمه کشانده شده بود که یک بار محکوم و بار دیگر تبرئه شده بود.

دینک در ماه های پایانی زندگی اش مورد تهدیدات بسیاری از سوی مخالفانش قرار گرفت. بنا به اظهارات اردال دوآن[20]، وکیل دینک، او در دو هفتهٔ پایانی حیاتش نامه های تهدیدآمیز فراوانی دریافت کرده بود که در بین تهدیدکنندگان برخی چهره های برجستهٔ نظامی سابق ترکیه نیز دیده می شدند.

سرانجام، این تهدیدات جامهٔ عمل پوشیدند و در 19 ژانویهٔ2007، پس از اینکه او در دفتر هفته نامهٔ آگوس تلفنی با یک فرد ناشناس صحبت کرد، بدون هیچ صحبتی از دفتر خارج شد و چند دقیقه بعد، از پشت سر مورد اصابت سه گلوله در ناحیه سر و گردن قرار گرفت و در دم جان سپرد!

پیکر هراند دینک

سه روز بعد پیکر او در میان صدها هزار نفر پس از طی مسافتی هشت کیلومتری و پس از انجام مراسم مذهبی، در قبرستان متعلق به ارمنیان استانبول به خاک سپرده شد. جمعیت انبوهی که پیکر او را همراهی می کردند در سکوت کامل حرکت و تنها اعلان های کوچکی را حمل می کردند که بر روی آنها نوشته شده بود:

((همه ارمنی هستیم. همه هراند دینک هستیم)).

منابع:

اوهانجانیان، آرتِم. شواهد و مدارک انکارناپذیر. ترجمهٔ ادیک باغداساریان. تهران: نائیری،1378.

کارزو، ژان ماری. ارمنستان1915 . ترجمهٔ فریبرز برزگر. تهران: جاویدان،1356.

آلیک، 21 فوریه2007.

www.armenpress.am [5 Oct. 2006].

www.dunya.com.tr [20 Jan. 2007].

www.hurriyet.com.tr [19 Jan. 2007].

www.kimkimdir.gen.tr

www.milliyet.com.tr [20 Jan. 2007].

www.radikal.com.tr [20 Jan. 2007].

www.thenewanatolian.com.tna [7 Feb. 2007].

پی نوشت ها:

1-  Chavoshoghlu

2- شهر مالاتیا در شرق ترکیه در کوهپایه های توروس و فلات آناتولی واقع شده و مرکز استان مالاتیاست. این شهر در گذشته و پیش از آنکه جزوی از امپراتوری عثمانی باشد مدتی در دست اعراب، ارمنیان و سلاجقه بود. در1895 م، در زمان فرمانروایی عثمانی ها، تعدادی از ارمنیان مقیم ارمنستان غربی به این ناحیه کوچ داده شدند.

3-  Guron

4-  Kangal

5- مرتفع ترین شهر فلات آناتولی واقع در مرکز این فلات است. ناحیهٔ گورون به علت وجود چشمهٔ آب معدنی و ناحیهٔ کانگال به خاطر وجود دریاچه ای در آن بسیار معروف اند و از نواحی دیدنی ترکیه به حساب می آیند.

6- Gedikpasha

7- منظور کشتار دسته جمعی ارمنیان ارمنستان غربی (ارمنستان تحت سلطهٔ امپراتوری عثمانی) در خلال جنگ جهانی اول توسط حکومت وقت آن زمان است. نگاه کنید به: آرتِم اوهانجانیان، شواهد و مدارک انکار ناپذیر، ترجمهٔ ادیک باغداساریان (تهران: نائیری،1378)؛ ژان ماری کارزو، ارمنستان1915، ترجمهٔ فریبرز برزگر (تهران: جاویدان،1356).

8- Surp Khach Tibervank

9-  Rakel

10-  TKP/M

11- Shnorhk Galoostian

12- عنوان بالاترین مقام مذهبی ارمنیان ترکیه.

13- Denizli

14-  Marmara

15-  Jutak

16-  Agos

17-  Stern

18-  Bjernson

19-  Shishli

20- Erdal Doan