فاطمه موگه گوچک – به مناسبت 24 آوریل

((… می خواهم این را بدانید که در مقام یک ترک گرچه در این خصوص تقصیری متوجه خود نمی دانم با اینحال خود را به خاطر صدمات و جراحت هایی که طی یک و نیم قرن گذشته بر شما ارمنیان وارد آمد مسئول می دانم. نخست، به خاطر تبعید و اخراج ناحق شما از سرزمین های اجدادی تان و کشتار هموطنان شما به دست دولتی که مسئولیت حفظ جان شما را به عهده داشت. مسئولم به خاطر جراحت های روحی ای که انکار وقایع گذشته از طرف دولت ترکیه بر شما وارد می آورد. مسئولم زیرا همهٔ اینها در کشوری اتفاق افتاده و هنوز هم اتفاق می افتد که من از شهروندان آن هستم ولیکن می خواستم این را به شما گفته باشم که من هرساله راهی سرزمین های اجدادی شما می شوم تا با قدرت تخیل آنچه را که وجود داشته است در آینه ذهن بیدار کنم و ببینم امروزه در آنجا چه هست. طی اوقاتی که در آنجا به سر می برم این شناخت به طور مداوم بر من مستولی می شود که دوری شما تا چه حد روح انسانی را به لرزه درآورده و ماهیت خاک و انسان را نقض کرده است. رفته رفته به وجود ظلمتی که در نتیجه تباهی آن همه زندگی ها، اندیشه ها، امیدها و رویاها ایجاد شده است بیشتر پی می برم. به انگیزه تمامی این دلایل است که می اندیشم دیگر زمان آن فرا رسیده است که ترک ها نیز متوجه این فقدان بزرگ بشوند شروع به ستردن این ظلمت کنند و دوره مداوای جراحت ها را آغاز کنند. در نتیجه به این مسئله عمیقاً ایمان دارم که در آینده ای نزدیک شما در پیرامون خود متوجه حضور ترک های زیادی خواهید بود که همانند شما با نام آن عده از متفکران و اندیشمندان اسلامبول، که 24 آوریل از خانه های خود بیرون کشیده شدند تا به قتل برسند آشنا خواهند بود. ترک ها همراه با شما به سوگ این فقدان بزرگ خواهند نشست. ترک هایی که شانه به شانهٔ شما روی زمین های اجدادی تان کار خواهند کرد تا آنچه را که در گذشته وجود داشته است از نو بیافرینند)).

خلیل برکتای

طبق نوشتهٔ روزنامه ارمنی زبان مرمره، چاپ ترکیه، خلیل برکتای، مورخ ترک، که نظریاتش در مورد مسئلهٔ نژادکشی ارمنیان مغایر با نظرات رسمی اعلام شده دولت آن کشور است، اظهار کرده است که قانون مربوط به آواره و پراکنده ساختن ارمنیان هدفی جز پاکسازی آنان در منطقه نداشته است. متن دستوری که در این خصوص صادر شده به این صورت بوده است: ((تمامی ارمنیان را جمع کنید و به سوریه بفرستید)). آواره ساختن یک قوم به دلیل ریشه قومی شان حتی اگر با کشتار نیز همراه نشده باشد طبق تعریف امروزی این واژه به معنی نژادکشی است. این دستورات از طرف شخص طلعت پاشا صادر شد. او شخصیتی به مراتب مهم تر از انور پاشا بود. تمامی تصمیمات مربوط به مسئلهٔ ارامنه از مغز وی تراوش کرده است و هم او بود که دیگران را نیز متقاعد کرد.

تانر آکچام

اخیراً، یکی از نمایندگان حزب جمهوری خواه مخالف دولت ترکیه به نام شکری الکداغ علیه تانر آکچام، متفکر دگراندیش ترک، و نیز مظفر اردوغو، ناشر، و احمد گونر، مترجم اقامه دعوی کرده است چرا که این سه تن کتاب رفتارهای اعمال شده نسبت به ارمنیان در امپراتوری عثمانی سال های1915 – 1916را، که بیشتر به نام کتاب آبی شناخته شده است، به زبان ترکی برگردانده و به چاپ رسانده اند. این نماینده همچنین از تانر آکچام به خاطر مقاله ای که در شمارهٔ مشترک می – ژوئن مجله بیرکیم به چاپ رسانده شکایتی را تسلیم دادگاه کرده است. الکداغ، که یک دیپلمات بازنشسته است، عضو کمیسیون مشترک بین مجلس ترکیه – اتحادیه اروپا نیز هست.

اورهان پاموک

طبق آنچه که اعلام شده بود اورهان پاموک، رمان نویس شهیر ترک، قرار بود به اتهام ((توهین به ملیت ترک)) در برابر دادگاه قرار گیرد. وی در فوریه گذشته در مصاحبه ای با یک نشریه سوییسی اعلام کرده بود: ((در ترکیه سی هزار کُرد و یک میلیون ارمنی کشته شده اند در حالی که به غیر از من هیچ کس جرئت بیان این مطلب را ندارد)). جلسات دادگاه مزبور که می بایستی در 17 دسامبر آغاز می شد به 17 فوریه 2006 موکول شد که در طول این مدت وزارت دادگستری ترکیه باید در خصوص این موضوع که پاموک با قوانین سابق ترکیه محاکمه شود یا با قوانین جدید تصمیم گیری کند. دادگاه شیشلی در طول این مدت انتظار داشت اسناد تازه ای از وزارت دادگستری دریافت کند. به این منظور و نیز برای دنبال کردن روند محاکمات هیئت نمایندگی پنج نفره ای از شورای اروپا به ترکیه آمدند تا به این موضوع که ترکیه تا چه حد با معیارهای حقوق بشر اروپا مطابقت یافته است رسیدگی کنند.

سرانجام در 22 ثانویه به تصمیم دادگاه اسلامبول این پرونده مختومه اعلام شد. وزارت دادگستری طی نامه ای خطاب به دادگاه تأکید کرد این دادگاه شرایط لازم برای ادامه این دادرسی را ندارد و در نتیجه دادگاه تصمیم به پایان دادن به رسیدگی به این پرونده گرفته است.

با توجه به سر و صدایی که این پرونده در مطبوعات و محافل بین المللی ایجاد کرده بود تحلیلگران و روزنامه نگاران ترک اعتقاد داشتند که این دادرسی صدمهٔ بسیار زیادتری به اعتبار جهانی ترکیه وارد ساخت تا مطلبی که پاموک در روزنامهٔ سوییسی بیان کرده است.

میزگرد در دانشگاه بیلگی

به نوشتهٔ روزنامه ارمنی زبان مرمره چاپ ترکیه، میزگرد علمی ((مسایل نژادکشی ارمنیان))، که قرار بود در دانشگاه بسفر برگزار شود، به علت ممانعت برگزاری آن در این دانشگاه از سوی دادگاه ترکیه به دانشگاه بیلگی تغییر محل داد. این میزگرد در روزهای 24 و 25 سپتامبر 2005 برگزار شد که طی آن بخشی از این میزگرد به ارائه گزارش های پر شور و بخشی دیگر به تظاهرات و ((دلاوری هایی)) مانند پرتاب تخم مرغ و گوجه فرنگی به روی شرکت کنندگان در میزگرد گذشت.

این میزگرد همراه با اقدامات شدید امنیتی آغاز به کار کرد. از ساعات آغازین صبح، شرکت کنندگان و علاقه مندان به حضور در این میزگرد نام نویسی می کردند در حالی که مخالفان برگزاری آن در خارج از ساختمان دانشگاه شعارهای خود را بر روی پارچه نوشته هایشان آماده نگه داشته بودند که روی آنها نوشته شده بود: نژادکشی ارمنیان یک دروغ بین المللی است و شعارهای دیگری از این قبیل. ((گرگ های خاکستری)) نیز همراه با دیگر سازمان های ترکیه ای در این تظاهرات شرکت داشتند.

میزگرد با خیرمقدم گویی رؤسای سه دانشگاه آغاز شد که برگزاری این سمینار را پیروزی برای علم عنوان کردند. سپس، پیام عبدالله گل، وزیر خارجهٔ ترکیه قرائت شد که در آن گفته شده بود نسل های جدید باید از حقایق تاریخی کشور خود آگاه شوند. طی جلسه ای که روز اول برگزار شد شخصیت هایی چون خلیل برکتای، عثمان کوکر، نازان مقصودیان، رابرت کوپتاس، فتیحه چتین، عرفان پارال و فاطمه موگه گوچک سخنرانی کردند و در روز دوم گروه بعدی سخنرانان که عبارت بودند از تانر آکچام، احمد کویاش، باسکین اوران، هراند دینک و الف شفق به ارائهٔ مطالب خود پرداختند.

فرازهایی از سخنان آنان را در زیر میآوریم:

خلیل برکتای: ((این یک حقیقت است که امروز دیگر ارمنیان در آناتولی حضور ندارند)).

عثمانی کوکر: ((سه هزار جامعه ارمنی آواره شده اند)).

تانر آکچام: ((اسناد دورهٔ عثمانی نشان می دهد که آواره ساختن ارمنیان یک برنامهٔ طراحی شده بود نه یک تصمیم عجولانه که در دورهٔ جنگ اتخاذ شده باشد)).

همچنین رابرت کوچتاس دربارهٔ تنظیمات سال1914، فتیحه چتین و عرفان پارال از مادربزرگان ارمنی تبار خود، مصائبی که دچار آن شده و سکوتی که در بیان گذشتهٔ خود حفظ کرده بودند و احمد کویاش در خصوص مسئولیت های طلعت پاشا، بهاءالدین شاکر و ناظم بیک صحبت کردند. باسین اوران نیز با خوش بینی اعلام کرد در ترکیه تنها یک تابو باقی مانده و اکنون این تابو نیز شکست.

روی هم رفته می توان گفت این میزگرد در خصوص طرح مسئلهٔ نژادکشی ارمنیان در ترکیه بزرگ ترین نقطه عطف به شمار می رود که بازتاب های آن به این زودی ها خاموش نخواهد شد ولی این حقیقت باقی است که امروز افرادی که نقاب دموکراسی بر چهره زده اند چه در دوایر سیاسی و چه در دوایر دادگستری قدرت حاکم را به دست گرفته اند و خیابان ها و معابر نیز در دست حاکمان پرتاب کنندهٔ تخم مرغ و گوجه فرنگی است.

حسن جمال

حسن جمال (نوهٔ جمال پاشا از طراحان کشتار خونین ارمنیان در ترکیهٔ عثمانی)، که در میزگرد دانشمندان ارمنی و ترک در سالزبورگ در مقام ناظر حضور یافته بود، طی مصاحبه ای با روزنامهٔ ترکیه ای رادیکال اعلام کرد چنانچه ترکیه اصرار دارد که در موضوع کشتار ارمنیان تاریخ را باید به تاریخ دانان واگذاشت در این صورت باید با این موضوع نیز موافقت کند که تمامی تاریخ دانان شرکت داده شوند نه تنها تاریخ دانانی که از طرف دولت نماینده شده اند و دارای خط فکری هم سو با دولت هستند. ترکیه نباید این حقیقت را انکار کند که نسبت به ارمنیانی که شهروندان ترکیه عثمانی محسوب می شدند بی عدالتی، تسویه های قومی، کشتار و قتل صورت گرفته است. وی با ناراحتی به این موضوع اشاره کرد که تاریخ ترکیه بر دروغ بنا شده است و مخالفان با این اندیشه دشمنان ملت قلمداد می شوند.

عایشه هور

گفته می شود که بیش از26 هزار مقاله در خصوص وقایع سال های1915 – 1916به چاپ رسیده است ولیکن اکثریت ما همچنان از کم و کیف وقایع آن سال ها بی اطلاع هستیم. تنها چیزی که می دانیم این است که اکثر ارمنیان مشکلی با جمهوری ترکیه دارند که آن را به صورت برگزاری مراسم یادبود نژادکشی ارمنیان در 24 آوریل هر سال عنوان می کنند. نظر غالب بر این است که جمعیت کشور ما در شروع قرن بیستم بالغ بر هفده ونیم میلیون نفر بوده است ولیکن مشخص نیست که چه بخشی از آن را ارمنیان تشکیل می داده اند. در این خصوص ارقام مختلفی ارائه شده اند. ما تنها این را می دانیم که این رقم در اولین سال های استقرار جمهوریت به حدود سیصد هزار تن تنزل کرده بود که امروز هم به پنجاه هزار رسیده است. علت این چنین تنزل اسفبار شمار جمعیت ارمنیان که یکی از اقوام تشکیل دهندهٔ آناتولی هستند چیست؟ اکنون، تاریخ نویسان ارمنی به دنبال اژبات قطعی این موضوع هستند که رهبران عثمانی در نابودسازی ارمنیان به منزلهٔ یک گروه قومی قصد و تعمد داشته اند.

…لازم است از راه ابراز حمایت از گروه هایی که تصور می کنند تحت فشار قرار گرفته، تبعید شده یا کشته شده اند با تاریخ خود تسویه حساب کنیم. حتی، بیان چنین خواسته ای نیز می تواند مفید فایده و برای طرف مقابل در حکم التیامی بر زخم ها باشد.