|
اگر صفحات تاریخ مطبوعات ایران را ورق زنیم و به پانزده سال پیش نگاهی بیفکنیم، در میان مطبوعات ایران به فصلنامه ای بر می خوریم به نام پیمان که پیمانی است بسته شده از سوی جامعۀ ارمنیان ایران یا جامعۀ ایرانیان ارمنی برای معرفی خود به برادران ایرانی شان، پیمانی برای معرفی جامع قومی که قرن های متمادی در این دیار زیسته و دوشادوش برادران فارسی زبان خود از هیچ کوششی برای این سرزمین دریغ نورزیده اند. با توجه به این مهم، پانزده سال پیش، مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور اقدام به چاپ فصلنامۀ پیمان کرد. به مناسبت پانزدهمین سال انتشار این فصلنامه، در تاریخ 1 اسفند1390 (20فوریۀ 2012م)، مراسمی در باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات تهران با حضور گریکور آراکلیان، سفیر جمهوری ارمنستان در ایران؛ سعید تقوی، مسئول دفتر اقلیت های مذهبی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمع کثیری از مدعوان برگزار شد. سخن آغازین این مراسم را روبرت بگلریان، نمایندۀ ارمنیان جنوب و اصفهان در مجلس شورای اسلامی، ایراد فرمودند که خود از اعضای هیئت تحریریۀ فصلنامۀ پیمان هستند و از ایشان مقالاتی در زمینه های گوناگون در فصلنامه منتشر شده است.  روبرت بگلریان ایشان سخنان خود را چنین آغاز کردند: « ایجاد هر رسانه ای یعنی پدید آمدن و تجسم بخشیدن پیام در قالبی خارج از ذهن و فراتر از زبان یا گفتار و سپس استقرار آن در فضایی بیرون از محدودۀ شخصی یا ذهن شخصی و به عبارتی قرار دادن پیام در دسترس همگان با قابلیت گزینش آن از طرف ذهن یا اذهان دیگر. بنابراین، اگر چنین تعریفی را برای رسانه بپذیریم، تولد پیمان طبیعتاً مولود شرایط و دغدغه هایی بوده که حدود پانزده سال پیش آن را به منصۀ ظهور رسانده. اما آنچه که مسلم است تا پیش از انتشار پیمان به زبان فارسی، چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب، اصولاً اگر کسی تمایل داشت آگاهی بیشتری نسبت به فرهنگ و تاریخ ارمنیان بیابد یا در مورد دغدغه های ذهنی و موضوعات مورد علاقۀ آنان اطلاعات پیدا کند در نهایت می توانست به کتبی که کمابیش منتشر شده بود یا به مصاحبه ها، مقالات، گزارش ها و مطالبی که برحسب نیاز، سلیقه و سیاست نشریات گوناگون از سوی ارمنیان یا دربارۀ ارمنیان منتشر می شد مراجعه کند. بنابراین، با توجه به سابقۀ فرهنگی و تاریخ طولانی، رابطه و تعامل ملت ها، به خصوص رابطۀ ایرانیان و ارمنیان به طور عام، خود ارمنیان اصولاً در این مورد یا صحبت نمی کردند یا آن را موکول به واسطه گری رسانه های دیگر و دست اندرکاران دیگر در کشور می کردند. بعد از انقلاب اهمیت مسئله و لزوم ارتباط گرفتن بیش از پیش محسوس شد. علت بارز آن تغییر رژیم بود و تغییر نگاهی که حاکمان نسبت به حضور اقلیت ها، با صفت اقلیت دینی، در کشور داشتند و در کنار آن، روشنگری و بیان وضعیت خاصی که ارمنیان احساس می کردند؛ یعنی احساس نیاز به اینکه باید با جامعۀ اکثریت در تماس باشند. به تبع این وضعیت دو عامل جمعیتی هم بسیار برجسته بود. یکی نسل جدیدی از دست اندرکاران سیاسی که به حکومت رسیده بودند و طبیعتاً رده های مختلف حکومتی را مدیریت می کردند و دیگری تغییرات اساسی که در خود کشور به وجود آمد، چه تغییر جمعیتی و چه تغییر نسلی. در اثر این تغییرات این نیاز احساس شد که چنین رسانه ای به وجود آید».  سوریک آبنوسیان سخنرانان این مراسم عبارت بودند از آرمینه آراکلیان، سردبیر فصلنامه، که بیش از ده سال است سردبیری این نشریه را بر عهده دارد؛ سعید تقوی، مسئول دفتر اقلیت های مذهبی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ علی دهباشی، مدیر مجلۀ بخارا ؛ دکتر علی ططری، مدیر بخش اسناد کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی؛ مهندس آلبرت عجمیان، از بنیان گذاران پیمان؛ گریکور آراکلیان، سفیر جمهوری ارمنستان در ایران؛ و مهندس وارطان وارتانیان، مدیر مسئول فعلی فصلنامۀ پیمان. متن کامل سخنرانی ها در پایان گزارش ارائه خواهد شد. در این مراسم همچنین مائیس ماتوسیان، نوازندۀ پیانو و واروژ ملکیان، نوازندۀ ساکسیفون، با همراهی هم به اجرای قطعاتی از آهنگ ساز شهیر ارمنی، کومیتاس و آهنگ ساز نامی ایرانی، محمد نوری، پرداختند، قطعاتی که بیانگر مشترکات فرهنگی دو ملت و تعلق خاطر ارمنیان به ایران بود. در انتهای مراسم نیز به پاس خدمات هیئت تحریریۀ پیمان تقدیرنامه هایی به سردبیر و اعضای هیئت تحریریه اهدا شد. تقدیرنامه ها به دست ادوارد باباخانیان، رئیس شورای خلیفه گری ارمنیان تهران؛ وارطان وارتانیان، مدیر مسئول فصلنامه؛ و آلبرت عجمیان تقدیم افرادی شد که بدون هیچ گونه چشمداشتی وقت خود را برای تدوین و به ثمر رساندن پیمان صرف می کنند. قابل ذکر است نمایشگاهی از 56 شمارۀ پیمان نیز در همین مراسم برپا بود، نمایشگاهی که راوی سیر تکاملی و پیشرفت فصلنامه از پانزده سال پیش تا به امروز بود. ره آورد پانزده ســـال تلاش[1] زمان به سرعت گذشت و پیمان پانزده ساله شد. در همین زمان اندک تجربه ای اندوختیم به سنگینی همت بی انتظار جمعی عاشق دست اندرکار، به بزرگی محبت دوستان وخوانندگان و به ژرفایی در خور پیوند دو قوم کهن پارس و ارمن. مقدم فرهیختگان، اندیشمندان و یاران پیمان را، که با حضورشان این محفل را به جشنی ادبی و فرهنگی تبدیل کرده اند، گرامی می دارم. با قبول این واقعیت که برای ما ارمنیان ادای سخن به زبان فارسی بسیار مشکل تر از نوشتن به فارسی است کوشش خواهم کرد که در محضر شما فرهیختگان، خصوصاً، پس از سخنان سلیس و شیوای آقای بگلریان در کوتاه ترین وقت ممکن گزارشی از سیمای فصلنامۀ پیمان، سیر تکاملی و هدف از انتشار آن را ارائه کنم.  آرمینه آراکلیان نشریۀ فرهنگی پیمان، در مقام تنها مجله کاملاً فارسی زبان ارمنیان ایران، به صورت فصلنامه و با کوشش و همت جمعی از پژوهشگران و فرهنگ دوستان ارمنی و همکاری بی دریغ فرهیختگان و نویسندگان علاقه مند از بهار 1375 تاکنون در مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور بدون وقفه، منتشر شده و اینک پنجاه و هفتمین شمارۀ خود را زیر چاپ دارد. وابستگی ایرانیان و ارمنیان پیشینه ای چند هزار ساله دارد و فصلنامۀ پیمان در راستای بررسی اشتراکات ناشی از این پیوستگی، در طول پانزده سال گذشته، نه فقط به دلیل گذر از دوران چاپ به صورت سیاه و سپید به چاپ رنگی و نه به دلیل افزایش دو چندان حجم هر شماره، بلکه صرفاً با اختیار رویکردی فرهنگی و ترکیب مقالاتی که به بزرگداشت وقایع تاریخی و فرهنگی اختصاص داشته اند با رخدادهای روز سطح مقالات خود را ارتقا داده و با عمل به رسالت خود در معرفی و بررسی مشترکات فرهنگی ـ تاریخی دو قوم، جایگاه خاص خود را در جامعۀ بزرگ مطبوعات ایران تثبیت کرده است. پیمان، به منزلۀ عضوی از خانوادۀ مطبوعات کشور و با بهره گیری از میراث و پشتوانۀ فرهنگی و علمی ارمنیان ایران، از بدو تأسیس تا کنون با گسترش مستمر دایرۀ همراهان و بسط حیطۀ مقالات تحقیقی و علمی در مسیر موفقیت گام برداشته و به گواهی دست اندرکاران و صاحبان رسانه ، امروز، به منزلۀ منبعی پر بار و مرجعی مستند برای دانش پژوهان و محققان فرهیخته شناخته می شود. روند رو به رشد و پر سرعت فناوری در دنیا مسئولان پیمان را بر آن داشت تا با اندیشیدن تدابیر لازم شرایطی را فراهم آورند تا نشریه جذاب تر، گیراتر و آسان تر از معمول در دسترس علاقه مندان قرار گیرد. در این راستا، راه اندازی تارنمای مجله، با امکان دسترسی نا محدود به محتوای آرشیو کلیۀ شماره های فصلنامه، عامل مؤثری شده برای ارتباط خوانندگان از گوشه و کنار جهان با فصلنامه و دریافت انعکاس مثبت و شوق برانگیز آن در میان هم وطنان دور از وطن. مسلماً یکی از وجوه تمایز فصلنامۀ پیمان با دیگر نشریه های هم ردیف همانا از خود گذشتگی اعضای هیئت تحریریه و همراهی همکاران صمیمی مجله و دیگر نویسندگان دست اندر کار پشت صحنه است که بدون چشمداشت مالی و بی اعتنا به سختی ها و مشکلات روزمره، با پشتکار و فداکاری، برای پر بار تر ساختن و انتشار آن تلاش می کنند.موفقیت فصلنامه مرهون زحمات آن عزیزان و حسن نیت و همراهی ارزندۀ دانشوران و یاران پیمان است. هدف معرفی مشترکات فرهنگی ایرانیان ارمنی و سایر ایرانیان به طور اعم و سعی در گسترش پیوندهای فرهنگی و اجتماعی دو قوم به طور اخص در قالبی دیگر نیز جلوه گر شده است. از بدو انتشار فصلنامه ارتباط نزدیک نمایندگان ارمنی مجلس و پیمان را فقط می توان استثنایی خواند. مرحوم دکترلئون داویدیان، نمایندۀ دورۀ ششم مجلس شورای اسلامی، بیش از ده سال صاحب امتیاز و مدیر مسئول مجله بودند. آقای گئورک وارطان، نمایندۀ دوره های هفتم و هشتم مجلس، قبل از انتخاب به عنوان نمایندۀ ارمنیان تهران و شمال به مدت چهار سال رابط هیئت تحریریۀ پیمان و هیئت امنای مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور و نویسندۀ مقالات متعدد فصلنامه بودند. آقای روبرت بگلریان، عضو هیئت تحریریۀ پیمان و نمایندۀ کنونی ارمنیان جنوب ایران در مجلس، قبل از حضور در جمع نمایندگان مجلس هشتم نیز عضو فعال هیئت تحریریۀ مجله بودند و آقای مهندس وارطان وارتانیان، نمایندۀ مجلس در دوره های دوم، سوم، چهارم و پنجم، هم اینک صاحب امتیاز و مدیر مسئول فصلنامۀ پیمان هستند. نظر نمایندگان مذکور را در مورد پیمان باید از خودشان جویا شد ولی ما در هیئت تحریریه این ارتباط را مبارک، بسیار مناسب و ارزشمند می شماریم. با استفاده از فرصتی که برای من به وجود آمده است لازم می دانم مراتب سپاس خود را تقدیم آقای سعید تقوی، رئیس محترم امور اقلیت های مذهبی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کنم که در طول عمر پانزده سالۀ فصلنامۀپیمان همواره در کنار پیمان و مشوق صمیمی هیئت تحریریه آن بوده اند. همچنین سپاسگزار آقای دکتر علی ططری، مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، هستم که نه فقط دسترسی به اسناد ملی را برایمان ممکن ساختند بلکه با نگارش مقالاتی در شماره های گوناگون پیمان بر غنای مطالب فصلنامه افزودند. سپاسگزاری می کنم از همکار گرامی، آقای علی دهباشی، مدیر وسردبیر مجلۀ وزین بخارا، که در دورۀ ده سالۀ سردبیری من همواره مشوق و راهنمای ما در پیمان و مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور بوده اند. جای دارد که مراتب سپاس خود را تقدیم کنم به شورای خلیفه گری ارمنیان تهران که هزینۀ چاپ فصلنامه را در طول این سال ها متقبل شده است. تشکر می کنم از مدیریت و هیئت امنای مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور که با تخصیص امکانات و همکاری بی دریغ خود همواره همراه مشکلات و موفقیت های پیمان بوده اند. با سپاس از بزرگواران حاضر و غایبی که با ارسال پیام های شادباش به مناسبت پانزدهمین سالگرد پیمان ما را مورد تفقد قرار داده اند و با سپاس از حضور شما در این مجلس صمیمانه امیدوارم که پیمان با نیروی جوان همراهان و همکارانش بیست وپنجمین و پنجاهمین سالگرد انتشار فصلنامه را نیز در حضور شما جشن بگیرد. پیمان، نشریه ای تخصصی در حوزۀ فرهنگ ارمنیان[2]  سعید تقوی پانزدهمین سال انتشار نشریۀ وزین پیمان را به همۀ مسئولان جامعۀ ارمنی و عزیزانی که در گذشته دست اندرکار این مجله بودند و یا اکنون همکاری دارند صمیمانه تبریک عرض می کنم و امیدوارم انتشار فصلنامه تا صد سالگی و بیشتر ادامه پیدا کند. انتشار پیمان مصادف با ورود اینجانب به دفتر اقلیت های دینی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. در آن زمان روزنامۀ آلیک بود و نشریۀ آراکس که به صورت موقت چاپ می شد و تمایل به افزایش تعداد نشریات وجود داشت. مرحوم دکتر لئون داویدیان، که دوست عزیزمان بودند ولی متأسفانه در جمع ما نیستند، که این مراسم را ببینند، به هر حال بنیان گذار فصلنامه بودند و امروز بعد از پانزده سال این نهال به ثمر رسیده و مورد استفادۀ علاقه مندان می باشد. در آن روزهایی که بنده این مسئولیت را تقبل کرده و با دکتر داویدیان چند جلسه داشتیم و به جمع بندی رسیدیم که چنین نشریه ای به چاپ رسد ولی نگرانی هایی هم وجود داشت به خاطر شرایط آن زمان اما امروز خوشحالیم که این نشریه مخاطبین غیر ارمنی زیادی دارد که مطالب پیمان را دنبال می کنند به ویژه، دانشجویان و اساتید رشته های جامعه شناسی، معماری، هنر، تاریخ و… و باید گفت این جامع بودن و قطع نشریه باعث می شود که حتی بعد از مطالعۀ کل مطالب، آن را به عنوان مرجع نگهداری کنیم. در راستای چاپ پیمان، بعد از دیداری که با مرحوم دکتر لئون داویدیان داشتم، از طرف ادارۀ اقلیت های دینی در رابطه با هفت نشریۀ ویژۀ اقلیت های دینی (ارمنی، زرتشتی، کلیمی) نامه ای به وزیر محترم ارشاد نوشتیم و بلافاصله با دستور مساعد ایشان به معاونت مطبوعاتی، ظرف دو ماه مجوز آن نشریات و پیمان صادر شد. منظور من از ذکر این مطالب یادآوری زحمات مسئولان قبلی، که در راه اندازی نشریه تلاش کردند، بود و امیدوارم هرکسی که پیمان را مطالعه می کند و از مطالب آن بهره مند می شود ثوابی هم به روح مرحوم دکتر داویدیان، برسد و ایشان در سرای باقی از عنایات حضرت عیسی(ع) برخوردار شوند. مطالب پیمان تخصصی است و کلیۀ نشریات ارمنی و دیگر اقلیت ها نیز جزو نشریات تخصصی محسوب می شوند که قشر خاصی آن را دنبال می کنند. مطالب پیمان در حوزۀ آداب و رسوم و فرهنگ ارمنیان برای دانشجویان و محققان رشتۀ تاریخ و هنر و افرادی که بر روی مشترکات قوم ایرانی و ارمنی مطالعه می کنند و کسانی که قتل عام ارمنیان، کلیسای ارمنی، معماران و هنرمندان ارمنی و… را دنبال می کنند بسیار آموزنده و مفید می باشد که به عنوان یک منبع مهم به پیمان مراجعه می کنند. خیلی خوشحال هستم که امروز همراه شما در جشن پانزده سالگی پیمان حضور دارم و سلامتی و توفیق روزافزون دست اندرکاران پیمان و هم وطنان عزیز ارمنی را از خداوند متعال خواستارم. پیمان، میراثی که باقی خواهد ماند[3]  علی دهباشی به نام خداوند جان و خرد. به جشن تولد پیمان آمده ایم و جای سخنرانی طولانی، بحث تئوریک و سبک شناسی در مورد کارنامۀ علمی و پژوهشی پیمان نیست، اگرچه تداوم انتشار آن و کار علمی و پژوهشی پیمان جایگاهش را روشن و تعیین کرده است. اصولاً یک عمر دو ساله مطبوعاتی عمر مفیدی است چه رسد به پیمان که از یک نهال خیلی کوچک به یک درخت پانزده ساله تبدیل شده که سایه ای برای خودش و اطرافش شده و عده ای زیر سایۀ آن از آنچه که از آن می طراود بهره مند هستند. در مورد مشترکات فرهنگی ما و ارمنیان و این قبیل مسائل سخنرانی های زیادی انجام و ده ها کتاب نوشته شده ولی آنچه که پیمان را برجسته می کند ارتباطی است که بین این دو فرهنگ برقرار کرده و توانسته در تمامی مسائل ادبیات، هنر، معماری، موسیقی و دیگر زمینه ها حتی تاریخ نگاری وارد شود. شاید ویژه نامه های پیمان، به علت اینکه شماره های خیلی تخصصی ای هستند، زیاد مورد توجه قرار نگرفته باشد ولی برای ما که می دانیم این کارها چقدر دشوار است که مجله ای بتواند در یک موضوع کار کند و ده ها مقاله را در سطحی بالا، بدون نوسانات فرهنگی، ارائه کند بدون اینکه گردانندگان آن را بشناسیم می توانیم بفهمیم که افرادی خیلی جدی پشت این مجله کار می کنند. به نظر من ویژه نامه های پیمان خیلی با دقت و جالب تدوین شده اند؛ به عنوان نمونه، ویژه نامۀ چاپ در ایران که اگر کسی بخواهد در حوزۀ فرهنگ و چاپ در یکصد سال اخیر در ایران تحقیق و رساله ای تنظیم کند، حتماً باید به این شماره مراجعه کند چون نکاتی که در این شماره وجود دارد در هیچ کتاب و نشریه ای وجود ندارند و این نشان دهندۀ این موضوع است که تحریریۀ پیمان نخواسته کار تکراری انجام دهد. از ویژه نامه های دیگر می توان به ویژه نامۀ تئاتر اشاره کرد. ما بارها خوانده و شنیده بودیم که ارمنیان در عرصۀ تئاتر ایران چه نقش مهم و بنیادی ای داشته اند ولی جسته و گریخته شنیده بودیم. ویژه نامه ای که پیمان منتشر کرد مانند یک کتاب آکادمیک دانشگاهی جدی و پر از منابع درجه اول بود که تا به آن زمان به آن برخورد نکرده بودیم و یا ویژه نامۀ واروژان، یعنی از قدیمی ترین و کلاسیک ترین مطالب تا یک موسیقی دان معاصر. ویژگی پیمان این است که در کنار همۀ اینها به معاصران هم فکر می کند و بیش از دوازده ویژه نامۀ منحصر به فرد داشته. این ارزش هایی است که پیمان با خودش به همراه آورد و بدون تردید، پیمان در هر کتابخانۀ معتبری در جهان جایگاه خاصی دارد. چه افتخاری بیش از این برای دست اندرکاران پیمان که مطالب آن تاریخ مصرف ندارد و در کتابخانه های معتبر دانشگاهی و ایران شناسی به عنوان یکی از منابع اصلی مورد ارجاع متخصصان است. من به همۀ کسانی که با فرهنگ، هنر و ادبیات ارتباط دارند تبریک می گویم و می دانم که در مقابل آن زحمت، رنج و مرارتی که برای انتشار تک تک مقالات برده اند، هیچ چیزی بالاتر از آن نیست که بدانند کارشان ارزشمند بوده و این پانزده سال از عمرشان گم نشده است. همکاری در حوزۀ تاریخ نگاری[4]  دکتر علی ططری «به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه برنگذرد» در آغاز سخن، پانزدهمین سال انتشار پیمان را خدمت هیئت تحریریۀ ساعی و کوشای فصلنامه تبریک می گویم. بنده سخنان خود را روی سه محور متمرکز می کنم که عمدتاً مرتبط با شغل و علاقۀ ماست که در حیطه تاریخ پارلمان فعالیم. از سال 1382ش، که در کتابخانۀ مجلس مشغول به کار شدم، از عمده علایق من این بود که بتوانم در فصلنامۀ پیمان مقاله بنویسم. این امر تا سال 1387ش، که آقای دکتر جعفریان در کتابخانۀ مجلس حضور پیدا کردند، میسر نشد. یکی از دغدغه هایی که از ابتدا در کتابخانۀ مجلس داشتیم در زمینه تاریخ نگاری مجلس بود که کار جدی روی آن انجام نشده بود. کل تألیفات به چهار تا پنج کتاب ختم می شد و خیلی علمی هم نبودند. مرحوم آدمیت چند تألیف علمی در این حوزه انجام داده بود، شیوۀ تاریخ نگاری جدید را ابداع کرده بود ولی بعد از آن اتفاق خاصی نیفتاد. یکی از حوزه های فرعی تاریخ مجلس تاریخ اقلیت های مذهبی بود که در اولویت کاری قرار دادیم. از همان ابتدا با دوستان فصلنامۀ پیمان آشنا بودیم. به ویژه خانم مانوکیان که تألیفاتی در حوزۀ مشروطه و نقش ارمنیان در مشروطه داشتند. پیشنهاد کردیم، با توجه به نیازی که در این حوزه وجود دارد، چند شماره به بحث مجلس و ارمنیان اختصاص پیدا کند و همچنین در همایش هایی که هر ساله برگزار می کردیم مشارکت هم وطنان ارمنی چشمگیرتر باشد. به هر تقدیر، عقیدۀ ما این است که اگر خود این دوستان باشند، مؤثرتر است و مقالاتشان علمی تر. با توجه به اینکه به آرشیوهای مخصوصی دسترسی دارند و نگاه آنها هم برای ما مهم است. بعد از این مراحل با ارتباطی که صورت گرفت و به ویژه خانم آراکلیان موافقت کردند که چند شماره به حوزۀ مجلس اختصاص پیدا کند. تا به امروز 32 دورۀ مجالس قانون گذاری داشته ایم که هم وطنان ارمنی هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی نقش بیشتری نسبت به سایر اقلیت ها داشته اند ولی متأسفانه هیچگاه به این موضوع پرداخته نشده بود. فقط در چند مقاله، به صورت تاریخ شفاهی، به این موضوع پرداخته شده بود. نخستین بار شمارۀ 48 فصلنامۀ پیمان، به همت هیئت تحریریه این فصلنامۀ وزین، به موضوع نقش نمایندگان ارمنیان در مجالس قبل از انقلاب، یعنی دورۀ اول تا 24، اختصاص داده شد و ما هم براساس اسناد موجود مقالاتی ارائه دادیم. به همت دوستان در شمارۀ 54 پیمان نقش نمایندگان ارمنی در مجالس بعد از انقلاب مورد بررسی قرار گرفت. به موازات فصلنامه، در همایشی که ما هر ساله در مورد تاریخ مجلس برگزار می کنیم، خانم مانوکیان هم مقالاتی ارائه دادند. در همایش دوم مجلس، که در خرداد ماه 1390برگزار شد، ایشان مقالۀ خود را ارائه دادند که جزو مقالات برتر این همایش بود و در کتابچۀ همایش هم گزیده ای از آن به چاپ رسید. امیدواریم در همایشی که در خرداد ماه 1391 برگزار می شود این دوستان نقش پررنگ تری داشته باشند. همچنین خود ما نیز پژوهش هایی انجام می دهیم. علاوه بر همایش، فصلنامه هایی نیز داشته ایم و الآن درکتابخانۀ مجلس سه فصلنامه منتشر می شود. در پژوهش های انجام شده سعی کرده ایم نقش اقلیت ها، به ویژه، نقش ارمنیان را در مشروطیت و شکل گیری مجلس بررسی کنیم. در پژوهش هایی هم که در مرکز اسناد تعریف شد یکی از اولویت های ما اقلیت های دینی بودند. کمتر از چهل روز است که نخستین اثر ما در این حوزه منتشرشده که من امروز به نیابت از همکارانم یک نسخه برای هدیه به خانم آراکلیان آورده ام: کتاب کلیمیان و ارامنه در مجلس شورای ملی که جلد نخستین آن نقش اقلیت های هم وطن ما را در مجلس دوم تا پنجم شورای ملی، یعنی از ابتدای مشروطیت، بررسی می کند. مطلع هستید که تمام اسناد مجلس اول از بین رفته اند و این مجموعه از زمانی که ما اسناد را در اختیار داریم، در بر می گیرد که تا سال 1304 خورشیدی است. در جلد دوم هم، که امیدواریم برای نمایشگاه کتاب حاضر شود، اسناد ارمنیان و کلیمیان در مجلس ششم تا دوازدهم، یعنی از سال 1304 تا سال 1320 منتشر شده. امیدواریم در سال آینده هم بخش چهارم برنامه های خود را در این حوزه فعال کنیم که مربوط به تاریخ شفاهی مجلس است. امیدواریم که این دوستان دست یاری ما را به گرمی بفشارند و کمک کنند که بتوانیم آثاری در آن حوزه منتشر کنیم. جای دارد از حضار برای همکاری تنگاتنگ در نشریات دعوت کنیم. در آخر پانزدهمین سال انتشار پیمان را تبریک می گویم. پیمان، پویایی و چشم اندازهای نوین[5]  آلبرت عجمیان پانزدهمین سال انتشار پیمان حاکی از این واقعیت است که این نشریه با رسالتی که بر عهده دارد و تداومی که در انجام این رسالت نشان داده و استقبال روزافزون از سوی محافل روشنفکری جایگاه ویژه ای در عرصۀ مطبوعات ایران کسب کرده. پانزده سال و 56 شماره. پانزده سال حضور منظم و بی وقفه، التزام به عمل به رسالت خود، کیفیت بالای تفکری، سبک بیان و سیاق مطبوعاتی. به مناسبت پانزدهمین سال انتشار پیمان من هم در ابتدا مایلم تأثر عمیق خود را نسبت به فوت نابهنگام وتأسف بار دکتر لئون داویدیان ابراز دارم. وی، که دانشمندی آزاده و متعهد بود، سال ها در سمت مدیر مسئول پیمان اسباب رشد و تعالی این نشریه را فراهم ساخت و ما هنوز پس از گذشت چند سال فقدان حزن انگیز او را احساس می کنیم. روحش شاد و یادش گرامی باد. قابل ذکر است که دستاوردهای برجستۀ پیمان، درپنج سال اخیر، تأثیر بسزایی بر ارتقای کیفی محتوا و گسترش کمی آن داشته، آن را به نشریه ای فعال و پویا تبدیل کرده و چشم اندازهایی نوین فرا روی آن قرار داده. برخی از این دستاوردها را اجمالاً می توان چنین برشمرد: 1- راه اندازی تارنمای اینترنتی پیمان 2- حضور فعال در نمایشگاه های سالیانۀ کتاب و مطبوعات 3- تدوین مستندات صوتی و تصویری در قالب دی وی دی های ضمیمه 4- همکاری مستمر با نشریۀ بخارا، به خصوص مشارکت در برگزاری همایش ادبی با آن نشریۀ محترم. دستاوردهایی که پیمان را به عرصۀ نوینی از مناسبات مطبوعاتی و روابط عمومی وارد کرده و به آن اعتباری ویژه در میان پژوهشگران زمینه های گوناگون تاریخی، فرهنگی و ادبی بخشیده است. شاید از دیدگاه ژورنالیستی این دستاوردها صرفاً ملزومات تخصصی محسوب شوند ولی با توجه به این واقعیت که تمامی اینها، تنها و تنها، با همت داوطلبانه و بی شائبۀ مسئولان و دست اندرکاران پیمان جامۀ عمل پوشیده اند، حاصل کار این بزرگواران در خور ستایش فراوان است. بنابراین، مایلم از طرف خود و سایر مؤسسان پیمان از آقای وارطان وارتانیان، که تصدی سمت مدیر مسئولی نشریه را پذیرفتند، از خانم آرمینه آراکلیان، که در دورۀ سردبیری ایشان شاهد شکوفایی روزافزون پیمان هستیم و از یکایک عزیزان هیئت تحریریه و نیز همکاران ارجمند نشریه کمال قدردانی را داشته باشم و برای ایشان توفیق روزافزون آرزو دارم. همچنین مایلم مراتب تشکر خود را از شورای خلیفه گری ارامنه تهران و مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور، که هیچ گاه مساعدت های مالی و معنوی خود را از پیمان دریغ نکرده اند، ابراز دارم. در نهایت، بر آنم که حضور شما سروران و اندیشمندان محترم در کنار پیمان سرچشمۀ آن توانی است که تضمین تداوم پیمان پانزده ساله بوده و آن را همواره به پیش خواهد برد. پیمان، دریچه ای به فرهنگ ارمنی[6]  گریکور آراکلیان «… در ابتدا کلمه بود و کلمه نزد خدا بود و کلمه خدا بود». پس همه چیز با کلمه و سخن آغاز می شود و شاعری که ادعا کرده «گر بدی گوهری ورای سخن آن فرود آمدی به جای سخن» حرفی به گزاف نگفته. بنابراین، نشریات را هم باید در قالب کلمه و سخن تعریف کرد و فصلنامۀ پیمان، به عنوان پیک سخن، همانند گوهری درخشان پانزده سال پیش به قافله ادب دوستان پیوست و ما را بر آن داشت تا به استقبالش رویم. امروز، پس از 5/1 دهه، دوباره به استقبال این نشریه می رویم و به فصلنامۀ پیمان درود می فرستیم و توفیق آن را در طول تمام سال هایی که خانواده متعهد ناشران پیمان محصولات فرهنگی خود را بدون وقفه به مخاطبان خویش تقدیم کرده اند، تبریک می گوییم. بی شک وقتی فصلنامۀ پیمان را نام گذاری می کردند مبتکران امر به سراغ واژه ای رفتند که برای هر دو زبان مشترک باشد. این واژه مشترک کلمۀ پیمان بود و همین نامی را که برای نشریه برگزیدند پیمانی ناگسستنی بین ناشران فصلنامه و مخاطبان آن به وجود آورد. نشریۀ پیمان حکم دریچه ای را دارد که می توان از طریق آن به دنیای ارمنیان نظری افکند و گرایش نشریه کمک به مخاطبان آن در شناسایی این دنیای اسرارآمیز برای پی بردن به غنای فرهنگ ارمنی است، فرهنگی که گه گاهی در گذر تاریخ دستخوش صدماتی شده و با چهره ای دگرگون به ما رسیده، فرهنگی که چه بسا آفرینندگانش به دست اقوامی که به جز نابود کردن ساختۀ دست دیگران هنری ندارند از بین رفته اند. رسالتی که فصلنامۀ پیمان بر عهده دارد در خور ستایش و تقدیر است. اصولاً، نقش سازندۀ مطبوعات، برای جوامعی که به حکم سرنوشت در گوشه و کنار دنیا پراکنده شده اند، انکارناپذیر است، زیرا چنین نشریاتی به حفظ هویت آنها کمک می کنند. نشریات ارمنی زبان زیادی را سراغ داریم که در کشورهای مختلف به چاپ رسیده و رسالت تاریخی خود را انجام داده اند ولی فصلنامۀ پیمان نقشی متفاوت از آنچه که نشریات ملی دارند به خود اختصاص داده است زیرا گوشه هایی از دنیای ارمنیان را برای دوستان ایرانی می نمایاند. اطمینان دارم که در این مدت پانزده سال نشریۀ پیمان توانسته است دوستان زیادی را دور خود گرد آورد. اطمینان دارم که مطالب متنوع و جالب این فصلنامه حس کنجکاوی بیشتری را در بین فرهنگ دوستان ایرانی، برای شناخت هرچه بیشتر ملت ارمنی، بر انگیخته است و امیدوارم که این فصلنامه در آینده نیز مسیری هموار داشته باشد و در میان جامعۀ نشریات ایرانی مقام معتبری را به خود اختصاص دهد. پیمان، میثاقی بین فرهنگ دو ملت[7]  وارطان وارتانیان با عرض سلام و خیر مقدم از تشریف فرمایی اساتید گران قدر، حضار گرامی و مهمانان عزیز.حضور و تشریف فرمایی سفیر تام الختیار جمهوری ارمنستان در ایران، جناب آقای گریگور آراکلیان، را گرامی می داریم و از اینکه کشور ارمنستان چنین سفیری دارد که اصالتاً ایرانی و متبحر در زبان فارسی و از اساتید این رشته است، بسیار خرسندیم. بنده در سال های گذشته توفیق داشته ام که ناظر تبحر ایشان در زبان فارسی باشم. به خصوص، ترجمه های ایشان از مفاهیم بسیار انتزاعی ـ معنوی به فارسی و بالعکس بسیار حائز اهمیت است. جناب آقای تقوی، مدیر امور اقلیت ها در وزارت ارشاد اسلامی، در سخنان خود فرمودند که امسال پانزدهمین سالی است که ایشان این شغل حساس و ظریف را عهده دار هستند. باید بگویم ایشان در طول این مدت با شخصیت متین و صبورشان و حسن نظر و وسعت نظری که دارند امور اقلیت ها و من جمله ارمنیان را به بهترین نحو و با ظریف ترین روش هماهنگ کرده اند که از این بابت از ایشان بسیار متشکریم. ما به خوبی می دانیم که حتی دو انسانی که در دو شهر مجاور هم زندگی می کنند چقدر با هم اختلاف سلیقه دارند و در واقع نقش آقای تقوی هماهنگی این اختلاف سلایق، سنت ها و عادات اقلیت هاست که کاری است بس دشوار ولی ایشان چنین نقش بسیار حساسی را به این خوبی طی این سال های طولانی، به طوری که مورد رضایت همه باشد، ایفا کرده اند و من از صمیم قلب این موفقیت را به ایشان تبریک می گویم. احساس می کنم که از بنده، علاوه بر تشکر از حضور همۀ عزیزان و دست اندرکاران، بیشتر انتظار می رود از خاطراتم چیزی بگویم که شاید مناسبتی با امروز داشته باشد. یادم هست در دوران دانشجویی، در دانشگاه تهران، بعضاً به دوستان راجع به زوایا و گوشه هایی از تاریخ ایران مطالبی عرض می کردم و بحث و گفت و گویی می کردیم. دوستان می گفتند که تو این مطالب را از کجا می خوانی؟ اینها در کجا نوشته شده تا ما هم بخوانیم؟ بعدها متوجه شدم که این مطالب فقط به زبان ارمنی وجود دارد و معرفی کتاب به زبان ارمنی به دوستان فارسی زبانم عملی نبود و فایده ای نداشت. اما پیمان امروز، به عنوان یکی از اصلی ترین منابع اطلاعاتی و علمی به زبان فارسی، در دسترس همۀ دانشجویان و محققان قرار دارد. بنابرین، جایگاه ویژۀ پیمان همان است که جناب آقای سفیر و دوستان دیگر به این خوبی تشریح فرمودند، پیمانی بین فرهنگ های دو ملت که هزاره ها را در این منطقه با هم گذرانده اند. همچنین گاهی توفیق دست می داد که خدمت جناب آقای دکتر ولایتی باشیم. ایشان علاوه بر اینکه محقق و متخصص عالی رتبۀ پزشکی هستند اهل تحقیق و مطالعه و مورخ نیز هستند. ایشان در مناسبت های گوناگون همواره با احترام از یکی پایه گذاران علم روان پزشکی ایران، مرحوم جناب آقای دکتر هارمیک داوتیان، یاد می کردند و بنده هم از این مناسبت ها استفاده می کردم و شمه هایی از تاریخ، آنچه که به ارمنی خوانده بودم، ارائه می دادم. یادم هست که یک بار راجع به جشن وارتانانک صحبت شد و بنده عرض کردم که 1500 سال پیش سواره نظام ارمنستان برای کمک به دولت مرکزی ایران، که در منطقۀ خراسان علیه هون ها می جنگیدند، راهی جبهۀ شرق شدند. ایشان فرمودند که هون ها به فارسی هیاتله نامیده می شوند که این اشتباه من نیز دوباره از کمبود منابع فارسی زبان نشئت می گرفت. از شیطنت های آن روزها، که امروز هم ادامه دارد، بحث نام خلیج فارس بود که کاملاً به یاد دارم در این مورد به آقای ولایتی پیشنهادکردم دوستانی به ونیز، جزیرۀ سنت قازار، که حدود سیصد سال پیش به دست مخیتار سِباستاتسی، روحانی عالی مقام ارمنستان غربی، پایه گذاری شده است، بفرستد. آنها در آنجا به عینه نقشۀ بسیار بزرگی از جهان (به صورت کرۀ زمین یا گلوبوس) را مشاهده خواهند کرد که در آن به زبان ارمنی و ایتالیایی ـ و نه فارسی ـ نوشته شده خلیج فارس. علت اینکه گفتم: «نه زبان فارسی» این است که مؤلفان این نقشه فارسی زبان نبوده اند. بنابراین، با توجه به این واقعیت تمام شایعات و تردیدهای موذیانه و مغرضانه ای که ادعا می کنند خلیج فارس را فقط در زبان فارسی به این نام می خوانند رفع شود. به یاد دارم که یک بار نیز صحبت آذربایجان شد و باز هم من با همان مشکلی که در زمان دانشجویی داشتم مواجه شدم، یعنی کمبود منابع به زبان فارسی. خدمت ایشان عرض کردم که اولین رئیس جمهور نخستین جمهوری ارمنستان، سیمون وراتسیان، مفصلاً در این مورد توضیح داده که چگونه این منطقه، در 1918م، به دلایل خاصی آذربایجان خوانده شد. من فقط می توانم نوشته های ارمنی سیمون وراتسیان را تقدیم شما کنم که تاریخچۀ دقیقی از شرح ما وقع آذربایجان نامیده شدن این منطقه را وصف کرده است. بنابراین، این مشکل همواره وجود داشت و ما وظیفه داشتیم مانند پلی آنچه را که در زبان ارمنی مکتوب داشتیم به دوستان و برادران فارسی زبان منتقل کنیم و پیمان، با ظهورش در جمع مطبوعات کشور، نقش این پل ارتباطی را با لیاقت هرچه تمام تر بر عهده گرفت. جناب سفیر به نکتۀ مهمی اشاره فرمودند که پیمان در واقع پیمان و میثاقی است تا فرهنگ ها بیشتر با هم در تبادل و تعامل باشند و این نقش و وظیفۀ بسیار سنگینی است که دست اندرکاران این نشریه بر عهده گرفته اند. در گفتاری بسیار زیبا خانم آراکلیان راجع به حق طلبی ارمنیان صحبت کردند. شناساندن نژادکشی ارمنیان برای دوستان فارسی زبانم، در دوران دانشجویی، کار ثقیل و مفصلی بود چون باید از تاریخ وگذشته ها و ارمنستان غربی شروع می کردم و در زبان فارسی منابع کافی و زیادی در این زمینه در دسترس نبود چون این مدارک در قعر کتابخانه ها خفته بودند. بنابراین، می بینیم پیمان می تواند در همۀ زمینه ها نه تنها منتقل کننده بلکه به نوعی فرهنگ ساز هم باشد. خیلی خوشحالم از اینکه می دانم این نشریه در ارمنستان نیز خوانندگان بسیاری دارد. در این دوره قرعۀ فال به نام بنده افتاد تا به جای دوست بزرگوارمان، روان شاد دکتر لئون داویدیان، از بنیان گذاران و مدیر مسئول پیشین فصلنامه،که در سانحۀ دلخراش هوایی او را از دست دادیم، سمت مدیر مسئولی این نشریه را برعهده گیرم ولی باید بگویم ایشان همواره برای ما زنده و حاضر هستند. روانش شاد و یادش به خیر. در پایان از همۀ شما که با ما همکاری کرده و همواره همراه و مشوق ما در این مسیر دشوار بوده اید صمیمانه سپاسگزاری می کنیم. پی نوشت ها: 1ـ متن سخنرانی آرمینه آراکلیان، سردبیر نشریۀ پیمان، در مراسم بزرگداشت پانزدهمین سال انتشار فصلنامۀپیمان. 2ـ متن سخنرانی سعید تقوی، مسئول امور اقلیت های دینی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در مراسم بزرگداشت پانزدهمین سال انتشار فصلنامۀپیمان. 3ـ متن سخنرانی علی دهباشی، مدیر و سردبیر نشریۀ بخارا، در مراسم بزرگداشت پانزدهمین سال انتشار فصلنامۀپیمان. 4ـ متن سخنرانی دکتر علی ططری، مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، در مراسم بزرگداشت پانزدهمین سال انتشار فصلنامۀپیمان. 5ـ متن سخنرانی آلبرت عجمیان، از بنیان گذاران فصلنامۀ پیمان، در مراسم بزرگداشت پانزدهمین سال انتشار فصلنامه. 6ـ متن سخنرانی گریکور آراکلیان، سفیر جمهوری ارمنستان در جمهوری اسلامی ایران، در مراسم بزرگداشت پانزدهمین سال انتشار فصلنامۀ پیمان. 7ـ متن سخنرانی وارطان وارتانیان، مدیر مسئول فصلنامۀ پیمان، در مراسم بزرگداشت پانزدهمین سال انتشار فصلنامه. |
فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 58
|
