این کتاب تألیف ماریا آیوازیان (ترزیان) و از انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی است. مؤلف عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی است.

وام واژه های ایرانی میانه غربی در زبان ارمنی

نویسنده در پیشگفتار کتاب «وام‌واژه‌های ایرانی میانه غربی در زبان ارمنی» تاریخ قوم ارمن و سرزمین ارمنستان را به اختصار شرح می‌دهد؛ سپس به بررسی تأثیر زبان‌های ایرانی در زبان ارمنی می‌پردازد و لغات همانند در زبان‌های ایرانی و ارمنی را به چهار قسمت تقسیم می‌کند:

1. لغاتی که هر دو زبان از زبان هند و اروپائی نخستین به ارث برده‌اند؛
2. لغاتی که زبان ارمنی از زبان ایرانی وام گرفته است؛
3. لغاتی که هم زبان ایرانی و هم زبان ارمنی از یک زبان ثالث وام گرفته‌اند؛
4. لغاتی که زبان ایرانی از زبان ارمنی وام گرفته است.

مؤلف تأثیر زبان‌های ایرانی بر زبان ارمنی را به عنوان مهم‌ترین مبحث مورد بررسی قرار می‌دهد و چنین می‌نویسد:

زبان‌های ایرانی از نظر تاریخی دارای سه دوره است. در زیر به این ادوار، بنا به مدارک زبانی موجود اشاره می‌شود:

1. ایرانی باستان:

الف: فارسی باستان که زبان کتیبه‌ها و الواح عصر هخامنشی است (560 تا 330 ق.م.)

ب: اوستایی با دو لهجۀ گاثائی و اوستایی جدید، که محتملاً کهن‌ترین آن‌ها، گاثا، متعلق به اوایل هزارۀ اول ق.م. و تازه‌ترین آن‌ها متعلق به اواخر عصر هخامنشی یا کمی بعد است.

ج: مادی، که از آن تک واژه‌هائی در کتیبه‌های هخامنشی باز مانده است.

2. ایرانی میانه، که خود به دو شاخۀ شرقی و غربی تقسیم می‌شود؛ و در بحث از تأثیرات زبان‌های ایرانی بر ارمنی ما تنها به شاخۀ غربی آن توجه داریم که خود به دو قسمت پهلوانی (پارتی/اشکانی) و فارسی میانه (ساسانی) تقسیم می‌شود و مربوط به سال‌های حدود 300 ق.م. تا 650 میلادی است. آثار مکتوب این دو زبان عمدتاً از طریق کتیبه‌ها، نوشته‌های مانوی و زردشتی و سکّه‌ها به ما رسیده است.
3. فارسی جدید که خود ترکیبی است از دو گروه اصلی زبان‌های ایرانی میانۀ غربی؛ و از جمله درخشتان‌ترین آثار قدیم آن شاهنامۀ فردوسی است. این زبان یا تغییرات مختصر هنوز هم در ایران رواج دارد.