سال بیست و سوم | بهار 1398 | 184 صفحه
جهت مشاهده و ورق زدن صفحات
روی تصویر زیر کلیک کنید.
در این شماره می خوانید:
1- مقاله ها
- قارص،زادگاه یقیشه چارنتس و گئورگ گورجی اف | رافی آراکلیانس
- واسپوراکان، سرزمین یادمان های فرهنگ و تمدن ارمنی | آرپی مانوکیان
- اسناد، حقایق و انکار،مروری بر کتاب فرمان کشتار اثر تانر آکچام | آرمیک نیکوقوسیان
- نامۀ سر دبیر روزنامۀ علمدار ترکیه، به دادگاه نظامی استامبول در 1919م | احمد کاردین/ترجمۀ ایساک یونانسیان
- صحت نامه های بهاءالدین شکیر، رئیس تشکیلات مخصوص ترک های جوان، در خصوص دستور نابودی ارمنیان | تانر آکچام / ترجمۀ ایساک یونانسیان
2- گفت و گو
- بازسازی کلیسای سورپ خاچ، مرهمی برسر گذشت رمز آلود و محزون ارمنیان (گفت و گو با زاکار یامیلدان اوغلو، معمار ارمنی تبار ترکیه) | گریکور قضاریان
3- چهره های هنری
- بوگدان سلطانف | شاهن هوسپیان
4 – معرفی کتاب
- کتاب بانک عثمانی، درسی و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران | دکتر قوام الدین رضوی زاده
5- گزارش رویدادها
- بزرگداشت نقش ارمنیان در تئاتر ایران | روابط عمومی مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور
ســرمقــاله
سال 2019 میلادی مصادف است با صد و چهارمین سالگرد نژادکشی ارمنیان و صدمین سال دادگاه نظامی ترکیه که به دست مقامات وقت ترکیه در 1919 ـ 1920م در استانبول برگزار شد. این واقعه قضایی را در تاریخ، دادگاه ناتمام می نامند زیرا بیشتر احکامی که قوه قضائیه ترکیه صادر کرد هرگز به اجرا در نیامد. بیشتر محکومان این دادگاه، که از سردمداران نژادکشی و از عاملان غصب اموال ارمنیان در زمان عثمانی و دوره های بعد بودند و از نزدیکان مصطفی کمال آتاتورک محسوب می شدند، در جمهوری تازه تأسیس ترکیه به مناصب بلندپایه دولتی و نظامی گمارده شدند. جسد دو تن از سردمداران نژادکشی، طلعت پاشا و انور پاشا، سال ها بعد در کنار یادواره شهیدان راه آزادی در شهر شیشلی ترکیه دفن و به مکانی برای اجرای سالیانه مراسم تشریفاتی خاص دولتی تبدیل شد.
محمد طلعت پاشا (1847ـ1921م)، اسماعیل انور پاشا (1881ـ1922م)، بهاءالدین شکیر (1877ـ1921م) و احمد جمال پاشا (1872ـ1922م)، چهارتن از طراحان اصلی برنامه نژادکشی ارمنیان، که بر اساس لایحه قانونی« تهجیر» نژادکشی را اجرا کردند، در زمره متهمانی بودند که در این دادگاه تشریفاتی به اعدام محکوم شدند.
طلعت پاشا، رهبر حزب اتحاد و ترقی و وزیر کشور (1913ـ1917م) طبق رأی دادگاه به اعدام محکوم شد. او، که از کشور گریخته بود، در1921م به ضرب گلوله سوقومون تهلیریان در برلین کشته شد.
اسماعیـل انور پاشا، عضو کمیتـه مرکزی حزب اتحاد و ترقی، از فرمانـدهان رده بالای ارتش عثمانی و وزیر جنگ نیز طبق رأی همان دادگاه به اعدام محکوم شد. او که از کشور گریخته و در کشورهای گوناگون به گروه های انقلابی مختلف پیوسته بود، در بخارا در 1922م در حمله گردانی از ارتش سرخ که از ارمنیان بومی شکل گرفته و به فرماندهی هاکوپ ملکومیان دست به حمله زده بود، کشته شد.
بهاءالدین شکیر، رهبر تشکیلات مخصوص و عضو کمیته مرکزی حزب اتحاد وترقی، طبق رأی دادگاه نظامی عثمانی در1920م به اعدام محکوم شد. او، که از کشور گریخته بود، در دسامبر 1921م به ضرب گلوله آرشاویر شیراکیان در رم از پا در آمد.
احمدجمال پاشا، از اعضای گروه طراحی نژادکشی ارمنیان، عضو کمیته مرکزی حزب اتحاد و ترقی، وزیر دریاداری و فرمانده ارتش چهارم عثمانی در دادگاه نظامی ترکیه به اعدام محکوم شد. او نیز، که از کشور گریخته بود، در 1922م در تفلیس به دست آرداشس گئورکیان و پطروس دِر بوقوسیان، به ضرب گلوله، اعدام انقلابی شد.
نظر به اهمیت تاریخی آنچه که یک سده پیش بر ارمنیان در خاستگاهشان، ترکیه امروزی، گذشت و سهم بزرگی که وقایع مرتبط با آن در بی عدالتی ها و نژادکشی های سراسر جهان داشت، سه مقاله تحت عناوین « صحت نامه های بهاء الدین شکیر، رئیس تشکیلات مخصوص ترک های جوان در خصوص دستور نابودی ارمنیان»،« نامه سردبیر روزنامه علمدار ترکیه به دادگاه نظامی استانبول در1919م» و « اسناد، حقایق و انکار» ـ اقتباس شده از کتاب فرمان کشتار ـ که در ارتباط با همین موضوع هستند، در این شماره ارائه شده اند. این مقالات به شرح اسناد مربوط به طرح نژادکشی ارمنیان، که به دادگاه نظامی ترکیه در سال 1919م ارائه شده بود و مدارکی که صحت این اسناد را نشان می دهند اختصاص دارند.
کتاب فرمان کشتار به قلم تانر آکچام، نویسنده و تاریخ نگاربرجسته، استاد دانشگاه وجامعه شناس ترک، در دست ترجمه است و به زودی موسسه ترجمه و تحقیق هور آن را منتشر خواهد کرد.
بازسازی کلیسای سورپ خاچ(صلیب مقدس)، بنایی با قدمت بیش از هزار سال واقع در جزیره آختامار در دریاچه وان و گفت و گو با معمار ارمنی تبار ترکیه که در مرمت این کلیسای باستانی شرکت مؤثر داشته، ازدیگر مقالات این شماره است. زاده خانواده های ماروتیان و مقدونیان ضمن تشریح شرایطی که خانواده او مجبور به تغییر نام خانوادگی خود به میلدان اوغلوشده بود، از مراحل مرمت کلیسای سورپ خاچ سخن گفته است.
زندگی نامه آسدواتزادور(به معنی خداداد)،نقاش ارمنی اهل جلفای اصفهان در اوایل سده هفدهم میلادی، در دوره صفویه، موضوع یکی دیگر از مقالات این شماره است. این هنرمند به درخواست تزار روسیه به این کشور رفت و از آن پس، تا پایان عمر در کاخ های روسیه به خلق آثار خود پرداخت. او با نام بوگدان سلطانفـ بر گرفته از نام پدرش، خواجه سلطان، از بازرگانان معتمد شاه عباس ـ هنر خود را ارائه می کرد.
مقاله « واسپوراکان،سرزمین یادمان های فرهنگ و تمدن ارمنی»، نگاهی است به تاریخ خیزش خاندان های بزرگ ارمنی که پس از 455 سال فرمان برداری از قدرت های زمانه و پایداری و ایستادگی سرانجام حکومتی مستقل و یکپارچه در ارمنستان تأسیس کردند.
مقاله« قارص، زادگاه یقیشه چارنتس و گئورگ گورجی اف» به تاریخ استان قارص ارمنستان پرداخته که با دسیسه روسیه بلشویکی و ترکیه به جمهوری ترکیه واگذار شد. همچنین، به شرح زندگی نوابغی مانند چارنتس و گورجی اف پرداخته که ریشه در فرهنگ و تاریخ قارص دارند.
معرفی کتاب بانک عثمانی به قلم آلکساندر توپچیان، با ترجمه دکتر قوام الدین رضوی زاده و گزارش رونمایی آن در غرفه ارمنستان در سی و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در بخش معرفی کتاب آمده. در پایان نیز گزارشی از مراسم بزرگداشت نقش ارمنیان در تئاتر ایران تقدیم خوانندگان می شود.
