سال دوم | پاییز و زمستان 1376 | 136 صفحه
جهت مشاهده و ورق زدن صفحات
روی تصویر زیر کلیک کنید.
در این شماره می خوانید:
1- چهره ها
- روبیک گریگوریان | سیدعلیرضا میرعلی نقی
- ارتباط مستقیم در موسیقی | لیدا بربریانس/ ترجمه: ادوارد هاروتونیان
- گریگوریان حضوری در برگیرنده | پرویز بهروز
- فریتس کرایسلر | روبیک گریگوریان
- درگذشت دو دانشمند ایران شناس | ماریا آیوازیان (ترزیان)
2- نامداران فرهنگ ارمنی
- مسروپ ماشتوتس، پدید آورنده الفبای ارمنی | ادوارد آقایان/ ترجمه: آناهید هوسپیان
3- هنر
- هاکوب کوجویان و ایران | نلی آراکلیان/ ترجمه: آنی بابایان
4- مقاله ها
- آلبانیای قفقاز از دیدگاه مولفان عهده باستان و اوایل سده های میانه | عنایت الله رضا
- ملاحظاتی بر مهرهای ساسانی در موزه دولتی تاریخ ارمنستان | علی حصوری
- سنگ نوشته های اورارتو در آذربایجان | عباس سرمدی
- یک سند قدیمی از صفحات موسیقی ارمنی | رضا مهدوی
- معجزه ای که در برابر چشمان ما آشکار می شد | کارمن داوتیان/ ترجمه: هرمیک آقاکیان
- یادی از سروژ استپانیان مترجم مجموعه آثار چخوف | ادوارد هاروتونیان
5- ادبیات
- پایان داستان | سیف الله گلکار
- در سوگ استاد محمد قاضی | سیف الله گلکار
- سورن آساتوریان | سارو بابومیان
- سحرگاه | سورن آساتوریان/ ترجمه: ادوارد ولادیکا
- گوشت کلاغ | سورن آساتوریان/ ترجمه: هریکناز مگردیچیان
- درخت توماس | اسپارتاک قراباغ تسیان/ ترجمه: هرمیک آقاکیان
- ایران نامه
نگاهی به فرهنگ و هویت ارمنیان
به نام خدا
ارمنیان به لحاظ گذشتۀ تلخ تاریخی خود، از دیرباز در نقاط مختلف جهان پراکنده شده اند، به ویژه از سال 1915 که میلیون ها تن از آنان از خانه و کاشانه و روستا و شهر خود آواره و به بیابان های سوزان جنوب آناتولی رانده شدند. گروهی از آنان که با تحمل همۀ مصایب و شداید جان به در بردند در کشورهای همسایه پناه گرفتند و به تدریج جوامع ارمنی در کشورها و شهرهای مختلف جهان گسترش یافت و شمار آن ها بیشتر شد. این حرکت هنوز هم ادامه دارد و به مرور شاهد تشکیل جوامع جدید ارمنی در نقاط مختلف جهان هستیم.
مهم ترین مسئله ای که در برابر چنین جوامعی قرار دارد، پس از مسئلۀ معاش، حفظ هویت ملی است که نیازمند خودآگاهی، از خودگذشتگی و قبول و تحمل دشواری ها و محرومیت های فراوان است و با آنکه این جوامع به شدت تحت تاثیر فرهنگ های غالب و مسلط پیرامون خود قرار دارند، ولی در محیط های نسبتاً بسته و با اتکا به فرهنگ بومی خود، می توانند به عنوان یک جامعۀ فرهنگی با سیمایی متمایز و هویتی مشخص در میان جامعۀ اصلی کشورها به زندگی خود ادامه دهند.
در ایران، از گذشته های دور ارمنیان در کنار اقوام ایرانی زیسته اند و با تکیه بر آداب و سنن و فرهنگ خویش، به عنوان یک جامعۀ اقلیت در درون جامعۀ اصلی، موجودیت خود را حفظ کرده اند. امروزه نیز جامعۀ ارمنیان ایران، با داشتن مراکز دینی، فرهنگی و آموزشی متعدد از پویاترین جوامع ارمنی پراکنده در جهان به شمار می آید.
ارمنیان در آغاز سدۀ چهاردهم میلادی (سال 301) به دیانت مسیح گرویدند و ارمنستان اولین کشوری بود که مسیحیت را به عنوان دین رسمی پذیرا شد. گفتنی است که در سال 2001 میلادی به مناسبت هزار و هفتصدمین سال پذیرش مسیحیت و تأسیس کلیسای ارمنی، مراسم ویژه ای در ارمنستان و کلیۀ جوامع ارمنی در سراسر جهان برگزار خواهد شد.
در سال های نخستین سدۀ پنجم میلادی یکی از چهره های سرشناس فرهنگ و ادب ارمنی به نام «مسروپ ماشتوتس» الفبای زبان ارمنی را ابداع کرد و ارمنیان که تا آن زمان در نوشتار از زبان و خط یونانی، پارسی و آشوری بهره می گرفتند، به الفبای ویژۀ خود روی آوردند. ابداع الفبا بیش از همه مولود نیاز زمان بود، چرا که در سال های پایانی سدۀ چهارم میلادی، ارمنستان استقلال خود را از دست داده و بین دو قدرت مقتدر وقت، یعنی ایران و روم، تقسیم شده بود و با آنکه تا حدودی از استقلال داخلی بهره مند بود، باز زیر نفوذ سیاسی و فرهنگی قدرت های غالب قرار داشت.
با رواج یافتن کتابت ارمنی، در وهلۀ نخست کتاب مقدس و انجیل به زبان ارمنی ترجمه شد و آیین های مذهبی به زبان مردم برگزار گردید. این امر سبب شد که دیانت مسیح که پس از یک قرن از پذیرش آن هنوز، چنانکه باید و شاید، اقبال عام نیافته بود، برای عامه قابل درک و پذیرش گردد. بسیاری از کتاب‌های علمی و فلسفی وقت از زبان های دیگر ترجمه شد و آثار ارزنده ای به زبان ارمنی تألیف گردید و در مجموع پایه های دین و فرهنگ چنان استوار شد که در غیاب حکومت مرکزی در ارمنستان هویت ارمنیان مخدوش نگردید و آنان با بهره گیری از این عوامل در مقابل فرهنگ های غالب ایستادگی کردند، به سخن امروز، با تهاجم فرهنگی به مقابله برخاستند. در سده های بعد نیز که سرزمین ارمنستان صحنۀ تاخت و تاز تازیان و سلجوقیان و مغولان و تیموریان و ترکان بود، این دو عامل یعنی دین و فرهنگ، ارمنیان را از نابودی قطعی نجات داد.
در روزگار ما، با آنکه جوامع ارمنیان مستقر در نقاط مختلف جهان حالت بستۀ گذشته را ندارند و بر اثر گسترش شگفت‌آور ارتباطات، مانند همۀ جوامع بزرگ و کوچک تحت تاثیر مستقیم و غیر مستقیم فرهنگ های متفاوت قرار دارند، افراد این جوامع، مانند گذشته، با تکیه بر فرهنگ بومی و آنچه که از فرهنگ جهانی برگرفته و ازآن خود کرده اند، هویت خود را حفظ می کنند. این جوامع با ایجاد مراکز دینی و تأسیس مراکز آموزشی و فرهنگی و آموختن و گسترش زبان مادری، زمینه را برای حفظ هویت و تداوم موجودیت خود فراهم می آورند.
هر سال، در همۀ جوامع ارمنی، آیین روز فرهنگ در نیمۀ دوم مهر ماه برگزار می شود. در این روز با ارج نهادن بر کلیه افرادی که در بنای فرهنگ ارمنی نقشی داشته اند و دارند از ابر مرد تاریخ و ادب «مسروپ ماشتوتس» تجلیل می شود، مردی که پایه های فرهنگ ارمنی را چنان استوار بنا نهاد که طوفان های حوادث سده های پیاپی نتوانستند در آن خللی وارد کنند.
در این شمارۀ فصلنامۀ پیمان در بخش نامداران فرهنگ ارمنی به معرفی «مسروپ ماشتوتس» این چهرۀ برجستۀ فرهنگی می پردازیم، چهره ای که بحق نه فقط به فرهنگ ملت خود، که به فرهنگ جهانی تعلق دارد و جا دارد که فرهنگ پژوهان ایران این شخصیت ممتاز را بهتر بشناسد.
