سال چهاردهم | زمستان 1389 | 176 صفحه

سرمقاله

سرزمین کهن ایران سرشار از خزانه های با ارزش شکوه و عظمت دستاوردهای گوناگون فرهنگی و تمدنی است که نه تنها در اعماق تاریخ این سرزمین همچون گوهری تابناک جای گرفته بلکه پرتوهای درخشان آن در گستره یادمان ها و نمادهای گران بهای بشری نفوذ یافته و به گونه ای خاص و در جایگاهی گران قدر به خود نمایی پرداخته اند.

در خزانه های پربار تاریخ با عظمت این سرزمین صندوقچه های فراوانی وجود دارد که هرکدام همچون رازداری امین بخش هایی از حوادث و وقایع گذشتگان را برای صیانت از هویت این پهن دشت بی نظیر در خود محفوظ کرده اند، خزانه هایی که مطالعه و بررسی گنج های محفوظ در آنها به دیدی نافذ و پژوهشگر احتیاج دارد و مستلزم زمانی نسبتاً طولانی است و می تواند به ثبت و جاودانه شدن بخش هایی از عظمت گذشته و پایمردی، ایثار، همت، اراده و صبر مردمان نقش آفرین آن بینجامد.

این سرزمین علاوه بر اینکه حوادث و وقایع بزرگ و جلوه های عظیمی از روحیه مبارزه و حفظ ارزش های مادی و معنوی مردمانش را در خزانههای تاریخ خود به یادگار گذاشته به حفاظت از صندوقچه هایی از نمادها و یادمان های اقوام مختلف این سرزمین پرداخته است که هر کدام از آنها با ویژگی های قومی و باورهای قدرتمند ملی از حوادث شکل گرفته درصحنه تاریخ این سرزمین به دور نبوده و در جایگاه خود ایفاگر نقشی بوده اند.

در میان صندوقچه هایی از این جنس صندوقچه متعلق به گذشته ایرانیان ارمنی، که قرن های متمادی است گوشه ای از خزانه تاریخ این سرزمین را به خود اختصاص داده، مسلماً، علاوه بر ارزش های فرهنگی و تمدنی خویش از منظر تاریخی جایگاه ویژه ای در عرصه پژوهش داراست.

نگاهی هر چند گذرا به تاریخ دو ملت ایرانی و ارمنی به وضوح این مطلب را به اثبات می رساند که تاریخ این دو قوم همواره در پیوند مستقیم با یکدیگر بوده و در جای جای گذشته این دوملت همواره می توان نقش هایی از حضور هریک را به گونه ای محسوس درک کرد. این پیوندها باعث حضورچشمگیرتر و مؤثرتر ارمنیان در عرصه خدمات فرهنگی و تمدنی، به ویژه، از دوره حکومت صفوی گردید و در دوره های بعدی به شکلی برجسته تر در عرصه حوادثی چون نهضت مشروطه خواهی و انقلاب اسلامی جلوه گر شد.

ایرانیان ارمنی با تعلقات و سرشت وفاداری ملی خویش همواره در مسیر مقدس صیانت از ارزش های مادی و معنوی سرزمینشان فعال بوده و و برای حفظ دیوارهای عظیم و مستحکم آن در کنار دیگر هم وطنان خویش از سپر قرار دادن قلب های خود در برابر تیر زهرآلود بداندیشان ابایی نداشته اند. شهدای ارمنی جنگ تحمیلی، که با دلاوری، جان خود را برای دفاع از مرزهای گسترده این سرزمین فدا کردند، خود گواه بارزی هستند براین مدعا و در این شماره از پیمان نیز سرفصلی، هرچند مختصر، به این عزیزان اختصاص داده شده است. اگر چه این بررسی مختصر درقبال رشادت ها و از خود گذشتگی های آن مردان بی همتا بسیار ناچیز است، فرصتی است برای یادآوری گوشه ای از ایثارگری آنانی که حفاظت از ارزش های والای سرزمین شان را به هر تعلق خاطر دیگری ترجیح دادند و نام خود را به منزله شهید جاودانه ساختند.

در شماره حاضر، رویکرد اساسی پیمان به بخش هایی ازتاریخ مجلس شورای اسلامی و چگونگی حضور ارمنیان در آن است که رویکردی تاریخی و پژوهشی را شامل بوده و ادامه مباحث شماره 48 پیمان، در ارتباط با روند حضور ارمنیان در مجلس می باشد. از آنجایی که این مبحث در حوزه تاریخ معاصر جای می گیرد اهمیت تاریخ شفاهی و این شیوه از تاریخ نگاری در خصوص آن بیشتر درخور توجه است. بر این اساس، در یکی از مباحث اصلی با حضور چند تن از نمایندگان منتخب ارمنیان در مجلس شورای اسلامی بعد از تفسیر اهمیت و جایگاه تاریخ شفاهی و در قالب گفت و گوهایی صمیمانه اقدام به ثبت بخش هایی از سرگذشت، چگونگی حضور، خدمات و خاطرات آنها در مجلس شورای اسلامی کرده ایم تا بدین ترتیب، گامی مثبت در جهت حفظ بخش هایی از تاریخ مجلس شورای اسلامی برداشته باشیم.

در بخش های دیگری از این شماره، در ضمن بررسی چگونگی حضور ارمنیان در مجلس شورای اسلامی، به بازگویی گوشه هایی از حیات، تفکر و فعالیت  های دو تن از نمایندگان پیشین ارمنیان در مجلس پرداخته ایم که اکنون در قید حیات نیستند و کوشیده ایم تا به ثبت جنبه هایی از زندگی پربار آنان بپردازیم.

در این شماره از پیمان علاوه بر موارد ذکر شده، بخش هایی از نطق های نمایندگان منتخب ارمنی نیز که مسلماً از اهمیت تاریخی خاصی برخوردارند، ارائه شده.

در روند این رویکرد پژوهشی از همراهی و همیاری دوستان گران قدری برخوردار بوده ایم که حضور هریک از آنها در ارتقای سطح علمی مجموعه حاضر مؤثر بوده است. بر خود لازم می دانیم از تمامی نمایندگان منتخب ارمنی، که با حضور و یا قلم خویش در راه ثبت بخش هایی از تاریخ مجلس شورای اسلامی مارا یاری دادند؛ از جناب آقای دکتر علی ططری، مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، که علاوه بر ارائه مقالاتی وزین و در خور توجه با در اختیار گذاشتن تصاویر موجود در مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی بی دریغ به همراهی با پیمان همت گماشتند؛ آقای کورش نوروز مرادی، مدیر اجرایی و دبیر تحریریه فصلنامه پیام بهارستان، که طی دو گفت و گو با نمایندگان منتخب ارمنی ما را همراهی کردند؛ از همکاران دلسوزمان در روزنامه آلیک، که در ارائه بخش هایی از بایگانی مطالب و تصاویر موجود دریغ نورزیدند؛ و نیز مسئولان محترم موزه اسقف اعظم آرداک مانوکیان، برای ارائه بخش هایی از تصاویر مجموعه حاضر، کمال سپاس و قدردانی را ابراز داریم.

فصلنامه فرهنگی پیمان امید دارد که با ارائه بخش هایی ازچگونگی حضور ایرانیان ارمنی در مجلس شورای اسلامی گامی مؤثر در جهت حفظ و صیانت از تاریخ مجلس برداشته باشد.