|
اشاره  رونمایی کتاب اقدام شرم آوردر حضور دکتر تانر آکچام، نویسندۀ کتاب دکتر تانر آکچام،[1] نامی آشنا برای ارمنیان جهان است، تاریخ دان و جامعه شناس ترک تباری که با شجاعت کشتار ارمنیان را در 1915م، به دست دولت ترکیۀ عثمانی، نژادکشی نامید و خواستار احقاق حق ارمنیان از سوی دولت ترکیه شد. آکچام نژادکشی ارمنیان را مسئله ای خاص ارمنیان و ترک ها نمی داند بلکه اعتقاد دارد که این یک مسئلۀ جهانی است زیرا همان گونه که تجربه های بعدی نشان داد عواقب آن دامن گیر کل بشریت شد و تا زمانی هم که این نژادکشی از سوی جوامع بین المللی پذیرفته و محکوم نشود شاهد جنایاتی دیگر علیه بشریت خواهیم بود، جنایاتی مانند کشتار فلسطینیان در غزه. دکتر تانر آکچام در 1953م، در روستای اولچک،[2] از توابع آرداهان[3] متولد شد. پدرش دورسون[4] و مادرش پریهان[5] نام داشت. آکچام در دانشگاه فنی خاورمیانه، آنکارا، در رشتۀ اقتصاد تحصیل کرد و در 1976م از این دانشگاه فارغ التحصیل شد. در 1975م به دلیل تألیف مقالاتی در یکی از روزنامه های اصلاح طلب چپ گرا به جرم اشاعۀ کمونیسم و دفاع از کردهای شورشی به دادگاه احضار شد. آکچام را در مارس 1976م دستگیر و پس از محاکمه در 1977م به نه سال حبس محکوم کردند اما او در 12 مارس همان سال از زندان گریخت و به آلمان رفت. او سال ها به صورت پناهنده در آلمان زندگی کرد و از 1988م در مؤسسۀ تحقیقات اجتماعی هامبورگ وابسته به بخش جامعه شناسی، به منزلۀ محقق شروع به فعالیت کرد. او در این سال ها همچنین به تحصیل در رشتۀ جامعه شناسی پرداخت و در 1995م با درجۀ دکتری از دانشگاه هان اور[6] هامبورگ فارغ التحصیل شد. عنوان پایان نامۀ وی (( جنبش ملی ترکیه و نژادکشی ارمنیان در دادگاه های نظامی استانبول طی 1919ـ1922م)) [7] و موضوع اولیۀ تحقیق او (( تاریخ خشونت سیاسی و شکنجه در اواخر دوران عثمانی و سال های اولیۀ جمهوری ترکیه)) [8] بود. آکچام از 1990م تحقیقات خود را بر روی ملی گرایی ترک و نژادکشی ارمنیان متمرکز ساخت و تا کنون یازده کتاب و چندین مقاله در این خصوص منتشر کرده است.
آکچام با نگارش کتاب مسئلۀ ارمنی و هویت ملی ترک، در 1992م، اولین شخصیت دانشگاهی ترک تباری بود که دربارۀ این موضوع ممنوعه در ترکیه مطلبی را به چاپ رساند. این کتاب شش بار تجدید چاپ و به زبان های ارمنی، روسی و عربی ترجمه شده است. سه سال پس از چاپ این کتاب، سخنرانی آکچام در گردهمایی بین المللی نژادکشی، در ایروان، با موضوع ((ملی گرایی ترک و نژادکشی ارمنیان)) ،[9] اولین مورد شناسایی قتل عام ارمنیان از سوی نویسنده ای ترک در یک مجمع عمومی بود. آکچام با چاپ کتاب از امپراتوری تا جمهوری(2004م)عقاید خود را در مورد قتل عام ارمنیان به مخاطبان انگلیسی زبان منتقل ساخت. کتاب اقدام شرم آور(2006م)، از مهم ترین آثار آکچام و موضوع پایان نامۀ دکترای وی است. این کتاب شهرتی جهانی برای آکچام به ارمغان آورد و تا امروز به زبان های یونانی، رومانیایی، آلمانی، اسپانیایی، فرانسه و اخیراً فارسی ترجمه و منتشر شده. کتاب دیگر دکتر آکچام در این زمینه کتابی است با عنوان مسئلۀ ارمنی حل شده است که در 2008م منتشر و تا کنون پنج بار تجدید چاپ شده است. او همچنین کتاب کشتارها و تبعیدها، پروتکل های دادگاه های نظامی استانبول (2009م) را با همکاری واهاگن دادریان، استاد دانشگاه و تاریخ دان ارمنی به رشتۀ تحریر درآورد و آخرین کتاب وی نیز با نام نوشتارهایی دربارۀ سال 1915(2010م) مراحل چاپ دوم را سپری می کند. در 2007م کانون وکلای ارمنیان جایزۀ آزادی هراند دینک را تحت عنوان قهرمان بیان واقعیت تاریخی در مورد نژادکشی ارمنیان و مدافع شجاع آزادی و آزادی بیان،[10] به تانر آکچام اهدا کرد. آکچام همچنین به دلیل روابط بین فرهنگی و نژادی از سوی دانشگاه هاروارد و مجلس قانون گذاری ماساچوست مورد تقدیر قرار گرفت. همچنین در 24 آوریل 2005م، در مراسم معرفی شهردار ماساچوست، که هم زمان با نودمین سالگرد نژادکشی ارمنیان بود، فعالیت های آکچام و دیگر دانشگاهیان ترک تبار همفکر او به منزلۀ قدمی مهم به سوی حقیقت، عدالت و سازش مورد تقدیر قرار گرفت. آکچام پیش از آغاز به تدریس در دانشگاه کلارک امریکا، در سمت استاد مهمان، در رشتۀ تاریخ، در دانشگاه مینه سوتا و میشیگان، در مرکز تحقیقات ارمنی، تدریس می کرد. او هم اکنون استاد دانشگاه کلارک و نیز عضو هیئت تحریریۀ مجلۀ مطالعات نژاد کشی و جلوگیری از آن[11] متعلق به انجمن بین المللی محققان نژادکشی[12] است. برخی از مهم ترین کتاب های آکچام عبارت اند از: ـ شکنجه بس است؛ مارکسیسم و حقوق بشر(1991م). İşkenceyi Durdurun: İnsan Hakları ve Marksizm, Istanbul: Ayrıntı Yayınları, 1991. ـ خشونت و شکنجه در فرهنگ سیاسی ما (1992م). Siyasi kültürümüzde zulüm ve iskence, Istanbul: Iletisim, 1992. ـ مسئلۀ ارمنی و هویت ملی ترک (1992). The Armenian Question and Turkish National Identity, Istanbul: Iletisim, 1992. ـ بازنگری بر مدرنیته و هویت ملی در ترکیه (1997م). Rethinking Modernity and National Identity in Turkey, Washington: Near East University of Washington, 1997. ـ حقوق بشر و مسئلۀ ارمنی؛ از زمان حزب اتحاد و ترقی تا جنگ استقلال (1999م). Insan haklari ve Ermeni sorunu: Ittihat ve Terakki’den Kurtulus Savasina, Istanbul: Imge Kitabevi, 1999. ـ گفت و گو پیرامون یک گسستگی بین المللی؛ مقالاتی در جهت گفت و گوی متقابل ترک ها ـ ارمنی ها (2001م). Dialogue across an international divide: Essays towards a Turkish – Armenian dialogue, Massachusett: Zoryan Institute, 2001. ـ از امپراتوری تا جمهوری؛ ناسیونالیسم ترکی و نژادکشی ارمنیان(2004م). From Empire to Republic: Turkish Nationalism and the Armenian Genocide, London: Zed Books, 2004. ـ اقدام شرم آور؛ نژادکشی ارمنیان و مسئلۀ مسئولیت پذیری ترکیه(2006م). A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility, London:Metropolitan Books, 2006. ـ مسئلۀ ارمنی حل شده است؛ سیاست علیه ارمنیان طی سال های جنگ بر اساس مدارک عثمانی (2008م). The Armenian Issue is Resolved: Policies Towards Armenians During the War Years, Based on Ottoman Documents, Istanbul: Iletisim, 2008. ـ کشتارها و تبعیدها، پروتکل های دادگاه های نظامی در استانبول؛ محاکمۀ حزب اتحاد و ترقی (2009م). Tehcir ve Tekstil Divan-i Harbi Orfi Zabitalari: ittihad ve tarakkinin Yargilanmasi, Istanbul: Bilgi University, 2009. ـ نوشتارهایی دربارۀ سال 1915 (2010م). 1915 Yazıları, Istanbul: Iletisim, 2010. *** در 2 تیر 1389، در انجمن ارمنیان تهران، به همت شورای خلیفه گری ارمنیان تهران و هیئت برگزارکنندۀ نود و پنجمین سالگرد نژادکشی ارمنیان، مراسمی به مناسبت رونمایی کتاب اقدام شرم آور، اثر تانر آکچام، به ترجمۀ بابک واحدی و محسن قائم مقامی، برگزار شد. در این مراسم، که با حضور دکتر آکچام، نویسنده و بابک واحدی، یکی از مترجمان کتاب، پربارتر شده بود، گریکور آراکلیان، سفیر جمهوری ارمنستان در ایران و اعضای سفارت ارمنستان، روبرت بگلریان، نمایندۀ ارمنیان اصفهان و جنوب ایران در مجلس شورای اسلامی به همراه تنی چند از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، دکتر آیدا هوانسیان، رئیس شورای خلیفه گری ارمنیان تهران، شماری از نمایندگان شورای خلیفه گری، جمعی از روحانیان کلیسای ارمنی، اعضای هیئت تحریریۀ روزنامۀ آلیک و فصلنامۀ پیمان، اعضای هیئت مدیرۀ مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور، جمعی از روزنامه نگاران، منتقدان، روشنفکران و اندیشمندان فارسی زبان و ارمنی و همچنین دوستان و همراهان همیشگی مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور حضور داشتند.  روبرت مارکاریان در این نشست روبرت مارکاریان، مجری مراسم، پس از عرض خیر مقدم و تشکر از حاضران برای شرکت در این مراسم، سخنان خود را با ارائۀ شرح حالی کوتاه از زندگی و فعالیت های تانر آکچام و توضیحاتی مختصر در مورد کتاب اقدام شرم آور آغاز کرد. ایشان در شرح کتاب اقدام شرم آور گفتند: (( کتاب اقدام شرم آور: نسل کشی ارمنیان و مسئلۀ مسئولیت پذیری ترکیه، اثر دکتر تانر آکچام، تاریخ دان برجستۀ ترک تباری، است که شورای خلیفه گری ارمنیان تهران افتخار رونمایی از ترجمۀ فارسی آن را در حضور نگارندۀ اثر دارد. این کتاب اولین اثر دانشگاهی به قلم تاریخ دانی ترک محسوب می شود که به طور مبسوط به بررسی دلایل نسل کشی، روش های به کار گرفته شده از سوی دولت عثمانی برای اجرای آن، نقد و گفتمان و سیاست انکار ترکیه پرداخته است. اگرچه کتاب به طور جزیی مراحل برنامه ریزی نسل کشی و اجرای آن را شرح می دهد لیکن اهمیت اصلی آن در طرح مباحث مهم حول سیاست انکار ترکیه است. کتاب نشان می دهد که چگونه بررسی مسئلۀ نژادکشی ارمنیان در ترکیه، در سایۀ ضرورت مطروحه برای حفظ استقلال دولت ـ ملت ترکیه و حفظ تمامیت ارضی به حاشیه رانده شده است. در واقع، این کتاب به بررسی مفهومی تناقضات موجود میان اندیشۀ استقلال دولت ملت (اصل عدم مداخله در امور داخلی) و مسئلۀ برخورد با دولتمردان ناقض حقوق بشر پرداخته و این برهه از تاریخ ترکیه را به منزلۀ مثالی از این تناقض مطرح می کند. کتاب اقدام شرم آور در 2007م برندۀ جایزۀ کتاب مینه سوتا شد. اورهان پاموک، برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات در 2006م، در تجلیل از این کتاب گفته است: ,در آینده هیچ بحثی در حوزۀ تاریخ، بدون به حساب آوردن این کتاب فوق العاده، امکان پذیر نخواهد بود،. نقدهای مثبت فراوانی نیز، از سوی نشریات شناخته شده در حوزۀ نقد کتاب، مانند نیویورکر،[13] نیویورک تایمز بوک ریویو،[14] اکونومیست،[15] پابلیشرز ویکلی[16] و غیره در خصوص این کتاب ارزنده منتشر شده است. امروز، حضور دکتر آکچام در این محفل نه تنها به دلیل سابقۀ دانشگاهی ایشان در حوزۀ مطالعات نژادکشی بلکه به دلیل شهرت جهانی ایشان در مبارزه برای آزادی بیان و حقوق بشر افتخاری بزرگ برای ماست. هیئت برگزار کنندۀ نود و پنجمین سالگرد نژادکشی ارمنیان امید آن دارد تا با همراهی شما سروران گرامی از فعالیت آکادمیسینی برجسته تقدیر کند که برای آگاهی بخشی به عموم به منظور درک اهمیت لزوم مواجهه با گذشتۀ تاریخی و پذیرش آن از هیچ کوششی دریغ نکرده است.  روبرت بگلریان ,در دنیای پر از تنش امروزی، که دنیای دژخیمان و مجرمان است، وظیفۀ متفکران است که حامی دژخیمان نباشند، (آلبر کامو))) . در ادامه، اولین سخنران برنامه، آقای روبرت بگلریان، نمایندۀ ارمنیان اصفهان و جنوب ایران در مجلس شورای اسلامی، به ایراد سخنرانی ای کامل و گویا در خصوص نژادکشی ارمنیان، علل و عواقب آن پرداختند که متن کامل سخنرانی ایشان تحت عنوان سرمقاله در همین شماره به چاپ رسیده است. در قسمت بعدی برنامه از دکتر تانر آکچام، نویسندۀ کتاب، برای ایراد سخنرانی در مورد کتاب و اهداف و انگیزه هایی که سبب شده تا ایشان چنین مسئلۀ حساسی را برای مطالعات و تحقیقات خود برگزینند دعوت به عمل آمد. قابل ذکر است که بابک واحدی، از مترجمان کتاب اقدام شرم آور، به طور هم زمان سخنان ایشان را برای حضار ترجمه می کردند. متن کامل سخنان دکتر آکچام نیز با ترجمۀ گریگور قضاریان، از همکاران فصلنامۀ پیمان، در پایان گزارش ارائه شده است. پس از سخنان دکتر آکچام شاهد هنرنمایی هنرمندان جوان ارمنی، تما و تنی هاکوپیان بودیم که با اجرای قطعات زیبای موسیقی ارمنی گرمای خاصی به مجلس بخشیدند. آخرین سخنران مراسم خانم دکتر آیدا هوانسیان، رئیس شورای خلیفه گری ارمنیان تهران، بودند. ایشان در ابتدا از مهمانان حاضر در سالن برای حضور در این مراسم و همچنین از دکتر آکچام به دلیل فعالیت ها و تحقیقات ارزشمندشان در زمینۀ نژادکشی ارمنیان و حضورشان در این مراسم تشکر کردند و گفتند:  دکتر تانر آکچام (( وظیفۀ نخست خود می دانم که از پروفسور آکچام به دلیل کار بسیار ارزنده ای که در پیش گرفته و انجام می دهند و نیز برای حضورشان در این مجلس صمیمی و سخنانی که ایراد کردند، با وجود اینکه برخی از قسمت های آن بسیار درد آور بود اما بسیار به دل نشست، تشکر کنم. همچنین می خواهم از شما حضار محترم، که در این روز گرم تابستانی قدم رنجه کرده و در این مراسم شرکت کرده اید تشکر و قدردانی کنم زیرا این حضور گواه تعهد شما به تاریخ، حقیقت و حقایق تاریخی و تأکیدی بر لزوم بازگو کردن حقایق تاریخی بدون سرپوش گذاشتن یا تحریف آن است. طبیعتاً دولت ترکیه هم نمی تواند همیشه در پشت پردۀ انکار و تزویر زندگی کند. طبیعتاً دولت ترکیه نمی تواند تا ابد به مردم خود دروغ بگوید و تاریخ را تحریف کند زیرا تاریخ را نمی توان دوباره نوشت یا آن را به دلخواه تغییر داد. تاریخ، تاریخ است. اگرچه گاهی برخی از ملت ها، به هر دلیلی، سعی می کنند از تاریخ خود دور شوند اما گذشتن از تاریخ ممکن نیست. تاریخ باری است که به ناچار بر دوش همۀ ملت هاست. در تاریخ بسیاری از ملت های کهن جهان شاهد صفحات تلخ و تاریک هستیم اما تنها ملت ها و دولت هایی که به رشد سیاسی و اجتماعی رسیده اند می توانند بدون پیش داوری، آگاهانه و واقع بینانه تاریخ خود را بخوانند، اشتباهات خود را اذعان کنند، به افتخارات خود ببالند و افتخارات آینده را بر پایۀ این مبنا برنامه ریزی کنند.  دکتر آیدا هوانسیان حقایق تاریخی وقایع تاریخی ای هستند که اتفاق افتاده اند نیازی نیست که ملت ها تا ابد بار اشتباهات خود را بردوش کشند بلکه تنها کافی است اشتباهات خود را بپذیرند، شرم تاریخی را به کناری گذارند و خود را از اسارت تاریخ رها کنند. ملت و مردم ترکیۀ امروز مسئولیتی بابت آنچه اجداد و پیشینیانشان مرتکب شده اند ندارند اما دولت ترکیه، طبق حکم قانون حقوق بین الملل، وارث و مسئول اعمال دولت های پیشین خود است و اولین، ابتدایی ترین و مهم ترین وظیفۀ اخلاقی هر دولتی گفتن حقایق به ملت خود است. فکر می کنم هیچ دلیلی وجود ندارد که ارمنیان و ترک ها نتوانند روزی به نوعی تفاهم و مسالمت دست یابند اما لازمۀ رسیدن به این تفاهم و مسالمت شکستن دیوار تحریف، دروغ و فریبی است که دولت ترکیه سال هاست در پس آن پنهان شده و حقیقت را از مردم خود هم پنهان می کند. انسان های وارسته ای مانند دکتر آکچام و اندیشمندان و روشنفکران دیگری مانند ایشان این شهامت را داشته اند که این دیوار سکوت، تحریف و دروغ را بشکنند. بدیهی است که ما، مردم ارمنی و ملت ارمنی، از این کار ایشان بسیار سپاسگزاریم و بر آن ارج می نهیم اما خدمات و جان فشانی های تانر آکچام و همراهان و همفکران ایشان، که به بازگو کردن و روشنگری تاریخ ترکیه پرداخته اند، بیش از آنکه خدمت به مردم ارمنی باشد خدمت به جهان و جهانیان است، خدمت به مردم ترکیه است زیرا حق دانستن این حقایق تاریخی از آنها دریغ شده و می شود. این کار نوعی خدمت به حقیقت است. خدمت به تاریخ است. من از این بابت نه تنها به منزلۀ یک ارمنی بلکه به منزلۀ یک انسان و به منزلۀ عضوی از ملتی که خود از اعضای این جامعۀ جهانی است از ایشان و همراهانشان سپاسگزاری می کنم و از ایشان دعوت می کنم تا به همراه هم این کتاب ارزشمند را رونمایی کنیم)) . پس از رونمایی کتاب، توسط دکتر آکچام و دکتر هوانسیان، مراسم با اجرای مجدد قطعاتی از موسیقی ارمنی ادامه یافت. در پایان مراسم، دکتر آکچام کتاب های هدیه شده به مهمانان را امضا کردند و پذیرایی مختصری نیز از سوی هیئت برگزار کنندۀ مراسم از مدعوین به عمل آمد. پی نوشت ها: Taner Akcham 1ـ Ölçek/Olchek 2ـ Ardahan 3ـ Dursun 4ـ Perihan 5ـ University of Hannover 6ـ Turkish National Movement and the Armenian Genocide Against the Background ofthe Military Tribunals in Istanbul 7ـ Between 1919 and 1922. history of political violence and torture in late Ottoman and early Republican Turkey.8ـ Turkish nationalism and the Armenian Genocide 9ـ a champion of historical truth about the Armenian Genocide and for his courageous defense of liberty and free speech. 10ـ Genocide Studies & Prevention 11ـ International Association of Genocide Scholars 12ـ The NewYorker 13ـ The New York Times Book Review 14ـ The Economist 15ـ Publishers Weekly 16ـ |
فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 51
|
