به مناسبت چهارصدمین سال مهاجرت ارامنه به ایران و صدمین سال فعالیت هنرمندان ارمنی در سینمای ایران، دومین نمایشگاه فصلی موزهٔ سینما با موضوع ‹‹ارامنه و سینمای ایران›› با حضور هنرمندان ارمنی، عصر جمعه ۲۰ تیر ۱۳۸۳ (۹ ژوئیه۲۰۰۴) در سالن تازه تأ سیس موزهٔ سینما در تهران افتتاح شد.

به همین مناسبت هفته ای تحت عنوان هفتهٔ ارامنه ٔسینمای ایران نامگذاری شد که هر شب آن به موضوعی اختصاص یافت. در شب افتتاحیه، کامران ملکی، مدیر روابط عمومی خانهٔ سینما، در سخنانی گفت: ‹‹خوشحال هستیم که دومین نمایشگاه فصلی سینمای ایران برای اولین بار در تاریخ کشورمان به ارامنه و سینمای ایران اختصاص دارد».

وی با اشاره به این که وقتی تصمیم به چنین کاری گرفته شد، گمان نمی رفت که فعالیت ارامنه در سینمای ایران چنین عمقی داشته باشد، گفت: ‹‹ هر روزی که می گذشت، هر اتفاق جدیدی که می افتاد و هر هدیه ای که از جانب ارامنهٔ محترم در اختیار این نمایشگاه قرار می گرفت، سرفصل جدیدی را در تاریخ سینمای کشورمان باز می کرد و ما واقعاً بر این عقیده هستیم که از این لحظه به بعد، یعنی از شروع نمایشگاه فصلی موزهٔ سینما، باید حضور ارامنه در سینمای ایران مجدداً نوشته شود و تا الان هر چیزی که از حضور ارامنه در سینمای ایران خوانده ایم یا شنیده ایم اصلاً آن چیز واقعی نبوده که در حال حاضر ما با آن روبه رو هستیم».

سپس از عزت الله انتظامی، رئیس هیئت مدیرهٔ موزهٔ سینما، برای ایراد سخنانی دعوت به عمل آمد. وی از ارامنهٔ سینمای ایران یاد کرد و تاریخچهٔ فعالیت هنرمندان ارمنی در سینمای ایران را فهرست وار برشمرد و گفت: ‹‹ارامنه بهره برداری از این هنر ـ صنعت را به عهده داشتند؛ از جمله نخستین فیلم های مستند سیاحتی را فیلمبرداری کردند: ژرژ اسماعیلوف؛ در سال۱۲۸۸ ش نخستین سالن سینما را (به شیوهٔ امروزی) در شهرستان ها راه اندازی کردند: سینما سولی در تبریز؛ سال۱۲۹۶ ش توسط آلک ساکینیان، نخستین آموزشگاه سینمایی را تأ سیس کردند: مدرسهٔ آرتیستی سینما؛ سال ۱۳۰۹ ش توسط آوانس اوهانیانس، نخستین فیلم های داستانی را ساختند: آبی و رابی (۱۳۰۹ش) و حاجی آقا، آکتر سینما (۱۳۱۲ش)، هر دو به کارگردانی اوهانیانس؛ تعدادی از نخستین بناهای ویژهٔ نمایش فیلم را طراحی کردند: سینما دیانا (سپیدهٔ کنونی،۱۳۱۸ ش) و متروپل (رودکی کنونی،۱۳۲۴ ش)، توسط وارطان هوانسیان؛ نخستین طراحان جدی دیوارکوب و پلاکارد بودند: میشا گیراگوسیان و هایک اجاقیان؛ بخشی از نخستین استودیوهای معظم فیلمسازی را بنیان گذاشتند: دیانا فیلم، ساناسار خاچاطوریان در سال۱۳۲۹ ش، البرز فیلم، سیمیک کنستانتین، جانی باغداساریان و واهان ترپانچیان در سال۱۳۳۰ ش و آژیر فیلم ژوزف واعظیان در سال۱۳۳۶ ش؛ بادوام ترین نشریهٔ سینمایی را منتشر کردند: ستارهٔ سینمای پارویر گالستیان،۱۳۳۲ ـ ۱۳۵۷ش؛ پرفروش ترین فیلم ها را ساختند: آثار ساموئل خاچیکیان، از دختری از شیراز (۱۳۳۳ش) تا عقاب ها (۱۳۶۴ش)؛ رونق بخش حرفهٔ دوبله بودند: آلکس آقابابیان، با رواج کار دوبلهٔ فیلم های خارجی درایتالیا؛ پایه های فنی سینمای ایران را مستحکم کردند: گورگن گریگوریانس، روبیک منصوری، روبیک زادوریان…؛ از بنیانگذاران فیلم خانهٔ ملی ایران بودند: زاون هاکوپیان، در سال۱۳۳۷ ش؛ در زمرهٔ فیلمسازان موج نوی زمانهٔ خود بودند: آربی آوانسیان با فیلم چشمه (۱۳۵۱ش)… و پرافتخارترین فیلم تاریخ جشنوارهٔ فجر را عرضه کردند: پردهٔ آخر، واروژ کریم مسیحی، (۱۳۶۹ش)».

سپس دکتر آیدا هوانسیان، رئیس شورای خلیفه گری ارامنه، طی سخنانی گفت: ‹‹برای من موجب خوشبختی و افتخار است که فرصت صحبت در این مجلس، در این مکان و در این جمع را پیدا می کنم؛ در این مکان در موزهٔ سینمای ایران، و در خدمت کسانی که هّم و کوشش و خلاقیت هنری خود را وقف سازندگی و وقف خلق آثار هنری کرده اند، آثار هنری ای که امروز نام ایران را در صحنه های سینما در جهان به شایستگی مطرح می کنند. به عنوان یک ارمنی و به عنوان رئیس شورای خلیفه گری ارامنهٔ تهران بسیار مفتخر و خوشوقتم که درمجلسی حضور دارم که منظور از آن قدردانی از ارمنیانی است که در ایجاد، پیدایش و توسعهٔ سینمای ایران نقشی داشته اند. اما آنان بی تردید در این کار تنها نبوده اند. آنان جزئی از کل بوده اند و آنان با دوستانشان و با همکاران غیرارمنی خود ساختند، آنچه را که ساختند. همان گونه که جامعهٔ ارامنه در ایران جزئی از کل است، یکی از اقوامی است که خانوادهٔ بزرگ ایران را تشکیل می دهد. البته ما در خانه های خود به زبان دیگری صحبت می کنیم، البته برای عبادت به کلیسا می رویم، البته برای اغلب ایرانیان غیرارمنی دو کلمهٔ ارمنی و مسیحی مترادف به نظر می رسند و اغلب به تفاوت های قومی و فرهنگی ما توجه نمی شود یا از آن اطلاعی ندارند. اما صرف نظر از همهٔ این تفاوت ها، همان گونه که گفتم، ارمنیان یکی از اقوام سازنده خانوادهٔ بزرگ ایران هستند. بر خلاف آنچه تصور می رود که زندگی ارمنیان در ایران به چهارصد سال پیش برمی گردد، اما این چنین نیست؛ درخطه های شمال غربی ایران ارمنیان از دیرباز سکونت داشتند. ارمنیان جزیی از این مردم این سرزمین و تاریخ این سرزمین هستند، شاهد آن قره کلیسا، عبادتگاه ها و کلیساهای متعدد دیگری است که امروز در این شرایط توسط مقامات رسمی مملکتی مرمت و نگهداری می شوند و این در شرایطی است که در کشورهای همسایهٔ ما آثار فرهنگی و تاریخی اقوام دیگر نابود می شوند. به همین جهت و با توجه به همین سابقهٔ تاریخی که به نظر می رسد زنان و مردان ارمنی که به سینمای ایران خدمت کرده اند، زنان و مردان ارمنی که در معماری قدیمی و نوین ایران نقش مهمی داشته اند، خانواده های ارمنی که نام آنها در ایجاد صنعت بیمه و بانکداری در ایران مطرح می شود، به هیچ وجه غیرطبیعی و غیرعادی نیست؛ آنان ایرانی بودند و می بایست در زمینه های علمی، فرهنگی و هنری که در آن تخصص داشتند به این سرزمین خدمت می کردند جز این نمی بایست می کردند؛ خدمتی که می بایست به سرزمین خود، به زادگاه خود و کشوری که در فرهنگ آن عجین شده بودند می کردند. به همین دلیل من آنان را جزئی از کل می دانم و اجازه می خواهم که صحبت هایم را با یاد و قدردانی ازکلیهٔ کسانی که اعم از ارمنی یا غیرارمنی در پیدایش، توسعه و پیشرفت سینمای ایران خدمت کرده اند، ولی امروز در میان ما نیستند، به آنان که امروز در میان ما هستند و فعالیت می کنند و نام ایران را به شایستگی در سینمای ایران مطرح می کنند به پایان ببرم».

بعد از سخنان دکتر هوانسیان بخشی از فیلم در حال ساخت موزهٔ سینما با نام ارامنه و سینمای ایران کار کارگردان ارمنی ایرانی، خانم آناهید آباد، به نمایش درآمد.

برنامهٔ هفتهٔ فیلم ارامنه بدین قرار بود:

۲۰ تیرماه

شب ساموئل خاچیکیان

الف. نمایش بخش هایی از فیلم گفت وگوی خاچیکیان با موزهٔ سینما

ـ خاچیکیان به روایت خاچیکیان

ب. نمایش بخش هایی از فیلم های خاچیکیان

ـ دختری از شیراز (۱۳۳۳)

ـ چهارراه حوادث (۱۳۳۴)

ـ طوفان در شهر ما (۱۳۳۷)

ـ فریاد نیمه شب (۱۳۴۰)

ـ یک قدم تا مرگ (۱۳۴۰)

ـ دلهره (۱۳۴۱)

ـ ضربت (۱۳۴۳)

ـ خداحافظ تهران (۱۳۴۵)

ـ عقاب ها (۱۳۶۴)

ـ بلوف (۱۳۷۲)

۲۱ تیرماه

شب آوانس اوهانیانس

الف. نمایش کامل دومین فیلم صامت اوهانیانس

در مقام کارگردان، فیلمنامه نویس، تدوینگر و بازیگر

ـ حاجی آقا، آکتر سینما (۱۳۱۲)

نمایش این فیلم با تک نوازی پیانو توسط دکتر شاهین فرهت، همراه بود.

ب. نمایش بخش هایی از فیلم موزهٔ سینما

دربارهٔ مزار اوهانیانس (۱۳۷۵)

مدت نمایش: ۶۵ دقیقه

سخنران: خسرو دهقان.

۲۲ تیرماه

شب موسیقی فیلم

الف. نمایش بخشی از فیلم ماهی (۱۳۶۸)، با موسیقی آندره آرزومانیان.

ب. نمایش بخش هایی از فیلم های مستند بناهای صفوی (۱۳۴۰)، چهلستون (۱۳۴۸)، ایران سرزمین ادیان (۱۳۵۰)، مسجد شیخ لطف الله (۱۳۵۱)، معماری اسلامی ایران / دورهٔ تیموری و دورهٔ سلجوقی (۱۳۵۳)، اصفهان، شهر نور و زندگی (۱۳۵۴)، فیلم داستانی تنگسیر (۱۳۵۲)، با موسیقی لوریس چکناواریان.

ج. نمایش بخش هایی از فیلم های صبح روز چهارم (۱۳۵۱)، کندو (۱۳۵۴)، ذبیح (۱۳۵۴)، و نازنین (۱۳۵۵)، با موسیقی واروژان.

مدت نمایش: ۴۵ دقیقه

سخنرانان: لوریس چکناواریان و دکتر شاهین فرهت.

۲۳ تیرماه

شب ارامنه و هنرهای ایران

الف. بخش هایی از مجموعه فیلم های معماری ایران:

ـ کلیساهای ایران (۱۳۷۱)

مدت نمایش: ۲۲ دقیقه

سخنران: آیدین آغداشلو.

۲۴ تیر ماه

شب فیلم های کوتاه

الف. مجموعه ای از فیلم کوتاه داستانی، مستند و انیمیشن.

ـ دیرهای ارامنه (۱۳۵۵)، ساختهٔ آرتم اوهانجانیان

ـ آنونس حاجی واشنگتن (۱۳۷۷، علی حاتمی)، ساختهٔ خاچیک

ـ خاج شویان (۱۳۶۰)، ساختهٔ زاون قوکاسیان، تهیه کننده: وارطان آنتانسیان

ـ گرفتار (۱۳۴۹) و حوزهٔ استحفاظی (۱۳۵۱)، ساختهٔ آراپیک باغداساریان

ـ سلندر (۱۳۶۲)، ساختهٔ واروژ کریم مسیحی

مدت نمایش: ۷۰ دقیقه

سخنرانان: روبرت صافاریان و محمد تهامی نژاد

۲۵ تیرماه

شب آربی آوانسیان

الف. نمایش کامل فیلم کوتا مستند لبئوس به نام تادئوس (۱۳۴۶)

ب. نمایش بخش هایی از نخستین فیلم داستانی آوانسیان: چشمه (۱۳۵۱)

مدت نمایش: ۳۵ دقیقه

سخنرانان: زاون قوکاسیان، روبرت صافاریان.

۲۶ تیرماه

شب بازیگران ارمنی

الف. نمایش بخش هایی از فیلم های داستانی سال های ۱۳۳۳ تا ۱۳۷۷ با شرکت بازیگران ارمنی

ـ دختری از شیراز (۱۳۳۳)، چهارراه حوادث (۱۳۳۴)، طوفان در شهر ما (۱۳۳۷)، و فریاد نیمه شب (۱۳۴۰)، با شرکت آرمان

ـ بن بست (۱۳۵۷)، با شرکت آپیک یوسفیان

ـ طوفان در شهر ما (۱۳۳۷)، و دلهره (۱۳۴۱)، با شرکت واهان آقامالیان

ـ بابا کرم (۱۳۴۹)، با شرکت آنوش

ـ خروس (۱۳۵۲)، با شرکت ایرن زازیانس

ـ پردهٔ آخر (۱۳۷۰)، و ناصرالدین شاه آکتور سینما (۱۳۷۱)، با شرکت ماهایا پطروسیان

ـ معرکه (۱۳۵۰)، با شرکت لُرتا و مانوئل ماروتیان

ـ شهر بزرگ (۱۳۴۱)، کلید (۱۳۴۱) و مردی در طوفان (۱۳۵۱)، با شرکت گریگوری مارک

ـ بودن یا نبودن (۱۳۷۷)، با شرکت لوریک میناسیان

ـ کمربند زرین (۱۳۴۹)، با شرکت هایک

ـ سوداگران مرگ (۱۳۴۱)، با شرکت ویکتوریا

ـ کلا غ (۱۳۵۷)، و سرزمین آرزوها (۱۳۶۷)، با شرکت آنیک شفرازیان

ـ آتش و خاکستر(۱۳۴۰)، و عروس دریا (۱۳۴۴)، با شرکت ویگن

مدت نمایش: ۵۵ دقیقه

سخنران: رضا کیانیان.