 موزه سینما به مناسبت چهارصدمین سال مهاجرت ارامنه به ایران و صدمین سال فعالیت هنرمندان ارمنی در سینمای ایران، دومین نمایشگاه فصلی موزهٔ سینما با موضوع ‹‹ارامنه و سینمای ایران›› با حضور هنرمندان ارمنی، عصر جمعه 20 تیر 1383 (9 ژوئیه2004) در سالن تازه تأ سیس موزهٔ سینما در تهران افتتاح شد. به همین مناسبت هفته ای تحت عنوان هفتهٔ ارامنه ٔسینمای ایران نامگذاری شد که هر شب آن به موضوعی اختصاص یافت. در شب افتتاحیه، کامران ملکی، مدیر روابط عمومی خانهٔ سینما، در سخنانی گفت: ‹‹خوشحال هستیم که دومین نمایشگاه فصلی سینمای ایران برای اولین بار در تاریخ کشورمان به ارامنه و سینمای ایران اختصاص دارد». وی با اشاره به این که وقتی تصمیم به چنین کاری گرفته شد، گمان نمی رفت که فعالیت ارامنه در سینمای ایران چنین عمقی داشته باشد، گفت: ‹‹ هر روزی که می گذشت، هر اتفاق جدیدی که می افتاد و هر هدیه ای که از جانب ارامنهٔ محترم در اختیار این نمایشگاه قرار می گرفت، سرفصل جدیدی را در تاریخ سینمای کشورمان باز می کرد و ما واقعاً بر این عقیده هستیم که از این لحظه به بعد، یعنی از شروع نمایشگاه فصلی موزهٔ سینما، باید حضور ارامنه در سینمای ایران مجدداً نوشته شود و تا الان هر چیزی که از حضور ارامنه در سینمای ایران خوانده ایم یا شنیده ایم اصلاً آن چیز واقعی نبوده که در حال حاضر ما با آن روبه رو هستیم».  ارامنه و سینمای ایران سپس از عزت الله انتظامی، رئیس هیئت مدیرهٔ موزهٔ سینما، برای ایراد سخنانی دعوت به عمل آمد. وی از ارامنهٔ سینمای ایران یاد کرد و تاریخچهٔ فعالیت هنرمندان ارمنی در سینمای ایران را فهرست وار برشمرد و گفت: ‹‹ ارامنه بهره برداری از این هنر ـ صنعت را به عهده داشتند؛ از جمله نخستین فیلم های مستند سیاحتی را فیلمبرداری کردند: ژرژ اسماعیلوف؛ در سال1288 ش نخستین سالن سینما را (به شیوهٔ امروزی) در شهرستان ها راه اندازی کردند: سینما سولی در تبریز؛ سال1296 ش توسط آلک ساکینیان، نخستین آموزشگاه سینمایی را تأ سیس کردند: مدرسهٔ آرتیستی سینما؛ سال1309 ش توسط آوانس اوهانیانس، نخستین فیلم های داستانی را ساختند: آبی و رابی (1309ش) و حاجی آقا، آکتر سینما (1312ش)، هر دو به کارگردانی اوهانیانس؛ تعدادی از نخستین بناهای ویژهٔ نمایش فیلم را طراحی کردند: سینما دیانا (سپیدهٔ کنونی،1318 ش) و متروپل (رودکی کنونی،1324 ش)، توسط وارطان هوانسیان؛ نخستین طراحان جدی دیوارکوب و پلاکارد بودند: میشا گیراگوسیان و هایک اجاقیان؛ بخشی از نخستین استودیوهای معظم فیلمسازی را بنیان گذاشتند: دیانا فیلم، ساناسار خاچاطوریان در سال1329 ش، البرز فیلم، سیمیک کنستانتین، جانی باغداساریان و واهان ترپانچیان در سال1330 ش و آژیر فیلم ژوزف واعظیان در سال1336 ش؛ بادوام ترین نشریهٔ سینمایی را منتشر کردند: ستارهٔ سینمای پارویر گالستیان،1332 ـ 1357ش؛ پرفروش ترین فیلم ها را ساختند: آثار ساموئل خاچیکیان، از دختری از شیراز (1333ش) تا عقاب ها (1364ش)؛ رونق بخش حرفهٔ دوبله بودند: آلکس آقابابیان، با رواج کار دوبلهٔ فیلم های خارجی درایتالیا؛ پایه های فنی سینمای ایران را مستحکم کردند: گورگن گریگوریانس، روبیک منصوری، روبیک زادوریان…؛ از بنیانگذاران فیلم خانهٔ ملی ایران بودند: زاون هاکوپیان، در سال1337 ش؛ در زمرهٔ فیلمسازان موج نوی زمانهٔ خود بودند: آربی آوانسیان با فیلم چشمه (1351ش)… و پرافتخارترین فیلم تاریخ جشنوارهٔ فجر را عرضه کردند: پردهٔ آخر، واروژ کریم مسیحی، (1369ش)». سپس دکتر آیدا هوانسیان، رئیس شورای خلیفه گری ارامنه، طی سخنانی گفت: ‹‹برای من موجب خوشبختی و افتخار است که فرصت صحبت در این مجلس، در این مکان و در این جمع را پیدا می کنم؛ در این مکان در موزهٔ سینمای ایران، و در خدمت کسانی که هّم و کوشش و خلاقیت هنری خود را وقف سازندگی و وقف خلق آثار هنری کرده اند، آثار هنری ای که امروز نام ایران را در صحنه های سینما در جهان به شایستگی مطرح می کنند. به عنوان یک ارمنی و به عنوان رئیس شورای خلیفه گری ارامنهٔ تهران بسیار مفتخر و خوشوقتم که درمجلسی حضور دارم که منظور از آن قدردانی از ارمنیانی است که در ایجاد، پیدایش و توسعهٔ سینمای ایران نقشی داشته اند. اما آنان بی تردید در این کار تنها نبوده اند. آنان جزئی از کل بوده اند و آنان با دوستانشان و با همکاران غیرارمنی خود ساختند، آنچه را که ساختند. همان گونه که جامعهٔ ارامنه در ایران جزئی از کل است، یکی از اقوامی است که خانوادهٔ بزرگ ایران را تشکیل می دهد. البته ما در خانه های خود به زبان دیگری صحبت می کنیم، البته برای عبادت به کلیسا می رویم، البته برای اغلب ایرانیان غیرارمنی دو کلمهٔ ارمنی و مسیحی مترادف به نظر می رسند و اغلب به تفاوت های قومی و فرهنگی ما توجه نمی شود یا از آن اطلاعی ندارند. اما صرف نظر از همهٔ این تفاوت ها، همان گونه که گفتم، ارمنیان یکی از اقوام سازنده خانوادهٔ بزرگ ایران هستند. بر خلاف آنچه تصور می رود که زندگی ارمنیان در ایران به چهارصد سال پیش برمی گردد، اما این چنین نیست؛ درخطه های شمال غربی ایران ارمنیان از دیرباز سکونت داشتند. ارمنیان جزیی از این مردم این سرزمین و تاریخ این سرزمین هستند، شاهد آن قره کلیسا، عبادتگاه ها و کلیساهای متعدد دیگری است که امروز در این شرایط توسط مقامات رسمی مملکتی مرمت و نگهداری می شوند و این در شرایطی است که در کشورهای همسایهٔ ما آثار فرهنگی و تاریخی اقوام دیگر نابود می شوند. به همین جهت و با توجه به همین سابقهٔ تاریخی که به نظر می رسد زنان و مردان ارمنی که به سینمای ایران خدمت کرده اند، زنان و مردان ارمنی که در معماری قدیمی و نوین ایران نقش مهمی داشته اند، خانواده های ارمنی که نام آنها در ایجاد صنعت بیمه و بانکداری در ایران مطرح می شود، به هیچ وجه غیرطبیعی و غیرعادی نیست؛ آنان ایرانی بودند و می بایست در زمینه های علمی، فرهنگی و هنری که در آن تخصص داشتند به این سرزمین خدمت می کردند جز این نمی بایست می کردند؛ خدمتی که می بایست به سرزمین خود، به زادگاه خود و کشوری که در فرهنگ آن عجین شده بودند می کردند. به همین دلیل من آنان را جزئی از کل می دانم و اجازه می خواهم که صحبت هایم را با یاد و قدردانی ازکلیهٔ کسانی که اعم از ارمنی یا غیرارمنی در پیدایش، توسعه و پیشرفت سینمای ایران خدمت کرده اند، ولی امروز در میان ما نیستند، به آنان که امروز در میان ما هستند و فعالیت می کنند و نام ایران را به شایستگی در سینمای ایران مطرح می کنند به پایان ببرم».
بعد از سخنان دکتر هوانسیان بخشی از فیلم در حال ساخت موزهٔ سینما با نام ارامنه و سینمای ایران کار کارگردان ارمنی ایرانی، خانم آناهید آباد، به نمایش درآمد. برنامهٔ هفتهٔ فیلم ارامنه بدین قرار بود: 20 تیرماه شب ساموئل خاچیکیان الف. نمایش بخش هایی از فیلم گفت وگوی خاچیکیان با موزهٔ سینما ـ خاچیکیان به روایت خاچیکیان ب. نمایش بخش هایی از فیلم های خاچیکیان ـ دختری از شیراز (1333) ـ چهارراه حوادث (1334) ـ طوفان در شهر ما (1337) ـ فریاد نیمه شب (1340) ـ یک قدم تا مرگ (1340) ـ دلهره (1341) ـ ضربت (1343) ـ خداحافظ تهران (1345) ـ عقاب ها (1364) ـ بلوف (1372) 21 تیرماه شب آوانس اوهانیانس الف. نمایش کامل دومین فیلم صامت اوهانیانس در مقام کارگردان، فیلمنامه نویس، تدوینگر و بازیگر ـ حاجی آقا، آکتر سینما (1312) نمایش این فیلم با تک نوازی پیانو توسط دکتر شاهین فرهت، همراه بود. ب. نمایش بخش هایی از فیلم موزهٔ سینما دربارهٔ مزار اوهانیانس (1375) مدت نمایش: 65 دقیقه سخنران: خسرو دهقان. 22 تیرماه شب موسیقی فیلم الف. نمایش بخشی از فیلم ماهی (1368)، با موسیقی آندره آرزومانیان. ب. نمایش بخش هایی از فیلم های مستند بناهای صفوی (1340)، چهلستون (1348)، ایران سرزمین ادیان (1350)، مسجد شیخ لطف الله (1351)، معماری اسلامی ایران / دورهٔ تیموری و دورهٔ سلجوقی (1353)، اصفهان، شهر نور و زندگی (1354)، فیلم داستانی تنگسیر (1352)، با موسیقی لوریس چکناواریان. ج. نمایش بخش هایی از فیلم های صبح روز چهارم (1351)، کندو (1354)، ذبیح (1354)، و نازنین (1355)، با موسیقی واروژان. مدت نمایش: 45 دقیقه سخنرانان: لوریس چکناواریان و دکتر شاهین فرهت. 23 تیرماه شب ارامنه و هنرهای ایران الف. بخش هایی از مجموعه فیلم های معماری ایران: ـ کلیساهای ایران (1371) مدت نمایش: 22 دقیقه سخنران: آیدین آغداشلو. 24 تیر ماه شب فیلم های کوتاه الف. مجموعه ای از فیلم کوتاه داستانی، مستند و انیمیشن. ـ دیرهای ارامنه (1355)، ساختهٔ آرتم اوهانجانیان ـ آنونس حاجی واشنگتن (1377، علی حاتمی)، ساختهٔ خاچیک ـ خاج شویان (1360)، ساختهٔ زاون قوکاسیان، تهیه کننده: وارطان آنتانسیان ـ گرفتار (1349) و حوزهٔ استحفاظی (1351)، ساختهٔ آراپیک باغداساریان ـ سلندر (1362)، ساختهٔ واروژ کریم مسیحی مدت نمایش: 70 دقیقه سخنرانان: روبرت صافاریان و محمد تهامی نژاد 25 تیرماه شب آربی آوانسیان الف. نمایش کامل فیلم کوتا مستند لبئوس به نام تادئوس (1346) ب. نمایش بخش هایی از نخستین فیلم داستانی آوانسیان: چشمه (1351) مدت نمایش: 35 دقیقه سخنرانان: زاون قوکاسیان، روبرت صافاریان. 26 تیرماه شب بازیگران ارمنی الف. نمایش بخش هایی از فیلم های داستانی سال های 1333 تا 1377 با شرکت بازیگران ارمنی ـ دختری از شیراز (1333)، چهارراه حوادث (1334)، طوفان در شهر ما (1337)، و فریاد نیمه شب (1340)، با شرکت آرمان ـ بن بست (1357)، با شرکت آپیک یوسفیان ـ طوفان در شهر ما (1337)، و دلهره (1341)، با شرکت واهان آقامالیان ـ بابا کرم (1349)، با شرکت آنوش ـ خروس (1352)، با شرکت ایرن زازیانس ـ پردهٔ آخر (1370)، و ناصرالدین شاه آکتور سینما (1371)، با شرکت ماهایا پطروسیان ـ معرکه (1350)، با شرکت لُرتا و مانوئل ماروتیان ـ شهر بزرگ (1341)، کلید (1341) و مردی در طوفان (1351)، با شرکت گریگوری مارک ـ بودن یا نبودن (1377)، با شرکت لوریک میناسیان ـ کمربند زرین (1349)، با شرکت هایک ـ سوداگران مرگ (1341)، با شرکت ویکتوریا ـ کلا غ (1357)، و سرزمین آرزوها (1367)، با شرکت آنیک شفرازیان ـ آتش و خاکستر(1340)، و عروس دریا (1344)، با شرکت ویگن مدت نمایش: 55 دقیقه سخنران: رضا کیانیان. |
فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 29
|
