|
کتاب ارمنستان، سرزمین تسخیر شده[2] از نخستین زندگی نامه های مستند شاهدان عینی نژادکشی ارمنیان است که در 1918 در نیویورک به چاپ رسیده. در این کتاب، آرشالویس(آرورا) ماردیگانیان،[3] دختری از اهالی چشمکاتزاگ،[4] از شهرهای ارمنی نشین ترکیۀ عثمانی، شرحی مفصل از اتفاقات وحشتناکی را که در طی نژادکشی از سر گذرانده است بازمی گوید. آرشالویس در چهارده سالگی در حرمسراهای مقامات تُرک و مردان قبایل کُرد مورد آزار و اذیت قرار می گیرد و وحشتناک تر از همه اینکه والدین، خواهرها و سه برادرش را، که با بی رحمی در جلوی چشمانش کشته می شوند، از دست می دهد. دو سال پس از این وقایع وحشتناک آرشالویس ماردیگانیان یا ژاندارک ارمنیان، لقبی که در ایالات متحدۀ امریکا به او دادند، در برابر تغییر مذهبش مقاومت کرد و از حرمسرای کمال افندی، ارباب ترکش، گریخت. در آغاز بهار 1917 پس از مدت ها سرگردانی به ارزروم، که قبلاً به اشغال نیروهای روسی در آمده بود، رسید. در ارزروم به مبلغان مذهبی امریکایی پناه برد و از طریق کمیتۀ امریکایی امداد به ارمنیان و سوری ها[5] به سن پطرزبورگ و از آنجا به نیویورک منتقل و در آنجا ساکن شد. علی رقم همۀ این مصائب ماردیگانیان محکم ایستاد. او رسالت داشت تا فجایعی را که در ترکیه در مورد ارمنیان اتفاق افتاده بود برای جهانیان بازگوید.  هتل پلازا در نیویورک مکانی که برای اولین بار فیلم حراج جان ها در آنجا به نمایش در آمد. کتاب ارمنستان، سرزمین تسخیر شده زمانی تکمیل شد که کمیتۀ امریکایی امداد به ارمنیان و سوری ها پیشنهاد ساخت فیلمی را بر اساس داستان این کتاب داد. بنابر توافق به عمل آمده مقرر شد همۀ درآمد حاصل از فروش فیلم، که به سی میلیون دلار می رسید، صرف کمک به شصت هزار کودک یتیم ارمنی ای شود که در شرق نزدیک گرد آمده بودند. در 1918، در استودیوی مترو گلدین مایر،[6] اسکار آپفل[7] فیلم صامت حراج جان ها را بر پایۀ خاطرات واقعی ماردیگانیان ساخت که در واقع نخستین فیلم ساخته شده در زمینۀ نژادکشی است. بیش از ده هزار ارمنی مقیم کالیفرنیای جنوبی، شامل دویست کودک نفی بلد شده، در این فیلم شرکت کردند. متن فیلم سه نسخه داشت. نسخۀ اولیه شامل 675 فریم و آخرین نسخۀ بازنگری شده دارای 537 فریم بود. کل فیلم را جیمز برایس،[8] رئیس کمیتۀ امریکایی امداد به ارمنیان و سوری ها، سفیر پیشین بریتانیای کبیر در امریکا و هنری مورگنتاوو،[9] سفیر امریکا در ترکیه (1913-1916) مورد بررسی قرار دادند و آن را عالی ارزیابی کردند. فیلم خصوصاً به این علت قابل توجه است که آرشالویس ماردیگانیان هم فیلمنامۀ آن را نوشته و هم در نقش اصلی آن بازی کرده. کمک او برای دقت در زمینۀ انتخاب لباس ها و خلق فضاها و چشم اندازها عالی بود. اسکار آپفل، کارگردان فیلم، با توجه به اهمیت سیاسی فراوان فیلم ماردیگانیان را برای بازی در نقش اول آن انتخاب کرد. او مطمئن بود شرکت ماردیگانیان در فیلم نه تنها برای یک ملت که برای کل بشریت جذاب است.  پوستر فیلم حراج جان ها فیلم پیش از نمایش افتتاحیه از سوی کمیتۀ ملی سینمای امریکا مجوز نمایش دریافت کرد. کمیتۀ مزبور در گزارش خود به کمیتۀ امریکایی امداد به ارمنیان و سوری ها اعلام کرد که این فیلم نه تنها دارای ارزش هنری، تاریخی، آموزشی و خبری است بلکه نمایانگر رنج های ملت ارمنی است که تأثیری عمیق بر جامعۀ امریکا خواهد گذاشت. فیلم حراج جان ها نخستین بار در 16 فوریۀ 1919، در هتل پلازا، در نیویورک با حمایت اولیور هریمن و جرج واندر بیت، از اعضای کمیتۀ امریکایی امداد به ارمنیان و سوری ها، به نمایش در آمد. هفت هزار تن از شخصیت های سرشناس نیویورک در نمایش افتتاحیۀ فیلم، که بلیت آن ده دلار بود، حضور یافتند. فیلم یک هفته به نمایش گذاشته شد و عواید آن برای کمک به کودکان یتیم ارمنی، که در شرق نزدیک به سر می بردند، فرستاده شد. ماردیگانیان در شهرهای بزرگی مانند نیویورک، سانفرانسیسکو و لوس آنجلس طی ملاقات هایی با مقامات و ساکنان این شهرها دربارۀ ستمگری های سبعانۀ ترکان عثمانی صحبت کرد. آپفل، در مورد فیلم می گویدکه فیلم حراج جان ها حاوی پیامی تاریخی است و آنها تلاش کرده اند تا صحنه ها و فضاهای فیلم را منطبق با واقعیت خلق کنند. او همچنین می گوید که مجبور بوده برخی از صحنه های فیلم را به خاطر اعمال غیر انسانی و شنیع عثمانی ها، که سبب آزردگی تماشاگران می شده، حذف کند، از جمله صحنه ای که در آن ناخن های روحانی ای سالخورده کشیده می شود. او می افزاید که از نظر او هیچ صحنه ای از این فیلم نباید حذف می شده. این فیلم نماد و یادبودی است از حقیقت و حذف صحنه هایی از آن یعنی تحریف تاریخ و این وحشتناک تر است. حراج جان ها در شهرهای بزرگ سیزده ایالت امریکا و چند کشور امریکای لاتین از جمله مکزیک و کوبا به نمایش درآمد. نمایش فیلم در همه جا موفق بود و به منزلۀ فیلمی دوران ساز شناخته شد. طی 19191920، آوازۀ این فیلم به اروپا نیز رسید. روزنامۀ سینمایی بایوسکوپ،[10] در لندن، در مقاله ای اهمیت و ارزش فراوان فیلم را خاطر نشان ساخت. روزنامه های دیگر انگلیسی از قبیل ایلوستریتد لندن نیوز[11] و مُرنینگ تلگراف[12] نیز خوانندگان را به تماشای آن ترغیب کردند.
حراج جان ها در دسامبر 1919 به انگلستان رفت لیکن مورد سانسور قرار گرفت. پس از مدت ها مذاکره با مقامات بریتانیایی سرانجام با کسب مجوز از اسکاتلندیارد به مدت سه هفته در تالار سلطنتی آلبرت هال به نمایش گذاشته شد اما مجدداً حین نمایش مورد سانسور قرار گرفت؛ برخی از عناوین تغییر کردند و چهار صحنه از فیلم حذف شد. در آغاز دهۀ 1920 کتاب خاطرات آرشالویس ماردیگانیان، ارمنستان، سرزمین تسخیر شده، نیز مورد سانسور قرار گرفت و به یکباره از کتابخانه های بریتانیا و امریکا جمع آوری شد. بیش از هشتاد سال پس از نمایش فیلم تاریخ نگاران سینما در جست و جوی فیلم بودند اما نتوانستند اثری از آن بیابند. در مورد مفقود شدن فیلم نظرات مختلفی شکل گرفت مانند اینکه فیلم به دست دزدان ربوده شده. نظر دیگر حاکی از آن است که این فیلم جزء محمولۀ کشتی ای به مقصد بندر باتومی بوده که در راه غرق شده. نسخۀ کامل فیلم 85 دقیقه بوده که متأسفانه از بین رفته. در 1994م قسمت هایی از فیلم با کمک های ادوارد گوزانلیان، [13] ارمنی ای از اهالی آرژانتین، کشف شد که یک نسخه از آن هم اکنون در موزۀ نژادکشی ارمنستان[14] نگه داری می شود. تمامی صحنه های فیلم دارای زیرنویس هایی به زبان های ارمنی، فرانسوی و انگلیسی است. فهرست کامل زیرنویس های اصلی فیلم در کتابخانۀ فرهنگستان هنرها و علوم سینمایی مارگارت هریک[15] نگه داری می شود. کتاب ارمنستان، سرزمین تسخیر شده در 1997 از سوی انتشارات اسکیرکرو[16] تجدید چاپ شد.
پی نوشت ها: 1- Auction of Souls or Memorial of Truth , Available: http://www.genocide-museum.am. 2 Ravished Armenia 3- (Arshaluys Mardiganian (Aurora 4- Chmshkatsag 5- American Committee for Armenian and Syrian Relief 6- Metro Goldwin Mayer Oscar Apfel 7- James Bryce 8- Henry Morgenthau 9- Bayoscop 10- The Illustrated London News 11- The Morning Telegraph 12- 13- Eduard Gozanlian 14- The Armenian Genocide Museum Institute 15- Margaret Herrick Library of the Academy of motion picture arts and sciences 16- Scarecrow Press |
فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 47
|
