دکتر کارو لوکاس

سال های مابین 2008 ـ 2010م دورۀ حزن انگیز سفرهای بدون بازگشت و غیرمنتظرۀ عزیزان جامعۀ ارمنیان ایران بود: نخست حادثۀ دردناک تصادف اتوبوس زائران ارمنی که از وان برمی گشتند و سپس، دهشتناک ترین واقعه از این سلسله وقایع دردناک؛ یعنی، حادثۀ سقوط هواپیمایی که به سوی ایروان پرواز کرد اما هرگز به مقصد نرسید.

در این برهۀ زمانی، شاهد از دست رفتن سه دانشمند برجستۀ جامعۀ ارمنیان ایران بودیم. در حادثۀ شوم سقوط هواپیما، دکتر لئون داویدیان درگذشت. پس از چند ماه، دکتر هاراطون (هارمیک) داویدیان، به طرز غیر منتظره ای، دار فانی را وداع گفت و سپس درگذشت دکتر کارو لوکاس حلقه ای دیگر به این زنجیره افزود.

بزرگی این ضایعه ها را، به خصوص، جمعی از ارمنیان ایران، که اقبال آن را داشته اند تا این سه دانشمند فرزانه را از نزدیک بشناسند، بیشتر احساس می کنند که نگارنده نیز در این مجموعه جای دارد. من زمانی از دانشجویان مرحوم دکتر کارو لوکاس بودم و درس تئوری شبکه های فازی[1] را در محضر استاد گذراندم. جلسات درس وی اغلب در ساختمان الکترونیک دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران تشکیل می شد و همیشه مملو از دانشجویان و علاقه مندان بود زیرا به غیر از دانشجویانی که با ایشان درس داشتند دانشجویان دیگر، کارشناسان و حتی دیگر اساتید، به عنوان مستمع آزاد، در کلاس استاد حاضر می شدند و من معمولاً مجبور می شدم پیش از شروع درس با عجله خود را به محل برسانم تا جایی مناسب پیدا کنم.

شخصیت ژرف انسانی، اندوختۀ پربار علمی و روش تدریس عالی وی سبب می شد تا موضوع درس به شیوه ای مفید و پر  ثمر و در محیطی گرم ارائه شود. چنین محیطی دانشجویان را بی اختیار وادار می ساخت تا سؤالات و نظرات خود را با توجیه ای اصولی درآمیزند و آنها را براساس مفاهیم علمی مطرح کنند. هیچ کس مایل نبود در برابر جذبۀ علمی استاد با اندیشه ای نسنجیده، سؤالات نپخته و بی تعمق به میدان آید. کارو لوکاس هم به سؤالات پیچیدۀ دانشجویان، در کمال صبر و حوصله و با لبخندی بر چهره، پاسخ می داد و معمولاً سؤالات مطرح شده را با بیانی واضح برای حاضران در جلسه بازگو می کرد.

به خاطر دارم، در یکی از جلسات، دکتر شرح مبسوطی دربارۀ فرمولاسیون فازی حاکم بر علم منطق بیان و به صورت مدلل نتیجه گیری کرد که در حیطۀ علم منطق ددوکتیویسم (قیاس استنتاجی) پادشاه است. پس از پایان جلسه به او نزدیک شدم و به زبان ارمنی به ایشان گفتم:

(( استاد، جمع بندی و نتیجه گیری نهایی شما بسیار تاثیرگذار بود)).

با کنجکاوی پرسید:(( چرا؟)).

گفتم:(( این نکتۀ معروفی است که در سراسر تاریخ اندیشۀ فلسفی ارمنیان از موسی خورنی تا میکائیل نعلبندیان و میکائیل واراندیان و یرواند فرانگیان دِدوکتیویسم روش حاکم بوده است و شما از طریق ریاضی و منطق فازی صحت این متدولوژی را به اثبات رساندید)).

او با لبخند خاص خود پاسخ داد: (( می بینی؟)).

بعد با شوقی سرشار شروع به تشریح و مقایسۀ اندیشه های فلسفی یونانیان و ارمنیان باستان و تشریح وجوه موازی این افکار در توضیحات خود کرد و به تدریج، دیگران نیز به گفت و گوی ما پیوستند.

اندیشۀ فراگیر و معلومات همه جانبۀ این دانشمند علوم فنی همواره مایۀ مباهات مضاعف من بود.

در زمینۀ امور تخصصی نیز سه چهار بار در مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات با ایشان ملاقات کردم و شاهد آن بودم که در بین ده ها تن از همکارانش، که همگی در زمرۀ دانشمندان طراز اول کشور به شمار می رفتند، از چه ارج و اعتبار خاصی برخوردار است. در آن روزها، او تحقیقات وسیعی را در زمینۀ مترجم های هوشمند الکترونیکی انجام می داد و سیستم های خودکاری را برای ترجمه به فارسی و از فارسی به زبان های دیگر با موفقیت طراحی کرده بود. این موفقیت نیز، نظیر موفقیت های دیگر علمی وی، بی گمان مایۀ مباهات بود.

از دکتر کارو لوکاس بالغ بر 1400 مقالۀ علمی و گزارش کتبی در نشریات علمی بین المللی و دیگر نشریات مشابه به طبع رسیده اما دربارۀ کارنامۀ وزین علمی و فعالیت های دانشگاهی پربار وی هنوز کم نوشته و سخن گفته شده است.

بر این باورم که طی سالیان آتی در گوشه و کنار ایران، ارمنستان و سایر نقاط، ارزیابی های جدیدی دربارۀ زندگی، دستاوردهای علمی، ابتکارات و خلاقیت های استاد به دست فرهیختگان آگاه از درجۀ علمی شامخ ایشان صورت خواهد گرفت.

برای ادای سادۀ دین و بیان عمیق احترام و قدردانی خود، به منزلۀ یک تن از خیل دانشجویان دکتر کارو لوکاس، سعی کردم دقیقاً بر پایۀ شیوۀ انتخابی ایشان، یعنی با روش قیاس استنتاجی، تنها شمه ای از گسترۀ دنیای درون او را، که خود با آن آشنا شده بودم، بنمایانم. افسوس که استاد با فوت نابه هنگام خود امکان آن را از ما دریغ داشت تا دگربار و دگربار به وجود و حضورش افتخار کنیم.

پی نوشت:

Fuzzy Networks Theory 1ـ