تاریخچۀ تأسیس و شکل گیری

پدیده ها و نهادهای مردمی مورد نیاز جوامع بشری زاییدۀ تفکر تکامل گرایانۀ مردم و جبر تاریخی ناشی از احتیاجات جامعه هستند. به همین ترتیب نیز، وجود و ظهور تشکیلات مردم نهاد، که گوشه ای از نیازهای فکری، اجتماعی، فرهنگی، تربیتی و گاه جسمی آحاد جامعه را تأمین و در تکامل همه جانبۀ آنها نقشی ایفا می کند، مخلوق نیاز خاص جامعه در همان مقطع زمانی است.

پیدایش نهادهای فرهنگی، ورزشی و اجتماعی ارمنیان کشور، به ویژه در تهران، پس از تلاطم های سیاسی و کشمکش های اجتماعی ناشی از جنگ جهانی دوم، یکی از نمودهای بارز نیاز جامعه بود اما نداشتن تشکل اجتماعی، هدف مشخص و راهبرد واحد از عوامل عمدۀ بی نظمی مقطعی درونی آنها محسوب می شد. در عین حال، استقبال مردم از این تشکیلات مردم نهاد، که با عناوین انجمن های فرهنگی، هنری و ورزشی فعالیت می کردند، موجب بروز اراده ای واحد برای ایجاد تشکلی واحد با خط مشی، راهبرد و هدف مشخص با در نظر گرفتن نیازها و الزامات ارتقای همه جانبۀ جامعه و برنامه ای جامع برای تحقق این اهداف شد.

با همۀ پیچیدگی ها و مشکلاتی که در راه تولد چنین تشکلی وجود داشت، برای پیشبرد اهداف مورد نظر، در ۱۳۲۳ش باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات در تهران شکل گرفت، تشکلی برخاسته از درون جامعه، برای خدمت به جامعه.

اما تولد آرارات و ظهور آن در عرصۀ جامعه به همین سادگی نبود. ابتدا، چندین گروه فرهنگی و ادبی و هنری به دست جمعی از جوانان و نوجوانان، با احساس مسئولیت در قبال جامعۀ خود، شکل گرفت. مدتی بعد، با مواجهه با دشواری های مالی و سازماندهی تشکیلاتی، در جلسه ای مشترک، که در تالار مدرسۀ مهر، واقع در خیابان نادری (جمهوری کنونی)، انتهای کوچۀ نوبهار، برگزار شد، تشکیلات جدیدی، که درواقع نطفۀ تولد واقعی باشگاه آرارات بود، شکل گرفت. در آن جلسه، ۱۲۲ نفر از اعضای انجمن ها و تشکل های پراکنده رأی به تأسیس انجمنی دادند که پس از چندی و با تکامل سازمانی نام باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات را بر خود نهاد.

بدین سان، باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات در ۱۳ تیر ۱۳۲۳ش (۴جولای ۱۹۴۴م) با رأی و همت ۱۲۲ تن از جوانان ارمنی (اعضای مؤسس) در تهران تأسیس شد.

نخستین هیئت مدیرۀ تشکلی، که در ۱۳۲۳ش آغاز به کار کرد، مشتمل بر افراد زیر بود: هاکوپ کاراپتیان (کاراپِنتس)، [۲] نورایر پاهلاوونی، هرایر ماروخیان،[۳] سِبوه هوانسیان، و سورن سرکیسیان. این افراد، گذشته از بنیان نهادن باشگاه، سال های طولانی از فعالان و خدمت گزاران باشگاه آرارات باقی ماندند.

مجموعه انجمن هایی که با اهدافی مشترک و مشخص به فعالیت های فرهنگی و ورزشی پرداخته بودند سرانجام در تابستان ۱۳۲۹ش، در مجمع عمومی سالانه، به طور رسمی و مشخص نام خود را « باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات» اعلام کردند و برنامه های مصوب هیئت های قبلی را هرچه مصمم تر ادامه دادند. زیرمجموعه های ورزشی، فرهنگی و هنری روز به روز به پیشرفت هایی بزرگ نائل می شدند و ورزشکاران نیز عرصۀ زورآزمایی خود را تا حد ملی و کشوری گسترش می دادند و شماری از آنان از پیشگامان و قهرمانان برخی رشته های ورزشی شدند.

در شرایط اجتماعی آن دوران، به صحنه بردن و اجرای موسیقی فولکلوریک، رسیتال و کنسرت های موسیقی کلاسیک اجراهای گروه کُر، اجرای نمایش نامه های اخلاقی و برنامه های متنوع فرهنگی و ادبی، در حفظ و تقویت روحیۀ جامعه، که متأثر از وقایع سیاسی پس از جنگ بود، بسیار مؤثر افتاد.

با توجه به پیشرفت روزافزون فعالیت های باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات و به صحنه بردن نمایش نامه های فراوان و موفقیت های گروه های ورزشی و نیز افزایش شمار اعضا، نیاز به تنوع و گسترش فعالیت های باشگاه احساس می شد. از این رو، در ۱۳۳۰ش (۱۹۵۱م)، به منظور آمادگی روحی و جسمی جوانان و نوجوانان و تقویت ذهنی، اعتماد به نفس، حس همکاری و تعاون و قدرت مقابله با حوادث در آنان گروه پیشاهنگی باشگاه بنیاد نهاده شد.

این گروه ابتدا با نه عضو و به سرپرستی لئونیداس اوهانیان، فعالیت های خود را آغاز کرد و با استقبال فراوان رو به رو شد. گروه پیشاهنگی در تابستان ۱۳۳۱ش، با حضور ۲۵۰ تن از اعضا، نخستین مراسم روز پیشاهنگ را به اجرا درآورد. در پاییز ۱۳۴۲ش، اولین المپیاد علمی ورزشی پیشاهنگان باشگاه برگزار شد و از آن پس به صورت دوره ای هر سال ادامه یافت. هم زمان، باشگاه آرارات، کلاس های تقویتی رایگان برای دانش آموزان و کلاس های زبان و ادبیات ارمنی برای دانش آموزانی که در مدارس غیر ارمنی تحصیل می کردند دایر می کرد، هزینۀ تحصیل شماری از دانش آموزان بی بضاعت را نیز متقبل می شد و به این منظور برنامه های گوناگونی برای کسب درآمد برگزار می کرد.

شعبه های باشگاه در شهرستان ها

با توجه به استقبال عمومی نسبت به فعالیت های باشگاه در خرداد ۱۳۲۸ش شعبه ای از باشگاه در مسجد سلیمان و دو ماه بعد شعبه ای دیگر در کرمانشاه و در زمستان همان سال شعبۀ سوم در قزوین شروع به فعالیت کرد. از ۱۳۳۲ش به تدریج دیگر شعبه های باشگاه آرارات نیز در شهرهای تبریز، ارومیه، رشت، مشهد، مراغه و شیراز بنیاد نهاده شدند و هماهنگ با  مرکز به فعالیت های ورزشی و فرهنگی پرداختند.

در حال حاضر، باشگاه آرارات دارای چهار شعبه در شهرهای تبریز، ارومیه، شیراز و روستای گردآباد ارومیه است که کاملاً زیر نظر هیئت های مدیرۀ محلی و هماهنگ با هیئت مرکزی باشگاه آرارات تهران فعالیت می کنند.

تغییر ساختـار

از ۱۳۴۱ش، با توجه به تغییراتی که مجمع عمومی باشگاه در ساختار تشکیلاتی آن داده بود، باشگاه با نام سازمان فرهنگی ـ ورزشی آرارات با چهار زیرمجموعه به شرح زیر به فعالیت می پردازد:

ـ انجمن هنری

ـ انجمن ورزشی

ـ انجمن پیشاهنگی/تربیت بدنی

ـ انجمن بزرگ سالان (پیش کسوتان)، که از ۱۳۴۳ش، با کارکرد مشورتی و سازماندهی، آغاز به کار کرده است.

بدین ترتیب، مجموعۀ انجمن های فوق با اهداف و فعالیت های تخصصی و مشخص و در چارچوب اساس نامه و اهداف اولیه، زیرساخت های اصلی باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات را تشکیل و فعالیت های ورزشی، فرهنگی، تربیتی و آموزشی باشگاه را در گروه های تخصصی ادامه دادند.

کانون های فعالیت باشگاه

کلیۀ فعالیت های باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات تهران در دو مرکز جداگانه صورت می پذیرد که عبارت اند از: ۱ـ کانون فعالیت های هنری، واقع در خیابان جمهوری اسلامی، کوچۀ نوبهار ۲ـ ورزشگاه آرارات در منطقۀ ونک (شمال تهران).

ـ کانون فعالیت های هنری

تا ۱۳۳۲ش، که باشگاه آرارات ساختمان مرکزی واقع در خیابان نادری (جمهوری اسلامی کنونی)، کوچۀ نوبهار را اجاره و پس از مدتی خریداری کرد، با اجارۀ اتاق هایی در خیابان های حافظ و قوام السلطنه (سی تیرکنونی) به کار خود ادامه می داد. این مرکز از ۱۳۳۲ش تا کنون کانون فعالیت های باشگاه بوده و در حال حاضر دارای تالار نمایشی موسوم به کومیتاس برای برگزاری برنامه های فرهنگی ـ هنری، به گنجایش ۴۴۰ تماشاگر، تالاری کوچک به نام هاکوپ کاراپنتس، کتابخانه، بایگانی اسناد و بخش اداری است.

ـ ورزشگاه آرارات

در ۱۳۵۰ش، زمین ورزشگاه در اختیار باشگاه آرارات قرار گرفت و هیئتی متشکل از کارشناسان، به سرپرستی واچیک قرابگیان، که از چهره های شاخص جامعۀ ارمنیان ایران بود و با همکاری و فعالیت مستقیم هراند موسسیان، از اعضای فعال باشگاه، برای ساخت ورزشگاه انتخاب شد. این هیئت، پس از اقدامات اولیه، طراحی ورزشگاه را به مسابقه گذاشت. از میان طرح های پیشنهاد شده، سرانجام طرح مهندس رُستُم وُسکانیان، استاد رشتۀ معماری دانشگاه تهران، پذیرفته شد و نظارت بر ساخت آن را نیز او بر عهده گرفت.

مراسم تبرک زیرساخت ورزشگاه در پاییز ۱۳۵۰ش از سوی پیشوای دینی وقت ارمنیان تهران، زنده یاد اسقف اعظم آرتاک مانوکیان، صورت پذیرفت.

همچنین در ۱۳۵۲ش، جاثلیق خورِن اول، پیشوای دینی ارمنیان (حوزۀ عالی سیلیسی)، در بازدید از عملیات ساختمانی، مراسم تبرک سالن ورزشگاه را نیز انجام دادند.

زنده یاد واچیک قرابگیان از اعضای پرتلاش و مدیران لایق باشگاه آرارات بود. او ده دوره عضویت هیئت مدیره و هشت دوره ریاست هیئت مدیرۀ باشگاه را بر عهده داشته است. وی عقیده داشت که هر کار جدیدی را می‌توان شروع کرد و با پشتکار و تلاش و جدیت به هدف رسانید. یکی از این گام‌های بزرگ احداث ورزشگاه آرارات بود که در ۱۳۵۰ش شروع و در ۱۳۵۴ش به بهره‌برداری رسید. واچیک قرابیگیان در ۱۲۹۹ش در تبریز به دنیا آمد. درمدرسۀ آمریکایی زادگاه خود و در دبیرستان کالج تهران به تحصیل پرداخت. به علت شرایط خاص خانواده از تحصیلات دانشگاهی منصرف و وارد بازار کار شد. به پاس خدمات ارزندۀ این شخصیت در جامعۀ ارمنیان ایران و باشگاه آرارات، تالار اصلی اجتماعات ورزشگاه آرارات به نام وی نام گذاری شده ‌است.

ورزشگاه آرارات در زمینی به وسعت ۷۴٬۰۰۰ متر مربع، در منطقۀ ونک، ساخته شده و دارای امکانات و تجهیزات مناسب برای فعالیت در رشته های فوتبال، بسکتبال، والیبال، دومیدانی، تنیس، شنا، بدن سازی، صخره نوردی، ورزش های رزمی و محیطی سالم برای جوانان و علاقه مندان به ورزش است. ورزشگاه دارای زمین فوتبال با چمن طبیعی، به اندازه های استاندارد جهانی، با قابلیت پذیرش ۱۰٬۰۰۰ تماشاگر و سالن ورزشی سرپوشیدۀ چند منظوره، به گنجایش ۱۵۰۰ تماشاگر، با زمین های بسکتبال، والیبال و دیوارۀ صخره نوردی است. استخرهای رو باز خردسالان و بزرگسالان، چهار قطعه زمین تنیس، سالن های بیلیارد، بدن سازی، مشت زنی و تکواندو از دیگر امکانات ورزشگاه است.

تالار اصلی ورزشگاه با گنجایش ۶۵۰ نفر ویژۀ برگزاری جشن ها و مراسم فرهنگی ـ هنری و تالار دوم به نام شهبازیان، با گنجایش ۲۰۰ نفر، برای همایش ها، سمینارها و سخنرانی ها استفاده می شود.

در جنوب محوطۀ ورزشگاه، در جوار گورستان قدیمی ارمنیان در ده ونک، نیایشگاهی به نام صلیب مقدس احداث شده است. در ۱۳۶۳ش با تبرک پی این نیایشگاه، عملیات ساختمانی آن آغاز و بنای آن به صورت بتن یکپارچه با طرح و نظارت مهندس رُستُم وسکانیان ساخته شد. همچنین در سال های اخیر با طراحی و نظارت مهندسِ معمار، شِرلی آوِدیان، آمفی تئاتری در مجاورت نیایشگاه، برای مجالس و مناسبت های دینی و فرهنگی، احداث شده است.

مهندس رُستُم وُسکانیان، طراح ورزشگاه آرارات و نیایشگاه صلیب مقدس، در ۱۳۱۱ش، در تهران، متولد شد. وی پس از اتمام دورۀ معماری در دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران، برای ادامه تحصیل عازم کشور فرانسه شد. وسکانیان پس از بازگشت به ایران در دانشکدۀ هنرهای زیبا به تدریس پرداخت و ۲۳ سال به این کار مشغول بود. سپس، عازم امریکا شد و در لوس آنجلس اقامت گزید. مهندس وسکانیان آثار بسیاری نیز در زمینۀ نقاشی و مجسمه سازی دارد و تاکنون چندین نمایشگاه‌ از آثار این معمار هنرمند در نمایشگاه های مختلف به نمایش درآمده است. [۴]

بازی های قهرمانی (المپیک) ارمنیان کشور

به همت باشگاه آرارات و به منظور تبادلات ورزشی و اجتماعی بین باشگاه های ارمنیان کشور، از ۱۳۴۳ش نخستین دور مسابقات قهرمانی ارمنیان کشور، که به المپیک ارمنیان شهرت یافته است، با حضور ۲۱۰ ورزشکار برگزار شد و به استثنای چهار سال، که به دلیل وقایع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی عملاً بازی ها برگزار نشد، هرساله با حضور شمار فراوانی از ورزشکاران ارمنی باشگاه های کشور و ورزشکاران دیگر جوامع ارمنی نشین جهان در ورزشگاه آرارات تهران برگزار می شود. چهل و سومین دورۀ این بازی ها، در تابستان ۱۳۹۰ش، با موفقیت برگزار شد.

مسابقات دانش آموزان ارمنی تهران

به منظور ترویج ورزش در میان دانش آموزان و ایجاد روحیۀ ورزشی در بین جوانان و نوجوانان ارمنی، از ۱۳۵۲ش، باشگاه آرارات اقدام به برگزاری مسابقات ورزشی در بین دانش آموزان ارمنی مدارس تهران کرد. این مسابقات، که با استقبال فراوان دانش آموزان و اولیای آنها رو به رو شد، هر ساله در ایام تعطیلات نوروزی، در ورزشگاه آرارات تهران، برگزار می شود. سی و ششمین دروۀ این بازی ها در آغاز بهار ۱۳۹۰ش برگزار شد.

مسابقات بین شعب باشگاه

به منظور ارزیابی توانایی های ورزشکاران از ۱۳۶۰ش نخستین دورۀ مسابقات سالانۀ بین شعب باشگاه آرارات در ارومیه آغاز شد. این مسابقات هر ساله در شعب گوناگون، برگزار می شود و تاکنون ۲۹ دورۀ آن برگزار شده است.

تیم فوتبال آرارات

باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات از معدود باشگاه های دارای تیم در  کشور است که از بدو شکل گیری در عرصه های گوناگون ورزشی، فرهنگی و هنری فعالیت بی وقفه و گسترده ای داشته و علاوه بر تربیت نیروهای ورزشی برای باشگاه خود، به مخزنی پویا برای غنی ساختن ورزش کشور تبدیل شده و با تقویت روح و جسم ورزشکاران ارمنی و روانه ساختن آنان به عرصه های ورزشی کشور، در رشته های گوناگون، نقشی عمده  در پرورش قهرمانان در عرصه های داخلی و نیز در میدان های جهانی داشته است. می توان گفت که ورزش از ارکان اصلی فعالیت های باشگاه آرارات بوده و حجم گسترده ای از فعالیت های آن در این زمینه متمرکز شده. با وجود این، باشگاه هیچ گاه از مسائل فرهنگی و پرورش ذهن و روح اعضا غافل نمانده است.

باشگاه آرارات نه تنها در خدمت ورزشکاران آینده ساز و مستعد است بلکه بیشترین تلاش خود را در راستای تأمین زیرساخت های ورزشی، کشف استعدادها و پرورش جسم و روح ورزشکاران، با هدف اعتلای ورزش باشگاه و کشور، مصروف داشته و در این راه سرمایه گذاری های مالی و انسانی عمده ای کرده است. تیم فوتبال باشگاه آرارت، در سال های گذشته یکی از افتخارآورترین تیم های کشور بوده و نمود آشکار آن، حضور فوتبالیست های نام آور ارمنی در تیم های ملی کشور بوده است، بازیکنان مشهوری چون؛ کارو حق وردیان، آندرانیک اسکندریان، آرشاویر ملکی، مائیس میناسیان، مارکار آقاجانیان، گارنیک مهرابیان، ادموند بزیک، ادموند اختر، آندرانیک تیموریان و بسیاری دیگر.تیم فوتبال آرارات، که سال ها یکی از سه تیم برتر کشور در لیگ دستۀ اول باشگاه های کشور به شمار می رفت، تنها به دلیل نبود منابع مالی و ناتوانی از پرداخت های کلان، از ادامۀ راه باز ماند. باشگاه، در سال های اخیر، تنها با تکیه بر توانمندی های ورزشی جوانان ارمنی، فوتبالیست هایی را تربیت و روانۀ باشگاه های کشور کرده است.

در حال حاضر، باشگاه آرارات برای تأمین نیروی ورزشی، در رشتۀ فوتبال، اقدام به تأسیس مدرسۀ فوتبال کرده و دارای سه تیم در رده های نوجوانان، جوانان و بزرگ سالان است و امید آن دارد که با حمایت های مالی دولت، بتواند، در حد توانایی خود، در کنار باشگاه های دیگر، در عرصۀ ورزش کشور سهمی درخور داشته باشد.

بازدید چهره های سرشناس

در طی سال های فعالیت باشگاه آرارات، بسیاری از چهره های سرشناس و شاخص داخل و خارج از کشور از این باشگاه بازدید کرده اند. در۱۳۷۶ش، محمد خاتمی، رئیس جمهور وقت، در مراسم گشایش سی و یکمین دورۀ مسابقات قهرمانی ارمنیان حضور یافت و در جمع ورزشکاران، مهمانان و تماشاگران سخنرانی کرد. محمود احمدی نژاد نیز، در زمان تصدی شهرداری تهران، از ورزشگاه آرارات بازدید کرده است. رؤسای جمهور ارمنستان، لئون ترـ پطرسیان، روبرت کوچاریان و سرژ سرکیسیان در دیدارهایشان از ایران، در ورزشگاه حضور یافته و در جمع ارمنیان حاضر در ورزشگاه سخنرانی کرده اند.

دکتر غفوری فرد و هاشمی طبا، رؤسای وقت سازمان تربیت بدنی؛ دکتر قالیباف، شهردار تهران؛ نمایندگان مجلس؛ رؤسا و مقامات سازمان های مختلف؛ و بسیاری از شخصیت های سرشناس؛ در موقعیت های گوناگون در ورزشگاه آرارات حضور یافته و از بخش های ورزشگاه بازدید کرده اند. به ویژه، حضور هر سالۀ دکتر غفوری فرد در مراسم گشایش مسابقات قهرمانی ارمنیان و سخنان ایشان در این مراسم همواره مایۀ دلگرمی گردانندگان باشگاه بوده است.

پیشواهای دینی ارمنیان حوزۀ سیلیسی، جاثلیق های اعظم خورِن، گارِگین دوم و آرام اول در دیدار از ایران در ورزشگاه آرارات و در تبریز حضور یافته و در جمع مردم سخنرانی کرده اند.

اسقف اعظم سبوه سرکیسیان، خلیفۀ ارمنیان تهران نیز، طی مراسم گوناگون در باشگاه حاضر شده و با سخنان و رهنمودهای خود موجب دل گرمی اعضا و حاضران شده اند. باشگاه آرارات را می توان از قدیمی ترین و پرسابقه ترین باشگاه های ایران به شمار آورد که با نزدیک به هفت دهه سابقه در ده ها رشتۀ ورزشی در رده های گوناگون سنی و در دو بخش بانوان و آقایان فعالیت دارد.

تیم ها و ورزشکاران آرارات همواره حضوری فعال در مسابقات گوناگون داخلی داشته و اغلب به موفقیت هایی چشمگیر دست یافته اند. این باشگاه مفتخر است که در طول شصت و هشت سال گذشته ورزشکاران مجرب و ورزیدۀ فراوانی را در رشته های گوناگون، تربیت و در اختیار تیم های ملی ایران قرار داده است. افرادی که مقام ها و افتخاراتی را نیز در عرصه های کشوری و جهانی نصیب کشورمان کرده اند.

در کنار فعالیت های ورزشی، باشگاه در عرصه های فرهنگی، هنری و تربیتی جوانان فعالیت هایی گسترده داشته و دارد و در این عرصه ها نیز همواره به موفقیت هایی چشمگیر دست یافته است. باشگاه در تمامی دوره های فعالیت همواره دارای گروه های تئاتر و موسیقی بوده و گروه کُر آن به مناسبت های گوناگون اجراهایی در تالار باشگاه یا جشنواره های گوناگون هنری داشته است.