 اِدمان (ادیک) آیوازیان اِدمان (ادیک) آیوازیان، هنرمند نقاش و معمار شناخته شدۀ جهانی، در1310ش، در تهران، چشم به جهان گشود. نقاشی را از سیزده سالگی شروع کرد و در شانزده سالگی موفق به دریافت جایزۀ نخست مسابقۀ بین المللی نقاشان جوان تهران شد. نه سال بعد جایزۀ فرهنگ و هنر دوسالانۀ تهران را ازآن خود ساخت و در پی آن برای شرکت در دوسالانۀ ونیز منتخب شد. آیوازیان نقاشی را در فرهنگستان هنرهای زیبای رم و معماری را در انگلستان فرا گرفت. طراحی و نظارت بر اجرای هتل گاجره و دبیرستان طوماسیان از نخستین کارهای او پس از بازگشت به ایران بود. از آثار برجستۀ اِدمان می توان به طراحی داخلی مسجد فرودگاه ریاض، نقاشی دیواری سالن انتظار فرودگاه جده، نقاشی دیواری برای موزۀ ملی عربستان و طراحی موزاییک برای مسجد جامع عمان اشاره کرد. آیوازیان در طراحی کتیبههای خط ثلث و کوفی و کاشی کاریهای مساجد عربستان، کویت و عمان از نقاشی اسلامی و ایرانی تأثیر پذیرفته است. او تنها هنرمند ایرانی است که به عضویت انجمن سلطنتی نقاشان رنگ روغن انگلستان پذیرفته شده است. آثار آیوازیان در مساجد، کلیساها، موزهها و بسیاری از اماکن عمومی و مجموعههای شخصی از جمله موزۀ سنت لازار ونیز و همچنین موزۀ آرام خاچاطوریان ایروان نگهداری میشود.  اِدمان آیوازیان گاه شمار زندگی هنری اِدمان آیوازیان 1932م ـ تولد در تهران 1945م ـ شروع نقاشی در سیزده سالگی 1948م ـ شرکت در مسابقۀ بین المللی جوانان 1949م ـ شرکت در نمایشگاه گروهی انجمن فرهنگی مشاکویت 1950م ـ شرکت درنمایشگاه گروهی خانۀ فرهنگی شوروی در تهران 1954م ـ شرکت درنمایشگاه گروهی هنر معاصر در باشگاه مهرگان 1955م ـ شرکت درنمایشگاه گروهی در قصر ابیض تهران 1956م ـ برگزاری نمایشگاه انفرادی در انجمن ایران و امریکا در تهران 1957م ـ شرکت درنمایشگاه گروهی دوسالانۀ تهران 1958م ـ انتخاب شده به عنوان هنرمند ایرانی برای ورود به دوسالانۀ ونیز 1960م ـ شرکت درنمایشگاه گروهی باشگاه گارون در تهران 1962م ـ برگزاری نمایشگاه انفرادی در انجمن ایران و امریکا در تهران 1965م ـ شرکت در نمایشگاه گروهی سالن گیلدهال لندن 1974م ـ اجرای نقاشی دیواری برای کلیسای سرکیس مقدس تهران 1984م ـ برگزاری نمایشگاه انفرادی در گالری گیورکی در نیویورک 1984م ـ برگزاری نمایشگاه انفرادی در سالن گولبِنگیان لندن 1985م ـ دیزاین داخلی مسجد بزرگ فرودگاه ریاض 1985م ـ دریافت سفارش از طرف گالری روشان برای کشیدن تک چهره هایی از پادشاهان و شاهزادگان عربستان سعودی و پرده هایی با مضمون زندگی در 1930م در عربستان. 1986م ـ دریافت سفارش از سوی گالری روشان برای اجرای دیزاین داخلی مسجد فرودگاه ظهران (معمار فرودگاه: یاماساکی) 1987م ـ برگزاری نمایشگاه انفرادی در ایروان، ارمنستان 1990م ـ شرکت در نمایشگاه سینفروپل کریمه 1991م ـ شرکت درنمایشگاه گروهی موزۀ کتابخانۀ بوستون 1992م ـ برگزاری نمایشگاه انفرادی در گالری روشان 1993م ـ شرکت در نمایشگاه گروهی انجمن هنرمندان امریکایی و ارمنی در بوستون 1997ـ شرکت در نمایشگاه باشگاه هنر نوین انگلیسی در گالری مال لندن 1997ـ شرکت در نمایشگاه نقاشان مؤسسۀ سلطنتی در گالری مال لندن 1998ـ دیزاین موزۀ یادبود عبدالعزیز در موزۀ ملی ریاض 1998ـ شرکت در نمایشگاه گروهی هلینگ سنتر در لندن 1998 ـ 2010م ـ شرکت در 28 نمایشگاه گروهی و انفرادی در اقصا نقاط دنیا.
مجموعه های محل نگهداری نقاشی های آیوازیان موزۀ سنت لازار ونیز موزۀ آرام خاچاطوریان ایروان کلیسای سرکیس مقدس تهران کلیسای ارمنیان آبادان کلیسای ارمنیان اهواز کلیسای ارمنیان نارمک تهران شرکت نوتروپ امریکا شرکت نفت تهران موزه ملی مرکز تاریخی عبدالعزیز عربستان سعودی در ریاض مجموعۀ شخصی در عربستان سعودی مجموعۀ شخصی در عمان گالری ملی و موزۀ هنرمعاصر ایروان موزۀ آیوازوسکی فئودوسیای کریمه مجموعۀ شخصی بوستون و سِینسبری لندن جوایز 1948م ـ جایزۀ مسابقۀ بین المللی جوانان 1956م ـ اولین جایزۀ هنرمندان معاصر ایران 1958م ـ جایزۀ اولین مسابقه سالانه وزارت فرهنگ و هنر و انتخاب او برای بی ینال ونیز 2000م ـ جایزۀ وینزور و نیوتن نقاشان رنگ روغن مؤسسۀ سلطنتی 2001م ـ جایزۀ نمایشگاه سالانۀ آر.اس.ام.ای(R.S.M.A) از شرکت معتبر شیپ رایت نمایشگاهی از آثار اِدمان آیوازیان و مارکو گریگوریان پس از چهار دهه در ایران  نمایشگاهی از آثار اِدمان آیوازیان و مارکو گریگوریان پس از چهار دهه در ایران مجموعۀ هنر یا آرت سنتر تهران، در آستانۀ یک سالگی خود، پذیرای آثاری از اِدمان آیوازیان و مارکو گریگوریان بود. این نمایشگاه از 23 مهر تا 4 آبان1389 ادامه داشت. آیوازیان، پس از 37 سال، نخستین نمایشگاه انفرادی خود را در طول چهار دهۀ گذشته در تهران برگزار کرد. اِدمان از همان سالهای آغازین جوانی تاکنون در انگلستان زندگی کرده و سفرهایش به ایران طی این سالها بیشتر به روستاها و شهرهای ایران برای به تصویرکشیدن طبیعت و مردم آن خلاصه شده است. آثار آیوازیان، در این نمایشگاه ـ که به مناسبت سومین سالگرد درگذشت مارکو گریگوریان، هنرمند آوانگارد ایرانی، برگزار شد ـ از میان مجموعه های خصوصی و مجموعه های دوستانش جمع آوری شده بود و عموماً آثار دهۀ 40 این هنرمند را در بر می گرفت. این نمایشگاه با سخنرانی سفیر ارمنستان، آیدین آغداشلو و پرویز تناولی همراه بود. آثار آیوازیان در این نمایشگاه به دو دسته تقسیم می شد: نقاشی های انتزاعی تحت عنوان رباعیات و مجموعۀ آبرنگ هایی از طبیعت شهری و روستایی ایران با عنوان نقش خاطره. مجموعۀ نقش خاطرۀ اِدمان، که به گفتۀ خودش بخشی از دفترچۀ خاطرات وی هستند، شامل نقاشی های آبرنگی است که جنبۀ انسان شناسی نیز دارند و معماری اقلیمی جزء جدایی ناپذیر آنهاست. نقش خاطره محل تلاقی هنر و دانش این استاد نقاش است. طبیعت، معماری ـ خصوصاً معماری کویری، مساجد، امام زاده ها، کوچه و بازار شهرها و روستاها و به طورکلی زندگی روزمرۀ مردمان ایران زمین موضوع نقاشی های هنرمند در این مجموعه بوده اند که به شیوۀ امپرسیونیستی بر روی پرده نقش بسته اند. در شماری از این آثار ثبت لحظات به گونه ای است که بیننده صدای جوش و خروش زندگی را از میان تاش های قلم مو می شنود. همخوانی رنگ ها، خصوصاً، رنگ آبی در کنار بناهای کویری بسیار چشم نواز است. شیوۀ رنگ گذاری اِدمان در این آثار گواه بر مهارت و جسارت اوست. نقش خاطره های او چنان است که در ذهن مخاطب امروزی شادی و اشتیاق به طبیعت را زنده می کند. در آثار وی موضوع، ترکیب رنگ ها و سایه روشن چنان چشم نواز است که همواره در دل و ذهن جای می گیرد. شیوۀ آبرنگ اِدمان کاملاً منحصر به فرد است زیرا در آثار او تکنیک خیس تو خیس آبرنگ ـ روشی که بسیار مرسوم است ـ دیده نمی شود بلکه او رنگ ها را با غلظت بالا و به شیوه ای کاملاً ابتکاری به کار می برد همانند نقاشی با رنگ روغن. سطوح رنگی از جمله عناصر مهم در به وجود آمدن این نقاشی ها هستند. بازی نور با ضربه های تند قلم مو در بیشتر کارها به چشم می خورد.
اِدمان در پایگاه اینترنتی شخصی خود درمورد نحوۀ کار کردنش اینچنین می گوید: (( من همیشه نقاشی را با طراحی کردن موضوع شروع می کنم و جزئیات مهم را آنچنان ثبت می کنم که شاید یک عکاس قادر به انجام آن نباشد. من انواع ابزار ها را به کار می گیرم، ابزاری که سریع ترین امکان را برای ثبت لحظه های بسیار کوتاه برایم میسر کند؛ گواش، زغال و یا مرکب برای این منظور بسیار عالی هستند. هنگامی که رنگ روغن به همراه دارم تغییر ناگهانی شرایط آب و هوا، مخصوصاً، در انگلستان مرا مجبور می کند تا با نهایت سرعتی که می توانم نقاشی کنم و عموماً بر خلاف میل باطنی با بوم های نیمه تمام به آتلیه برمی گردم و کار را با قلم مو یا کاردک و یا هرچیزی که دم دستم باشد به اتمام می رسانم. در آتلیه، عموماً هم زمان بر روی دو یا سه نقاشی کار می کنم این کار باعث می شود که من زمان کافی برای نقد و بررسی و یا حتی تغییر کار را داشته باشم)). [2] اِدمان پنج سال است که دفتر معماری اش را در لندن تعطیل کرده و تنها به نقاشی می پردازد. او در این خصوص می گوید: (( سعی کردم معماری را کنار بگذارم، هرچند سر و کله زدن با معمار و بنا و کار با ملات و گچ شیرین است. ولی همه چیز صد در صد به دست نمی آید. حالا معماری در گرو دخالت تکنولوژی و کسان دیگری است که سهیم هستند. به دنبال نقاشی می روم، به سبب وقت، فضا، تماس مردمی بیشتر. وقتی ویلا، مدرسه و مسجدی را طراحی می کنم در معماری بیشتر از مردم سهم می برم، ولی می خواهم سهم خودم را بدهم…)). [3] مجموعۀ رباعیات اِدمان بوم های مربع شکلی بودند که در اکثر آنها زمینۀ سفید بوم دست نخورده بود و نوارهای رنگین عمودی ای با رنگ های بسیار درخشان به چشم می خورد. این نوارها، که در اندازه های متفاوت نقاشی شده بود، همچون دریچه ای مخاطب را به تماشای نورهایی که در پشت زمینۀ سفید بوم بود، دعوت می کرد. در آثار انتزاعی اِدمان، رنگ های شاد در کنار زمینه های سفید به درخشش آنها کمک کرده است. این تابلوها همانند اشعاری بصری هستند که به مخاطب حس سرزندگی و شادی را القا می کند. قطعاً این تأثیرگذاری از میل او به زندگی سرچشمه می گیرد. او درمورد کارهای انتزاعی اش می گوید که کارهایم برپایۀ نیاز به درک طبیعت و رسیدن به جوهرۀ آن از طریق فرم های انتزاعی، رنگ و نور شکل گرفته. اِدمان در مورد رباعیاتش می گوید: (( این کارها برای من رباعی هایی هستند که به مردم تعلق دارند. فاصله از کشورت باعث می شود دوبیتی هایی که می خوانی یادگاری از تمام چیزهایت شود. می خواستم آن را با چیزهایی که از ادبیات و رفتار مردم اثرش بر من مانده تقسیم کنم. در وجودم و قلبم خواستم که از زندان بیرون شان بیاورم. همیشه سعی در ساده بودن کارم داشتم. هیچ وقت چیزهای اضافه را در کارم جا ندادم)). [4] رباعیات اِدمــان رنگ هایی روشن و تازه دارند. خودش می گوید تجلی نور. او می گوید که در رباعیات هم به روایت غمگینی برمی خورم اما من در نقاشی تلاش کردم از فضای اندوه و غم بیرون بیایم و به نور و شادی برسم. با این همه او آرام و دلتنگ است: (( دوست داشتم هیچ وقت از ایران نمی رفتم. حدود چهل سال پیش به دلیل دعوت کاری به ایتالیا و سپس انگلیس رفتم. شکایتی ندارم. مدرسه و هتل طراحی می کردم اما هیچ وقت قانع نبودم. فکر می کردم در ایتالیا و انگلیس می توانم نتیجه بیشتری بگیرم ولی هرچه بیشتر ماندم، غرق شدم. کاش همین جا ـ در ایران ـ خانۀ گِلی طراحی می کردم)). [5] رباعیات شاد و سرخوش اِدمان ادای دین هنرمند است به خاطره های رنگین او از طبیعت، مردمان و اقلیم زیبای ایران. منابع: راد، زهرا، (( درباره اِدمان آیوازیان، هنرمند نقاش و معمار)). شرق، ش 1082، ص 11، تجسمی. www.edmano.com پی نوشت ها: 1ـ بخشی از منابع این مقاله را سرکار خانم ژانت لازاریان در اختیار فصلنامۀ پیمان قرار داده اند. www.edmano.com 2ـ 3ـ زهرا راد، (( درباره اِدمان آیوازیان، هنرمند نقاش و معمار))، شرق، ش 1082، ص 11، تجسمی. 4ـ همان 5ـ همان. |
فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 53
|
