اشاره:

دکتر گارنیک آساطوریان در هفتم مارس سال ۱۹۵۳ در تهران به دنیا آمده است.

پس از اتمام تحصیلات در مدارس نائیری و آزمون در سال ۱۹۶۸ همراه خانواده به ارمنستان مهاجرت نموده و در آنجا اقامت گزید.شور و علاقۀ شدید به تاریخ و تمدن آریایی سبب شد که ایشان در رشتۀ کردشناسی از گروه ایران شناسی دانشگاه دولتی ایروان وارد شده، و در سال ۱۹۷۶ با درجۀ عالی فارغ التحصیل شد.

از سال ۱۹۷۷ تا سال ۱۹۸۴ به عنوان دانشجوی دکتری و سپس کارمند علمی انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم شوروی در لنینگراد به تحصیل و فعالیت پرداخت و موفق به انجام تحقیقات و پژوهش های ارزشمندی در رشتۀ فرهنگ پیش از اسلام ایران که شامل زبان های اوستایی، سُغدی، پهلوی، پارتی و همچنین کردشناسی و قوم شناسی ایرانی بود شد.موضوع رسالۀ دکتری وی (۱۹۸۴، دانشگاه لنینگراد) و هم رسالۀ دکتری عالی ایشان (۱۹۹۰، انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم شوروی در مسکو) دربارۀ زبان ها و فرهنگ ایران پیش از اسلام بوده است.نتیجۀ تحقیقات دکتر آساطوریان در زمینۀ زبان ها و فرهنگ ایران، در ۱۱ کتاب و بیش از ۱۲۵ مقاله به زبان های ارمنی، روسی، فارسی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، تاجیکی و کردی به چاپ رسیده است.

حیطۀ پژوهش های علمی آساطوریان را می توان به شاخه های زیر تقسیم نمود:

۱ـ فرهنگ ایران باستان

۲ـ متن های سُغدی، پهلوی، پارتی

۳ـ کردشناسی (گویش های کردی و نژادشناسی قوم کرد، ادبیات عامیانۀ کردی)

۴ـ عشایر و قبایل ایرانی (زازاها، گوران ها، لرها، بختیاری ها)

۵ـ اوستا، زرتشتیان ایران، گبر ها.

۶ـ دین شناسی تطبیقی

۷ـ فرهنگ عامیانه (فولکلور) و مردم شناسی.

۸ـ وجه تسمیه (ریشه یابی) زبان های زندۀ ایرانی و در مرحلۀ اول فارسی و کردی.

۹ـ قوم شناسی و رویداد های سیاسی زمان و منطقه.

از جمله مقاله ها و فرهنگ های با ارزش وی در باب ایران باستان و قوم شناسی ایرانی می توان به نمونه های زیر اشاره نمود:

مقالۀ “تاریخچۀ واژۀ گبر” که به تازگی در ایران به چاپ رسیده است (“نامۀ فارسی”، سال هفتم، شمارۀ یک بهار، صفحه۳۲ ـ۲۹ ).

از زمینه های مهم فعالیت های علمی آساطوریان، مطالعه در تاریخ اولیه و پیدایش قوم کرد و اصولاً گویش شناسی کردی است. تدوین فرهنگ ریشه شناسی زبان کردی، که قسمت هایی از آن به زبان های فارسی (ر.ک. به “وجه اشتقاق چند واژۀ کردی” در مجلۀ زبان شناسی نشر دانشگاهی تهران،۱۹۸۹ ، شمارۀ۲ ) و انگلیسی به چاپ رسیده است و همچنین “خاستگاه نژادی کردان” (به زبان آلمانی در مجلۀ بین المللی ” ایران و قفقاز” (Iran and the Caucasus)، جلد۵ ) و “تاریخ مصوت های کرمانجی”)(منتشره به زبان فرانسه در مجلۀ بین المللی” آکتا کوردیکا ” (Acta Kurdica)، جلد۱ ) و مقالات بسیاری به زبان های مختلف روسی و ارمنی و غیره.

در زمینۀ قوم شناسی ایرانی از دستاورد های بزرگ آساطوریان کشف و ارائه قوم زازا یا دِملی در آناتولی مرکزی است که اولین پژوهش ها در این رشته در دهه های آخر قرن بیستم متعلق به اوست. در واقع انتشارات وی در زمینۀ زازاشناسی این قوم را که قبلاً طایفه ای از کردان محسوب می کردند، به شرق شناسان جهان شناساند (ر.ک. “زازاها، قوم ناشناختۀ ایرانی” (ترجمه) در مجلۀ تحقیقات تاریخی، شماره۸، سال۱۹۹۳ ، مقاله هایی دیگر به زبان انگلیسی در “دانشنامۀ ایرانیکا “(Acta Iranica)، جشن نامه های استاد آسموس و استاد احسان یارشاطر و به زبان های ترکی، ارمنی، روسی و آلمانی در جراید و مجموعه های بین المللی).

یکی از بهترین نمونه های پژوهش های علمی در زمینۀ ایران شناسی معاصر، پژوهش های پروفسور آساطوریان در زمینۀ مردم شناسی، که گویش شناسی و فرهنگ عامۀ بختیاری ها و زرتشتیان استان یزد است که با همکاری استاد فریدون وهمن در چهار مجلد در سلسله انتشارات دانشگاه کپنهاگ و آکادمی علوم دانمارک به چاپ رسیده است.مقالۀ مفصل” ارمنستان و مسائل امنیت منطقه ای” که به زبان انگلیسی در شمارۀ چهارم مجلۀ ” کوننکسیون” (Connection) سال قبل در پاریس به چاپ رسید، گویای آن حقیقت است که دکتر آساطوریان نه تنها خاورشناسی ماهر و ورزیده است بلکه سیاستمداری است تیزبین و ظریف که با تحولات سیاسی و استراتژیکی منطقه ای قرابت ذهنی نزدیکی دارد.

ناگفته نماند که استاد آساطوریان رئیس کرسی ایران شناسی دانشگاه دولتی ایروان، رئیس مرکز ایران شناسی در قفقاز، بنیانگذار و سردبیر مجلۀ بین المللی”ایران و قفقاز” منتشره در لیدن ـ هلند Iran and the Caucasus ، بنیانگذار و سردبیر مجلۀ خاورشناسان جمهوری ارمنستان ” ایران نامه” (که ده سال است بدون وقفه در ایروان منتشر می شود)، رئیس شورای عالی اعطای درجۀ دکتری در خاورشناسی وابسته به دانشگاه دولتی ایروان، عضو بسیاری از انجمن های علمی بین المللی و شورا های علمی داخل و خارج از ارمنستان هستند.

برای این دانشمند و انسان فرهیخته که تمام تلاششان گسترش روابط دوستانه بین ملل ارمنی و ایرانی است، موفقیت روزافزون خواهانیم.

منابع:

“بازگشت به ایرانشهر” مهرنامۀ تاجیکی گارنیک آساطوریان، تهیه و تنظیم: ولی صمد و ویکتوریا آراکلوا، زیر نظر گورگن ملیکیان، انستیتوی زبان و ادبیات رودکی آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان (دوشنبه)، مرکز ایران شناسی در قفقاز (ایروان)، ایروان ـ۲۰۰۳ ، ص۱۲ـ۱ .

پروفسور گارنیک آساطوریان در ایران

استاد گارنیک آساطوریان در اردیبهشت ماه امسال (۱۳۸۲) به مناسبت برگزاری شانزدهمین نمایشگاه کتاب تهران، از طرف هیئت برگزار کنندۀ نمایشگاه، به ایران دعوت شده بودند.

مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور، حضور ایشان را در تهران مغتنم شمرده و در میزگردی که روز شانزدهم اردیبهشت ماه در سالن اجتماعات آن انجمن ترتیب داده شد و از اساتید محترم و برجسته ای که در زمینۀ ایران شناسی و ارمنی شناسی به تحقیق و تفحص می پردازند، دعوت به عمل آورد تا آخرین دستاوردها، پیشنهادها و انتقاد های خود را در زمینۀ روابط فرهنگی دو ملت را ارائه نمایند.در این میزگرد که در واقع محفلی بسیار دوستانه و صمیمانه بود، دکتر آساطوریان پس از تشکر از حضور اساتید ارجمند، فرمودند که این گفتمان ها در عمق بخشیدن به روابط دو جانبۀ ارمنیان و ایرانیان بسیار تأثیرگذار است.

سپس ادامه دادند: ‹‹با وجود اینکه ۶ دانشجو از ایران در مقطع دکتری در ارمنستان در رشتۀ ایران شناسی به تحصیل مشغولند، اما روابط ایران شناسان و متخصصان فقط در حد روابط فردی خلاصه می شود و متائسفانه هیچ گونه ارتباط رسمی علمی وجود ندارد››.

استاد آساطوریان با تشکر از مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور که کار تدوین مجلۀ پیمان را بر عهده دارد، انتشار این مجلۀ فارسی زبان را بسیار با ارزش دانسته، آن را مظهر دوستی دو ملت نامیدند و از اساتید و اهل قلم و آنان که واقعاً پایبند اصول برادری، همجواری و همزیستی این دو ملت کهن هستند، خواستند تا با ارائه مقالات در پربارتر نمودن این مجله سهیم باشند.

استاد آساطوریان با قبول این نکتۀ مهم که ارمنیان با وجودِ داشتن سابقه ای ۲۵۰۰ ساله در ایران، هنوز نزد ایرانیان شناخته شده نیستند، به این مهم اشاره نمودند که ارمنیان جزو مردم این کشورند و از آنجا که اساس و پایۀ دوستی، شناخت متقابل است، پس وظیفۀ مؤلفان و مترجمان و محققان ارمنی است که در شناساندن خود به ملت ایران بیشتر تلاش نمایند. همچنین افزودند که یکی از برنامه های مهم ایشان، تدوین مجله ای به زبان فارسی در ایروان به نام ایرانشهر است که مجله ای بسیار تخصصی خواهد بود و امید است این مجله بتواند در روابط دو ملت تأثیرگذار باشد.

دکتر آساطوریان فرمودند که در ماه آوریل سال ۲۰۰۴ در ارمنستان، کنگره ایران شناسی و در ماه سپتامبر همان سال، کنگره ارمنی شناسی برگزار خواهد شد.وی، با بر شمردن اهمیت نقش محققان، مؤلفان و متخصصان ایرانی در این هم اندیشی ها، از آنها دعوت به عمل آورد تا با حضور فعال و گستردۀ خود، در پربار نمودن و پیشبرد اهداف کنگره سهیم باشند.

این محفل گرم و دوستانه با سخنان، پیشنهادها، انتقادها و راهنمایی های اساتید و میهمانان حاضر و به خصوص اساتید محترمی که راهی طولانی پیموده و از استان گیلان، فقط برای دیدار با دکتر آساطوریان به انجمن تشریف آورده بودند، رونق بیشتری یافت و به نتایج بسیار ارزشمند و سودمندی دست یافت که امید است با توجه به آنها دو ملت کهن و برادر ایرانی و ارمنی به شناخت عمیق تر و راستین خود نائل شوند.