|
کلیسای شوغاگات مقدس[2] را سیمون منوچهریان، مدیر کارخانهٔ چرم سازی، در 1940م/1319ش در گورستان ارامنهٔ تبریز ساخت. شوغاگات مقدس یکی از راهبه های مقدس مسیحی است و بانی کلیسا برای یادبود مادر خود، شوغاگات، این نام را برای کلیسا انتخاب کرده است. گورستان ارامنهٔ تبریز در ابتدای خیابان امامیه واقع شده و از 1856م/1273ق متوفیان ارمنی در این محل دفن شده اند. این زمین در تاریخ فوق از سوی اسقف ساهاک ساتونیان، خلیفهٔ وقت ارامنهٔ آذربایجان، خریداری شد و به این امر اختصاص یافت. قبل از این تاریخ، محوطهٔ کلیسای مریم ننه مارالان گورستان ارامنهٔ تبریز بود. پلان این کلیسا، به تبعیت از کلیساهای ارامنه، با الگوی بازیلیک طراحی شده است. چهار ستون مربع شکل در وسط پلان واقع شده و فضای داخلی را به دو ناو در دو طرف و یک ناو میانی وسیع تر تقسیم کرده است. گنبد رک این بنا در وسط پلان و بر روی چهار ستون ذکر شده بنا شده. ورودی بنا مانند اکثر کلیساهای ارامنه در ضلع غربی و روبه روی محراب تعبیه شده است. از فضاهای متداول در الگوی کلیساهای ارامنه اتاق های رختکن دو طرف محراب، به علت کاربری خاص این کلیسا (مراسم نماز و ادای احترام به میت)، حذف شده اند. نماهای خارجی کلیسا با نمای سنگی (سنـگ های پاکتراش هم اندازه) در سه ضلع شمالی، جنوبی و غربی با جفت پایه هایی با قوس های نیم دایره و بیـضی قـاب بنـدی شده است.
از جمله سنگ قبرهای اشخاص مهم، که دورتادور این کلیسا واقع شده اند، عبارت اند از: – آرامگاه خلیفهٔ بزرگ ارامنهٔ آذربایجان، نِرسِس ملیک تانگیان، که در خلال جنگ های جهانی اول و دوم به مدت چهل سال خلافت ارامنهٔ آذربایجان را به عهده داشتند. – آرامگاه کشیش باگرات، خلیفهٔ سابق ارامنهٔ آذربایجان، که در1991م/1370ش وفات یافته اند. – آرامگاه کشیش دِرپوغوس دِرپوغوسیان. این کشیش کاتولیک کودک یتیمی بوده که در قتل عام ارامنه در خاک عثمانی از جنوب دریاچهٔ وان به تبریز مهاجرت کرده. وی، که در تبریز بیمار شده و مورد مراقبت کاتولیک ها قرار گرفته و تحت سرپرستی آنها بزرگ شده بود، به پاس خدمات کاتولیک ها به روحانی ای کاتولیک تبدیل و پس از وفاتش، به پیشنهاد آنها در گورستان ارامنه تدفین شد. – آرامگاه آزاد منوچهریان (وفات1854/1944م)، پدر سیمون منوچهریان، بانی کلیسای شوغاگات. – آرامگاه شوغاگات منوچهریان (وفات1871/1939م)، مادر سیمون منوچهریان، که این کلیسا به نام وی شوغاگات نامیده شده است. – بنای یادبود شهدای ارمنی خوی، که در1918 م به دست سپاه عثمانی قتل عام شده اند. – آرامگاه دکتر اصلانیان (وفات1940م/1319ش). در چهار گوشهٔ این مقبره، چهار ستون با ارزش ایلخانی وجود دارد که بنا به گفتهٔ قدمای ارمنی از سنگ تراشی های تبریز خریداری شده اند. در پایان، لازم است اشاره ای نیز به گورستان محوطهٔ کلیسای مریم ننه (مارالان) داشته باشیم که تا قبل از1856م گورستان ارامنه تبریز بوده است. کلیسای مریم ننه در محلهٔ مارالان تبریز واقع شده است. این کلیسا در زلزلهٔ مهیب1193ق با خاک یکسان و در1831م /1246ق به دست شخص خیری از ارامنهٔ تبریز به نام نظر شهبازیان بدون سقف تجدید بنا شد (سقف این بنا بعدها در1940م بنا شد). این کلیسا، با احتساب سابقهٔ تاریخی آن، قدیمی ترین کلیسای تبریز است. محوطهٔ باغ کلیسای مریم ننه تا چندین سال پس از1900 م برای تدفین ارامنه استفاده می شده. قدیمی ترین تاریخ دفن رویت شده1833م/1248ق و آخرین آن1951م /1366ق است. (مشخصات تعدادی از سنگ قبرهای این گورستان، که در مجموع به شصت قبر می رسد، به همت مهندس هاکوپیان تهیه و جمع آوری شده است).
منابع: آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی. احمدی، سهیلا. ((تاریخ کلیساهای استان آذربایجان شرقی)). پایان نامهٔ کارشناسی ارشد، گروه تاریخ دانشکدهٔ علوم انسانی، دانشگاه تبریز،1375. کارنگ، عبدالعلی. آثار باستانی آذربایجان.[بی جا]:[بی نا]،1351. پی نوشت ها: 1- عضو هیئت علمی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان شرقی. 2- در کلیهٔ اطلاعات تاریخی این نوشتار عیناً به پایان نامهٔ کارشناسی ارشد سرکار خانم سهیلا احمدی استناد شده است. |
فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 37
|
