ارمنیان از نخستین ملت های مشرق زمین بودند که از دیرباز برای ترویج دانش دست به تأسیس مدارسی در کنار و محوطه‌های ‏کلیساهای خود زدند. تبریز نیز از این امر مستثنا نبود.

مکتب خانه ارمنیان در محله قلعه بیگی

مقارن با واقعۀ کوچاندن ارمنیان به ایران در زمان سلطنت شاه عباس اول، در 1606م/1014ق حضور گروهی از ‏مبلغان مذهبی کاتولیک، در خطۀ آذربایجان، سبب شد تا روحانیان ارمنی برای حفظ ارزش‌های دینی و اجتماعی قوم خود دست به ‏اقداماتی زنند.

برای این منظور آموزگاران و استادان روحانی ای که دانش  آموختۀ مراکز علمی و دینی آن زمان[2]  بودند به تبریز آمدند و با از خودگذشتگی فراوان کار تعلیم و تربیت را آغاز کردند که از جملۀ ‏آنان می‌توان از وارتاپت بغوس، از بخش موکاس ‎)‎توابع واسپوراکان)‎، نام برد.‏

او اولین مدرسۀ قانونی و رسمی تبریز را در محوطه کلیسای «قلعه بیگی» تأسیس کرد. در مورد تاریخ ساخت این مدرسه ‏یادداشت‌هایی از 1670ـ1790م/ 1080 ـ 1204ق موجود است. در مدت 120 سال چندین نسل در این مرکز آموزشی پرورش یافتند.‏

از نام  آورترین دانش  آموختگان مدرسۀ قلعه بیگی می‌توان مورخ مشهور، آراکل ‏داوریژتسی،[3] کشیش هاکوپ از اهالی وان و همچنین دِر هوسپ آواک کاهانا م. هوهانسیان[4] را نام برد که در 1782م/ 1197ق کلیسای مریم ‏مقدس قلعه بیگی را بنا نهاد.

کشیش هوسپ م. هوهانسیان در محوطۀ کلیسای قلعه بیگی اتاقی به اندازۀ چهار در پنج متر تأسیس کرد که از آن به منزلۀ ‏مکتب‌خانه استفاده می‌شد اما پس از درگذشت او، سال‌های متوالی به منزلۀ چاپخانۀ خلیفه‌گری از آن استفاده کردند.‏

در این کلاس، او به تدریس مطالب دینی و زبان ارمنی می  پرداخت و شخص دیگری به آموزش زبان فارسی و ریاضی مشغول ‏ بود. در دهۀ1820م تدریس زبان فارسی بر عهدۀ آموزگار بِتلهم[5] بود که بعدها اسقف اعظم نِرسِس آشتارِکاتسی در ‏زمان تأسیس مدرسۀ نرسسیان[6] در تفلیس او را (در1828م) به منزلۀ آموزگار زبان فارسی به تفلیس برد.‏

در 1823ـ1840م/ 1238ـ 1255ق مدیریت این کلاس های درسی بر عهدۀ آموزگار ارمنی شناس، اسقف غازار دِرماردیروسی ‏دِر قِوندیان، بود. هم‌زمان با دوران مدیریت وی دو تن از آموزگاران مشهور یعنی مسروپ تاقیادیان[7] و ارمنی‌شناس ‏نامی، وارتاپت بغوس موجومباری[8] نیز در این مدرسه تدریس می کردند. ‎‏در آن دوران، مدرسه میز و صندلی نداشت. معلمان بر روی پوست بز و شاگردان بر روی تشک‌های کوچکی، که از خانه‌های ‏خود آورده بودند، می‌نشستند.‏

در 1851م ساهاک ساتونیان[9] به منزلۀ اسقف ارمنیان، وارد تبریز شد. وی از لحاظ علمی و فرهنگی فردی ‏کارآمد بود و می  کوشید تا سطح فرهنگ را در تبریز بالا برد. او برای این منظور از افراد معتمد ‏دعوت به همکاری کرد و با توجه به نارضایتی برخی از افراد از امکانات و شرایط حاکم بر مکتب خانۀ ‏کلیسای قلعه بیگی در 1851ـ1852م دست به تأسیس ساختمانی دو طبقه در مجاورت قبرستان موجود در محوطۀ کلیسای قلعه بیگی زد. از طبقۀ اول این بنا به منزلۀ مدرسه و از طبقه دوم آن به منزلۀ خلیفه‌گری استفاده می‌شد. مدرسه به یاد نرسس شنورهالی[10] نرسسیان نام گذاری شد که تا 1875م/1291ق به همین نام باقی ماند.‏

اسقف ساتونیان هفت نفر از افراد بنام و سرشناس را به منزلۀ هیئت امنای مدرسه مشخص ساخت و اساسنامۀ مدرسه را تدوین ‏و در سپتامبر 1852م/1370ق با شصت دانش‌آموز مدرسه را افتتاح کرد. سال بعد، شمار دانش‌آموزان به صد نفر رسید.‏

در دورۀ اول، مدیریت مدرسه به کشیش هوسپ واگذار شد و مدرسان آن از معلمان بنام آن زمان مانند هاکوپ یغیازاریان،[11] ماردیروس ‏پاپازیان،[12] ورتانِس پاپازیان،[13] واهان کومس پاپازیان،[14] کشیش هواکیم ایروانی و … بودند.‏

مدرسۀ نرسسیان در سال‌های اولیه (در زمان ساتونیان) با مشکلات فراوان روبه  رو بود اما با تلاش  های اسقف ‏اعظم گئورک وِهاپتیان[15] بسیاری از این مشکلات از میان رفت. او در 1865م/1281ق، مبلغ250تومان از سرانۀ ناصرالدین شاه برای مدرسه بودجه ‏دریافت کرد. در 1872م/1289ق، نیز از سرانۀ شورای خلیفه‌گری سهمی به مدرسه اختصاص یافت. در 1873م/ 1290ق هیئت ‏امنای مدرسۀ نرسسیان موفق شد سرانه‌ای از دولت روسیه دریافت کند که تا جنگ جهانی اول ادامه یافت.‏

در 1874ـ1875م/1290ـ1291ق، مدیریت مدرسه به ساموئل گول  زادیان، زبان  شناس مشهور جلفای ‏اصفهان و مترجم شاهنامۀ فردوسی، واگذار شد و از آن زمان، مدرسه به آرامیان[16] تغییر نام داد. ‏ ‏

ساختمان مدرسه ارمنیان

پس از گول زادیان شخصیت های بنامی مانند هامبارتسوم کاراپتیان،[17] زبان شناس؛ موشغ موشغیان؛[18] کشیش مسروپ پاپازیان؛[19] رافی، نویسندۀ مشهور ارمنی؛[20] مدیریت مدرسه را برعهده داشتند و مدرسان معروفی نیز از اهالی تبریز مانند آواک خان آفتاندیلیان،[21] هوهانس زاکاریان و غیره در آن تدریس کردند.‏

در محلۀ بارون آواک، پیش از تأسیس مدارس پیشرفته در محوطۀ کلیسا، سالیان متمادی مکتب‌هایی به سبک قدیم برای دانش  آموزان و ‏همچنین، مکتب‌هایی برای آموزش روحانیان وجود داشت که از مشهور‌ترین ‏آنها می‌توان به مکتب  خانۀ متعلق به خانمی به نام نانا باجی اشاره کرد.‏

از 1870م/1286ق محله بارون آواک تبریز نسبت به محلۀ قلعه بیگی از لحاظ مرکزیت فرهنگی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و از آن ‏پیشی جست. در همان سال از طرف اتحادیۀ تجاری هایکازیان و سوان[22] مدرسۀ پسرانه هایکازیان در محلۀ بارون آواک بنا نهاده ‏شد.‏

در آن سال ها تنها پسران حق رفتن به مدرسه و تحصیل داشتند و با آموزش و تحصیل دختران به شدت مخالفت می  شد. بنابراین، برای پرداختن به این موضوع رافی، نویسندۀ مشهور، که از آموزگاران ارمنیان تبریز بود، در 1877م/1293ق ‏مقاله‌ای در همین خصوص نوشت که در ماهنامۀ مشاک تفلیس به چاپ رسید. او در این مقاله از هیئت امنای مدرسۀ آرامیان نیز ‏ اظهار نارضایتی کرد. این مقاله ‏سر و صدای بسیاری در تبریز به راه انداخت و سبب شد تا رافی پیش از پایان سال تحصیلی تبریز را ترک کند.

پس از وی، کشیش مسروپ پاپازیان به این مبارزه ادامه داد تا اینکه در 1879م در قلعه بیگی، در ساختمان شرکت آوارایر،[23] مدرسۀ ‏دخترانه‌ای افتتاح شد.‏‏ کشیش مسروپ پاپازیان، که مدیر این مدرسه بود و همچنین، دخترش آشخن، در این مدرسه تدریس می کردند. در سال ‏اول، تنها بیست دانش  آموز و در سال‌های بعد شصت تا هفتاد دانش  آموز در این مدرسه تحصیل می  کردند. پس از چندی، به علت کوچکی و ناکافی بودن فضای مدرسه برادران تومانیان ساختمان جدیدی را بنا نهادند که ‏‏آنانیان نام   گرفت و از آن پس، مدارس قلعه بیگی به نام‌های آرامیان آنانیان نامیده شد.‏ [24]

• 

  جمعی از آموزگاران مدارس ارمنی تبریز در سال تحصیلی 1901 - 1902م

• 

  آموزگاران دانش آموختگان و هیئت امنای مدرسه هایکازیان در سال تحصیلی 1902 - 1903م

در اکتبر 1879م/1296ق در محلۀ بارون آواک نیز مدرسه  ای به سبک مدرسۀ دخترانۀ قلعه بیگی تأسیس شد. در ‏کل، سال‌های 1870ـ1880م/1286ـ1296ق از لحاظ پیشرفت فرهنگی ارمنیان در تبریز سال‌های مهمی بود زیرا شخصیت های ‏فرهنگی و بنامی در مدارس ارمنیان به تدریس مشغول بودند یا مدیریت این مدارس را برعهده داشتند و یا از اعضای هیئت امنای این مدارس بودند. از جملۀ آنان می  توان پزشک آستواتزادور ینوکیان، ‏آواک ملیک آبراهامیان (معروف به آواک دایی)، هوسپ آفتاندیلیان، نازار گوریانتس،[25] سارکیس هونانیان و غیره را ‏نام برد.

در 1895م/1312ق ‏تومانیان‌ها به یاد خواهر ناکام خود، تامارا تومانیان، ساختمان باشکوه مدرسۀ تاماریان را بنا نهادند. مدرسۀ پسرانۀ هایکازیان و مدرسۀ دخترانۀ تاماریان با یکدیگر ترکیب شدند و از آن پس با نام هایکازیان ـ تاماریان به کار خود ادامه داد. مدارس مختلط محلۀ بارون آواک در زمان خود از مراکز مهم ‏علمی به شمار می‌رفتند. دانش  آموزان بسیاری در این مدارس به تحصیل پرداختند که بسیاری از آنان نه تنها در تبریز بلکه در دیگر شهرهای ایران نیز ‏افرادی سرشناس به شمار می  آمدند.‏

در 1896م/ 1314ق، هیئت امنای مدارس محله های بارون آواک و قلعه بیگی توافق کردند که هیئت امنای واحدی داشته باشند. به این ترتیب، مدیریت این مدارس به خلیفه هوسپ ساراجیان[26] و چند تن از افراد سرشناس آن دوران واگذار شد تا اینکه در ‏‏1897م/ 1315ق بار دیگر این مدارس از هم جدا شدند.‏

• 

  آموزگاران دانش آموختگان و هیئت امنای مدرسه هایکازیان - تاماریان در سال تحصیلی 1907 - 1908م

• 

  نازار گوریانتس

پس از جدا شدن مدارس، آبِد ناکوو آلکسانیان مدیریت مدرسۀ آرامیان و تیگران راشماجیان مدیریت مدرسۀ هایکازیان تاماریان را بر عهده گرفتند.‏ آبِد ناکوو یازده سال (1896ـ 1907م/ 1314 ـ 1325ق) مدیریت مدرسۀ آرامیان را بر عهده داشت که این دوران از پرافتخارترین سال  های فعالیت این مدرسه به شمار می  آید. [27]

در تاریخ مدرسۀ تاماریان، نیز سال‌های 1899ـ 1903م/1316 ـ1320ق که ‏مدیریت مدرسه بر عهدۀ تیگران راشماجیان بود مهم  ترین سال‌های فعالیت مدرسه به لحاظ فرهنگی به شمار ‏می‌رود. در این دوران کسانی چون ماردیروس هارطونیان، میکائیل زارافیان، آرام فتواجیان، یرواند ‏فرانگیان ‎)‎محقق ارمنی)، سیراک گریگوریان، خانم آستغیک راشماجیان و غیره در هیئت امنای مدرسه حضور داشتند و یا در آن تدریس می  کردند.‏

• 

  ساختمان مدرسه مرکزی خلیفه گری ارامنه آذربایجان

• 

  آموزگاران و دانش آموزان مدرسه هایکازیان - تاماریان در زمان مدیریت آرمناک آفتاندیلیان

در سال‌های 1902ـ 1903م/ 1320ـ 1321ق نخستین گروه از دانش آموزان این مدارس فارغ التحصیل شدند که از لحاظ موقعیت فرهنگی از برجسته‌ترین ارمنیان ‏آن دوران به شمار می  آمدند و برای اعتلای ارمنیان گام‌های مهمی برداشتند.‏

طرح تأسیس مدرسۀ مرکزی خلیفه گری ارامنۀ آذربایجان (مدرسۀ تماکان) را مگردیچ آودیسیان پیش تر در 1894م/1311ق ‏مطرح ساخت. به علت نبود امکانات مالی تأسیس این مدرسه به تعویق افتاد تا اینکه در 1899م/1317ق در نامه ای که اسقف اعظم خریمیان ‏هایریک، رهبر دینی ارمنیان جهان از 1892م، در ماه مارس به روحانی سلماس در آن زمان، یعنی وارتاپت آیواتیان نوشت اجازۀ تأسیس مدرسۀ خلیفه‌گری ‏را در هفتوان از توابع سلماس صادر کرد. برای این منظور زمینی در هفتوان خریداری شد اما بنا به ‏دلایلی برنامه تأسیس مدرسه نیمه  کاره ‌ماند.‏

بـالاخـره در 1909م/1326ق، در زمـان اسقـف کاراپت دِر مـگردیچیان از مـحل جمع‌آوری اعانه ارمنیان و وصیت نامۀ‏ ظهرابیان (از ارمنیان قفقاز)، مدرسۀ مرکزی خلیفه گری ارامنـۀ آذربایجان (تماکـان) بنـا نهاده شد.‏

• 

  آموزگاران کودکستان گاسپار 1932 - 1933م

• 

  بانو شوشانیک خانزاد

• 

  واروس بابایان

• 

  هُونان داوتیان از آموزگاران مدارس ارمنی تبریز در کنار همسرش

طی نزدیک به سی سال فعالیت مدرسۀ تماکان (تا 1936م/ 1354ق) مدیران و مدرسان بنامی در آن اشتغال داشتند که از جملۀ آنان می‌توان به هُونان داوتیان،[28] کاراپت پیونیان،[29] گاسپار هاکوپیان،[30] هایراپت پانیریان[31] و ‏هراچیا آچاریان[32] اشاره کرد.‏

از 1909م/1326ق، که مدرسۀ مرکزی خلیفه‌گری ارامنۀ آذربایجان (تماکان) تأسیس شد، مدارس هایکازیان ـ تاماریان به منزلۀ مدارس ‏ابتدایی مورد استفاده قرار می  گرفت و فارغ‌التحصیلان این مدارس تحصیلات متوسطه را در مدرسۀ ‏خلیفه‌گری ادامه می‌دادند.‏

تا هنگام بسته شدن مدارس ارمنیان در 1936م/1315ش،[33] یعنی در طول بیش از چهل سال، شخصیت  های برجسته  ای چون کاراپت ‏پیونیان، گاسپار هاکوپیان، آرمناک آفتاندیلیان،[34] نرسس بالایان،[35] آرام فتواجیان،[36] هُونان داوتیان، ‏گابریل پاپیان،[37] تیگران راشماجیان، ایشخان هوسپ آرغوتیان،[38] سارکیس اوهانجانیان[39] در سمت های مدیریت، عضو هیئت امنا و مدرس در مدارس هایکازیان ‏تاماریان فعالیت داشتند.‏

از سال تحصیلی 1934ـ ‏‏1935م/1313ـ1314ش مدرسۀ آرامیان به صبا تغییر نام داد و تحت نظام دولتی قرار گرفت.‏ مدارس ارمنیان تبریز ‏تا سال 1936م/1315ش، که مدارس ارمنیان بسته شد، فارغ‌التحصیلان بسیاری را به جامعۀ ارمنیان تحویل دادند و در وجود آنان ‏روح صداقت و انسانیت دمیدند تا چراغ علم و فرهنگ مسروپ ماشتوتس مقدس، مبدع الفبای ارمنی، تا ابد برافروخته باشد.‏

پس از تشکیل اتحاد جماهیر شوروی پناهندگان ارمنی بسیاری در تبریز سکنا گزیدند از جملۀ آنان آماسیا سوکاسیان و واروس بابایان[40] بودند که در 1927م/1306ش مدرسۀ مختلط گیمنازیا ‏را بنا نهادند. این مدرسه دارای 41 دانش‌آموز دختر، 52 دانش‌آموز پسر و سیزده آموزگار بود.‏

به غیر از مدارس یاد شده مدرسۀ پسرانۀ مموریال[41] نیز بیش از ده‌ها سال در تبریز فعالیت داشت و ‏فارغ‌التحصیلان بسیاری از این مدرسه پا به عرصه  های گوناگون جامعۀ ارمنیان گذاشتند به ویژه، پس از سال‌های ‏جنگ جهانی اول به دلیل حضور مدرسانی مانند سامسون شاهبازیان، واهه آرتزرونی و سرهنگ یگور ‏دِر آودیکیان این مدرسه ارزشی معنوی برای ارمنیان داشت.‏

البته، در آن زمان در تبریز مدرسۀ امریکایی دخترانه  ای نیز وجود داشت که سال ها فعال بود و شماری از ‏دوشیزگان ارمنی پس از فارغ‌التحصیلی از این مدرسه وارد عرصۀ آموزش و پرورش شدند.‏

از آمادگی  ها و کودکستان ‌های آن زمان هم می ‌توان از آمادگی و کودکستان خانم شوشانیک خانزاد‎ [42] و کودکستان گاسپار خانم ‏آستغیک هاکوپیان نام برد که در سال‌ های 1917و1932م تأسیس شدند و تا 1948م فعال بودند. البته، در محلۀ قلعه ‏بیگی کودکستان ملی ارامنه نیز وجود داشت که تا 1936م/1315ش فعال بود.‏

آنچه در بالا گفته شد مختصری از تاریخ مدارس ارمنیان در تبریز بود که نسل‌ های بسیاری را تربیت و وارد عرصه های گوناگون جامعه کردند.‏

پی‌نوشت‌ها:

1- از دست  اندرکاران کتابخانۀ خلیفه  گری ارامنۀ آذربایجان.

2- اجمیادزین، مرکز تاتِو و واراگا وانک.

3- Arakel Davrijetsi

4- Der Hovsep Avak kahana M. Hovhanesian

5-تنها آموزگار زبان فارسی که در آن روزگار در آن مدرسه تدریس می  کرد.‏

6-مدرسۀ نرسسیان در 1824م تأسیس شد.

7-مسروپ تاقیادیان در 1803م در ایروان متولد شد. او در سال  های 1826-1830م در کلکته در کالج بیشاپ (‏Bishop ) به تحصیل پرداخت و به زبان  های انگلیسی، فارسی، یونانی و لاتین آشنایی کامل پیدا کرد. تاقیادیان در 1836م/1252ق به تبریز آمد.‏

8- او، که در زمینۀ ارمنی  شناسی مدرسی بنام بود، در 1837م/ 1253ق از آگولیس (نخجوان) به تبریز آمد و مدت هشت ماه در این شهر اقامت داشت.

9-وی شخصیتی فرهنگی و مؤثر بود که از 1851ـ 1857م در مقام اسقف در تبریز اقامت داشت.‎

10-Nerses Shnorhaly (1102 – 1173)‎

11-او بعدها در سلماس به مقام وارتاپتی رسید.‏

12-او پدر نویسندۀ نامی ارمنی، ورتانس پاپازیان، بود که بعدها به مقام روحانیت رسید وکشیش مسروپ نام گرفت.

13- نویسندۀ بنام ارمنی.

14- از فعالان حزبی (داشناکسوتیون).

15-وی فردی مطلع از امور اقتصادی، پرکار و تأثیرگذار بود که از 1861ـ 1865م/ 1278ـ 1282ق اسقف اعظم تبریز بود.‏

16- آرامیان از خیران آن دوران بود که کلیۀ مخارج مدرسه را بر عهده گرفته بود.

17-مدرس بنام اهل مسکو که در 1874م/1291ق برای تدریس از وی دعوت به عمل آمد.‏

18-مدرس بنام اهل تفلیس که در 1874م/1291ق برای تدریس از وی دعوت به عمل آمد.‏

19-مدرس بنام اهل آگولیس که در 1875م/1292ق برای تدریس از وی دعوت به عمل آمد.

20- نویسنده و مدرس بنام و مشهور ساکن تفلیس که در 1876م/1293ق برای تدریس از وی دعوت به عمل آمد.

21- مدرس و از شخصیت  های فرهنگی و بنام تبریز.‏

22-دو تجارتخانۀ شخصی هایکازیان و سوان مخارج تأسیس مدرسه را بر عهده گرفتند.‏

23- تجارتخانۀ معروفی که نازار گوریانتس از مؤسسان آن بود.‏

24-در 1890ـ 1891م/1308ـ 1309ق، رُستوم، از بنیان  گذاران حزب داشناکسوتیون، در مدرسۀ آرامیان تدریس می  کرد.‏

25- از ادیبان بنام. وی در 1843م/1259ق در تبریز به دنیا آمد و از دانش  آموختگان مدرسۀ آرامیان بود.‏

26- وی در سال  های 1895ـ 1898م/ 1326ـ 1327ق اسقف تبریز بود. ‏

27-پس از ‏وی واهان بژشکیان (1908ـ 1909م/ 1326ـ 1327ق) و سپس، آلکسان دِر وارطانیان ‏(1909ـ 1919م/ 1327 ـ 1338ق)، فعال فرهنگی و مدرس بنام که بعدها در قزوین، مسجد سلیمان و تهران به عنوان مدیر مدرسه فعالیت داشت، مدیریت مدرسۀ آرامیان را بر عهده گرفتند .‏

28-او در 1865م/1282ق در موجومبار از توابع تبریز به دنیا آمد. در کودکی، به همراه خانوادۀ خود به شهر شوشی (قراباغ) نقل مکان کرد. او در مدرسۀ نرسسیان تفلیس به تحصیل پرداخت و در 1896م، فارغ  التحصیل شد. داوتیان تحصیلات دانشگاهی خود را در اتریش ‏و سوئیس به پایان رساند و در 1891م/1309ق برای مدیریت مدرسۀ هایکازیان ـ تاماریان به تبریز دعوت شد. وی پس از چندی تبریز را ترک گفت اما باردیگر در ‏‏1910م/1328ق به این شهر بازگشت و مدیریت مدرسۀ تماکان را بر عهده گرفت.‏

29-وی در 1873م در روستای کاراهات، از توابع شهر کوچک زارا در سباستیا، به دنیا آمد. پس از گذراندن تحصیلات عالی در 1907م / 1325ق برای مدیریت مدرسۀ هایکازیان ـ تاماریان به ‏تبریز آمد و پس از افتتاح مدرسۀ تماکان، به تدریس در این مدرسه پرداخت. در 1914م، پس از رفتن هُونان داوتیان از تبریز، مدیریت مدرسۀ تماکان به وی سپرده شد.‏

30- وی در 1884م/1302ق در تبریز به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسۀ هایکازیان تاماریان و تحصیلات عالیه ‏را در پراگ به پایان رساند و در 1931م/1310ش مدیریت مدرسۀ تماکان را بر عهده گرفت.‏

31- وی در1880م در وان به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در وان و تحصیلات عالی را در جِماران گئورکیان اجمیادزین به پایان رساند. در 1903م/1321ق به ایران آمد و در مدرسۀ آرامیان شروع به تدریس کرد. پس از درگذشت گاسپار هاکوپیان، در سال  های ‏‏1932ـ1933م/1311ـ 1312ش مدیریت مدرسۀ تماکان به وی واگذار شد.‏

32-او در1876م در قسطنطنیه به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در همین شهر و تحصیلات عالیه را در دانشگاه سوربون ‏پاریس به پایان رساند. در 1919م/1338ق برای تدریس ادبیات ارمنی و زبان فرانسه در مدرسۀ تماکان به تبریز دعوت شد.

33-در این تاریخ، به فرمان رضا شاه مدارس ارمنیان در سراسر کشور بسته شد.

34- از مدرسان بنام و مدیر مدرسۀ هایکازیان ـ تاماریان.

35- از فعالان فرهنگی و عضو هئیت امنای مدرسۀ هایکازیان ـ تاماریان.

36- از فعالان فرهنگی و عضو هئیت امنای مدرسۀ هایکازیان ـ تاماریان.

37- مدیر مدرسۀ هایکازیان ـ تاماریان بعد از هُونان داوتیان.

38- از مدرسان برجستۀ مدرسۀ هایکازیان ـ تاماریان.

39- از مدرسان بنام مدرسۀ هایکازیان ـ تاماریان.

40- وی در 1886م در آلکساندراپل به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در محل تولد خود به پایان رساند و سپس، به تفلیس رفت و درگیمنازیا به تحصیلات خود ادامه داد. در 1921م/ 1340ق به تبریز آمد و در مدرسۀ تماکان شروع به تدریس کرد. او همچنین، مؤسس ‏مدرسۀ گیمنازیای تبریز است.

41- Memorial

تأسیس در1881م/1299ق. این مدرسه به دست مبلغان مذهبی امریکایی اداره می  شد و بیشتر شاگردان آن از ارمنیان تبریز بودند.‏

42- متولد تفلیس. از او با عنوان مربی فرهنگ  دوست و پرتلاش کودکان یاد می  شود.

منابع:

Ajemian, Hayk. Badmootiun Aramian Azgaieen Dbrotsi (hariur amia hobeliani artiv) Tavriz:‎ Atrpatakani Hayots Temakan,1936.‎

ــــــــ . Mesrop Taghiadian (hushardzan mahvan hariuramyaki artiv) Tehran: Ani, 1958.‎

Boghosian, Dajat; Ohanian, Hayk; Harutunian, Vartan. Badmootiun Atrpatakani Hayots Temakan Dbrotsi. Tehran: Alik, 1981.‎

Goriants, Nazar. Parskastani Hayer. Tehran: modern, 1968.‎

Mamian, Norair. Raffi Taregirk. «Usumnasirutiunner Irani Hay Hamaynkneri». Tehran: modern, 1968

‎en.wikipedia.org/wiki/American_Memorial_School_in_Tabriz

فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 74
سال نوزدهم | زمستان 1394 | 316 صفحه
در این شماره می خوانید: