بازی های ورزشی سالانه ارمنیان کشور که هر سال در اواخر شهریور ماه در ورزشگاه آرارات تهران برگزار می گردد، در واقع جشنوارۀ ورزشی سالانه ای است که در آن اتحاد و وفاق ملی در جهت تأمین سلامت جامعه، رسیدن به کمال انسانیت و ایجاد فضای آرام و سالم ورزشی، فرهنگی و اجتماعی تجلی می یابد.

اندیشۀ برگزاری این گونه مسابقات ورزشی زمانی از سوی باشگاه فرهنگی و ورزشی ارمنیان آرارات مطرح شد که ورزش ارمنیان به ویژه فوتبال، کشتی، وزنه برداری، بسکتبال، والیبال و … در اوج شکوفایی خود بودند و مسئله حرفه ای شدن ورزش، موجودیت باشگاه ها و تیم های معتبر اما در عین حال کم بضاعت از نظر مالی را شدیداً مورد تهدید قرار می داد.

از سال ۱۹۶۴م ( ۱۳۴۳ش)، احتمالاً به خاطر تشویق ورزشکاران به قهرمانی، غیرت و جوانمردی و احترام به پیراهن ورزشی و حفظ هویت فرهنگی و نیز آشنایی هرچه بیشتر جوامع گوناگون ارمنیان کشور با توانایی های ورزشی و فرهنگی یکدیگر، به شکل گیری بازی های ورزشی نمود یافت و رقابت های ورزشی و عِرق تیمی سبب کمرنگ شدن پدیدۀ خطرناک حرفه ای شدن ورزش در آن زمان گردید.

با وجودی که مسئله حرفه ای شدن ورزش از سال های ۱۳۵۲ به بعد شکل خشن تری به خود گرفت، اما آرارات از قبل در اندیشۀ مواجهه با امواج این پدیده فرو رفت، گذشته از این مسئله، این باشگاه افتخارآفرین و کهنسال با دیرینه ای درخشان در عرصۀ ورزش ایران از نخستین و مظلوم ترین قربانیان حرفه ای شدن ورزش گردید و امروز نیز با مشکلات بسیار ناشی از این پدیده به سختی دست و پنجه نرم می کند.با توجه به این موضوع که سی وپنجمین دورۀ بازی های ورزشی ارمنیان کشور، نام تجلیل از برگزارکنندگان سی و پنج دوره و بنیانگذاران این جشنواره بزرگ سالانۀ ورزشی را به خود گرفت، نظری اجمالی به تاریخچه مختصر این مسابقات می افکنیم.

در تاریخی که ذکر شد(۱۳۴۳)، یعنی سی وهشت سال قبل هیئت ورزشی وقت باشگاه آرارات به منظور رشد و ارتقای کیفی ورزش و تحکیم روابط و مناسبات دوستانه و روحیه ورزشی، با حداقل امکانات و مکانی بسیار تنگ و نامناسب این بازی ها را آغاز کرد. کمبود امکانات و تعداد اندک شرکت کنندگان اولین دوره نه تنها برگزارکنندگان را ناامید نکرد، بلکه عزم آنان را برای مهیاسازی امکانات و در هرچه بهتر برگزار کردن مسابقات راسخ تر نمود.

نخستین دوره بازی های ورزشی ارمنیان ایران که المپیک ارمنیان ایران نیز نام گرفت، در سال ۱۳۴۳ و با حضور ۲۱۰ ورزشکار در محوطه کوچک باشگاه آرارات در خیابان جمهوری اسلامی فعلی، کوچه نوبهار برگزار گردید، اما رشد کمّی شرکت کنندگان در دوره های بعد و افزودن رشته های بیشتر ورزشی در این مسابقات نشان دهندۀ موفقیت برگزارکنندگان اولین دوره و رضایت خاطر شرکت کنندگان آن بود. از آن تاریخ به بعد، ورزشکاران دیگر انجمن ها و باشگاه های ورزشی ارمنیان تهران و نیز شهرستان های تبریز، ارومیه، رشت، اصفهان، شیراز، گرگان، اهواز و آبادان و همچنین گروه های آزاد ورزشی به این مسابقات راه یافتند.

در ابتدا مسابقات در محوطه کوچک باشگاه آرارات نوبهار انجام می شدند، ولی مسابقات شنا و دو و میدانی در ورزشگاه شیرودی (امجدیه سابق) برگزار می گردید.

از سال ۱۹۷۵م (۱۳۵۴ش) که کار بنای ورزشگاه آرارات در منطقه ونک تهران به اتمام رسید، همۀ رشته های ورزشی از جمله شنا و دو و میدانی در این ورزشگاه جدیدالتأسیس بین ورزشکاران تیم های مختلف مورد آزمون قرار گرفت. در واقع پس از ده دوره برگزاری مسابقات المپیک ارمنیان، یازدهمین دوره آن، با حضور شرکت کنندگانی بیشتر و تماشاگران مشتاق در شهریور ماه آن سال در میدان ورزشی کنونی برگزار شد که همچنان در همان مکان ادامه دارد.

دهمین دوره این مسابقات که آخرین آن در محوطه قدیمی محسوب می شد، با حضور ۷۵۰ ورزشکار از ۸ شهرستان و ۷ باشگاه ورزشی تهرانی در شهریور ماه سال ۱۳۵۳ در نوبهار برگزار گردید.در مورد ورزشگاه جدیدالتأسیس باید متذکر شد که کار پاکسازی محوطه و حصارکشی ابتدایی آن توسط جوانان ارمنی تهران که از گوشه و کنار شهر به دشواری خود را به آنجا می رساندند، داوطلبانه و بدون دریافت هیچ دستمزدی انجام می شد و ارمنیانی که دارای استطاعت مالی بودند در ساخت و به پایان رساندن ساختمان و کلیه امکانات موجود در ورزشگاه سهم عمده ای را بر عهده داشتند.

بدین ترتیب، یازدهمین دوره این بازی ها به خاطر برگزار شدن آن در ورزشگاه جدید بسیار خاطره انگیز و دلنشین بود.

این بازی ها، در سال های ۱۹۷۸م و ۱۹۸۱م به دلیل تقارن با ایام انقلاب اسلامی و سپس جنگ تحمیلی برگزار نگردیدند، ولی پانزدهمین دوره آن پس از یک سال وقفه با حضور ۱۴۰۰ ورزشکار از نقاط مختلف کشور برگزار شد.بیست وچهارمین دوره بازی ها نقطه عطفی در تاریخ ۳۸ ساله مسابقات ورزشی ارمنیان ایران به شمار می آید، زیرا در آن، علاوه بر ورزشکاران ارمنی ایرانی، ورزشکاران و قهرمانان ورزشی جمهوری ارمنستان، لبنان و سوریه نیز در مسابقات حضوری چشمگیر داشتند.

اما شکوه و جلوه ویژه بازی های ورزشی المپیک ارمنیان در سی و یکمین دوره آن با حضور ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران جناب آقای سید محمد خاتمی تجلی یافت، زیرا در طول ۳۸ سال گذشته گرچه مقامات برجسته مملکتی در مراسم گشایش بازی ها شرکت می کردند، اما اولین بار بود که آیین افتتاحیه این بازی ها با حضور عالی ترین مقام اجرایی کشور صورت می پذیرفت، به ویژه اینکه وارطان اُسکانیان وزیر امور خارجه جمهوری ارمنستان نیز که برای دیداری کاری در ایران به سر می برد، جزو میهمانان رسمی و ورزشکاران جمهوری ارمنستان نیز از شرکت کنندگان در مسابقات بودند.

اوج این شکوه در سخنان رئیس جمهوری نهفته بود. ایشان در جایی از سخنان خود گفتند: «… من آن زمان می توانم به این نظام و جامعه و به مسلمان بودن خود و حاکمیت اسلامی ببالم که در آن انسان محترم شمرده شود و نه تنها انسان مسلمان…» و این کلام آقای خاتمی حاضرین در ورزشگاه را به وجد آورد که «… ما ایرانیان در تمامی طول تاریخ خود تجربیات فراوانی در زمینه کنار هم زیستن، در کنار هم بودن، همجوار بودن، همدیگر را دوست داشتن، با یکدیگر نگران شدن و با هم کار کردن را داریم.»

آقای خاتمی رئیس جمهور در ادامه اظهار داشتند. «… خوشبختانه ارمنیان همچون دیگر عرصه ها، در زمینه ورزش هم سرچشمۀ برکت برای میهنمان بوده اند و موجب غنا و برکت آن شده اند. یکی از مهم ترین عوامل فعال ورزش کشورمان، ارمنیان و در میان خوبان دیگر باشگاه آرارات بوده است که در زمینه های گوناگون صدها قهرمان به این میهن و این ملت تقدیم نموده است. ما همواره در صدر جداول و مراتب ورزشی و ملی کشورمان چهره های خوشایند و درخشان ارمنیان قهرمان را می بینیم. همان گونه که در عرصه های هنر، اندیشه، فرهنگ و صنعت نیز شاهد تلاش شما عزیزان هستیم.»

آقای خاتمی رئیس جمهور در سخنانی که در آیین گشایش سی و یکمین دوره بازی های ورزشی ارمنیان در ورزشگاه آرارات ( ۳۰سپتامبر۱۹۹۸م ) ایراد فرمودند، از آشنایی خود با باشگاه آرارات که به دوران نوجوانی ایشان بازمی گردد، سخن گفتند و ابراز تأسف نمودند که تیم افتخارآفرین فوتبال آرارات از دو سال قبل سیر نزولی طی کرده و ابراز امیدواری کردند که با یاری دولت و سازمان تربیت بدنی، آرارات بتواند دوباره به روزهای اوج خود باز گردد.

***

بازی های ورزشی سالانه ارمنیان ایران از چهاردهمین دوره به بعد، هر سال با نام یکی از ناموران ورزش و فرهنگ ارمنیان کشور مزین شده و به آن تقدیم شده اند. به این ترتیب، که این بازی ها در سال ۱۹۷۷م (چهاردهمین دوره) به ورزشکار کوهنورد نامی ارمنی مرحوم فلیکس مناساکانیان، ۱۹۷۹م آرمیک آقابکیان، ۱۹۸۰م متفکر، اندیشمند و خادم فرهنگ و ورزش کشور مرحوم هارپیک تامرازیان، ۱۹۸۲م متفکر بزرگ ارمنی ایران مرحوم آندره دراوهانیان (آموریان)، ۱۹۸۳م پنج شهید ارمنی، ۱۹۸۵م چهلمین سالگرد تأسیس باشگاه آرارات، ۱۹۸۷م به یاد شهدای ارمنی جنگ تحمیلی، ۱۹۸۸م به یاد شهدا و آزادگان ارمنی جنگ تحمیلی، ۱۹۸۹م به یاد بیست و پنجمین سالگرد تأسیس باشگاه فرهنگی ــــ ورزشی ارمنیان «سیپان»، ۱۹۹۰م به یاد قربانیان زمین لرزۀ رودبار و قزوین، ۱۹۹۱م به یاد دهمین سال تأسیس باشگاه ورزشی ــــ فرهنگی «نائیری»، ۱۹۹۳م به یاد دهمین سال تأسیس باشگاه ورزشی ــــ فرهنگی «سارداراباد»، ۱۹۹۴م به یاد پنجاهمین سالگرد بنیانگذاری باشگاه ورزشی ــــ فرهنگی آرارات، ۱۹۹۵م به یاد متفکر ارمنی ایرانی و از خادمین باشگاه آرارات مرحوم سامول ساروخانیان، ۱۹۹۶م به یاد نویسنده شهیر و اندیشمند خادم مرحوم هاکوپ گارابنتس، ۱۹۹۷م به یاد سی امین دوره بازی های المپیک ارمنیان ایران، ۱۹۹۹م به یاد پنجاه و پنجمین سالگرد تأسیس آرارات و بیست و پنجمین سالگرد افتتاح ورزشگاه آرارات، ۲۰۰۰م به یاد یکهزار و هفتصدمین سال پذیرش رسمی مسیحیت نزد ارمنیان، ۲۰۰۱م به یاد پنجاه سالگی انجمن پیشاهنگی باشگاه آرارات و بالاخره ۲۰۰۲م (۱۳۸۱) به یاد سی وپنجمن سال برگزاری این مسابقات تقدیم شده بود.

***

بازی های ورزشی سالانه ارمنیان در حقیقت بزرگ ترین اجتماع ورزشی ــــ فرهنگی ارمنیان ایران است که در آن ورزشکاران علاوه بر آشنایی به ویژگی های ورزشی، فرهنگی و اخلاقی یکدیگر، سعی در پیشی گرفتن در مکارم اخلاقی، خاصه اخلاق ورزشی و وفاق ملی برای خدمت به میهن خود ایران می کنند.

اما آنچه همچنان باقی است، مشکلات مالی آرارات و دیگر انجمن های ورزشی و فرهنگی ارمنیان کشور است که بی تردید، بدون حمایت مالی دولت قادر به ادامه حیات نخواهند بود.